 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
||
|
||||||
 |
 |
 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
||||||
|
|
|
|
|||
بن‌بست: خطر گسترش تسلیحات اتمی
جولیان بورگر از واشینگتن
خطر پراکندگی سلاحهای هسته‌ای در کمین است، و در حالی که امروز هیأتهای نمایندگی 190 کشور برای نجات توافق ان پی تی سال 1970 نشستی خواهند داشت، امید به موفقیت کم است.
شکاف بین کشورهای هسته‌ای و غیرهسته‌ای، بخصوص بین ایالات متحده و ایران، چنان جدی است که پیش‌نویس نهایی هنوز و در شب آغازین این مذاکرات یک‌ماهه، حتی با میانجی‌گری‌های صمیمانه و احساساتی رئیس برزیلی، سرجیو دو کوایروز دوآرته، مورد توافق قرار نگرفته است.
مت مارتین، مدیر انجمن دانش امنیتی بریتانیایی-امریکایی، و یکی از صاحب‌نظران روابط اروپا-امریکا می‌گوید:«اگر بتوانیم از این کنفرانس بدون یک فروپاشی اساسی بیرون بیاییم، کارمان را خوب انجام داده‌ایم.»
هر دو طرف پذیرفته‌اند که ان پی تی کهنه شده‌است، ولی بشدت بر سر چگونگی تقویت آن اختلاف دارند. ایالات متحده با پشتیبانی بریتانیا و فرانسه، خواستار نظارت دقیق‌تر بر انتقال فناوری هسته‌ای شده‌است.
کشورهای غیرهسته‌ای، که پیش از این کنفرانس هفته‌ی گذشته در مکزیکوسیتی دیدار داشته‌اند تا مواضع مشترک خود را هماهنگ کنند، می‌گویند باید تأکید بیشتری بر محدود کردن توسعه سلاحهای جدید توسط قدرتهای هسته‌ای کنونی بشود.
و روی پایه‌ی سوم ان پی تی هم اختلاف است: جملات توافق‌نامه تضمین می‌کند که کشورهایی غیرهسته‌ای که از داشتن زرادخانه‌ی هسته‌ای صرف‌نظر کنند به نیروی «صلح‌آمیز» هسته‌ای دسترسی داشته باشند.
داریل کیمبال، رئیس گروه مستقل کنترل تسلیحات می‌گوید: «سیاست کنفرانس این است که روشن کند توافق‌نامه نمی‌تواند تقویت شود مگر هر سه پایه‌ی آن حفظ شوند.»
ایران باور دارد که بند مربوط به «نیروی صلح‌آمیز هسته‌ای» در ان پی تی به این کشور حق می‌دهد که اورانیوم خودش را غنی کند یا پلوتونیوم تولید کند، چرا که - چنان که تهران بر آن پافشاری می‌کند - برای مصارف صلح‌آمیز مصرف می‌شوند.
ایالات متحده می‌گوید ایران با استفاده از ان پی تی به عنوان پوششی برای رسیدن به آستانه‌ی تولید تسلیحات از حقوق خودش سوء استفاده کرده و قصد داشته بطور ناگهانی، پس از انتخاب و مونتاژ سلاح‌ها ظرف چند هفته از توافق‌نامه کنار بکشد. در واقع چنین ترفندی را کره شمالی پیش از این انجام داده‌است.
ایالات متحده همچنین ادعا می‌کند تهران هر حقی را که ممکن بود به عنوان امضاکننده ان پی تی داشته‌باشد با گمراه کردن آژانس بین‌المللی انرژی در طول مدت برنامه غنی‌سازی‌اش، از دست داده است.
بریتانیا، فرانسه و آلمان، که با هدف ارائه‌ی مشوق‌هایی برای کنار گذاشتن برنامه‌ی غنی‌سازی اورانیوم با ایران گفتگو کرده‌اند، نگرانند که کنفرانس ان پی تی به میدان عربده‌کشی ایران و امریکا تبدیل شود و مذاکرات نیم‌بند آنها را هم بی‌اثر کند. تهران روز جمعه گفته بود که مذاکرات آن‌قدر کم پیشرفت کرده که ممکن است به تعلیق موقت غنی‌سازی اورانیوم پایان دهد.
رئیس آژانس جهانی انرژی هسته‌ای، محمد البرادعی، در کوششی برای رسیدن به توافق معامله‌ای را پیشنهاد کرده‌است که در آن کشورهایی که غنی‌سازی اورانیوم و بازفرآوری پلوتونیوم را متوقف کنند با مواد لازم برای شکافت هسته‌ای در رآکتورهای غیرنظامی و توسط اعضای فعلی کلوب هسته‌ای تأمین می‌شوند.
اما این پیشنهاد از زمان طرحش مرده به نظر می‌آید. تنها چیزی که ایران و ایالات متحده بر سر آن توافق دارند این است که این طرح صنایع نیروگاهی هسته‌ای آنان را مختل می‌کند و فرانسه و ژاپن هم همین نظر را دارند.
هیأتهای کشورهای غیرهسته‌ای در دیدارشان در مکزیکوسیتی به این که آژانس وقتش را تنها در نظارت بر کار کشورهای غیرهسته‌ای می‌گذراند اعتراض داشتند، چرا که قدرتهای هسته‌ای در برآوردن قول‌هایی که در دو بازنگری قبلی توافق‌نامه داده‌بودند موفق نبوده‌اند.
دولت جرج بوش دو سال است که تلاش می‌کند کنگره‌ی امریکا را قانع کند که بودجه‌ی تحقیقاتی را برای نسل جدید سلاحهای هسته‌ای تصویب کند، سلاحهایی چون بمبهای هسته‌ای کوچک (مینی نوک) و بمبهای «پناهگاه شکن» هسته‌ای، و در بریتانیا هم احتمال نوسازی موشکهای ترایدنت وجود دارد.
ایالات متحده با روسیه توافق‌نامه‌ی دوجانبه‌ی کنترل تسلیحاتی در سال 2002 امضا کردند که هدفش کاستن سریع تعداد کلاهکهای عملیاتی تا سال 2012 بود، اما معلوم نیست کلاهکها نابود شده باشند، تنها مهر و موم شده‌اند و برای بررسی و تأیید این روند، روشی وجود ندارد.
همچنین دلوت بوش پیشاپیش نشان داده که طرحی برای پیوستن به توافق‌نامه‌ی جامع منع آزمایش‌های هسته‌ای، یا امضای یک سند قابل پیگیری مبنی بر خاتمه دادن به تولید مواد شکافت‌پذیر مورد استفاده در سلاحهای هسته‌ای ندارد. هر دوی اینها قول‌های قطعی بودند که این دولت در سال 2000 داده بود.
«اگر ایالات متحده عملی جدی برای این مسائل حیاتی در پنج سال آینده انجام ندهد، احتمالا توافق‌نامه ان پی تی نخواهد توانست با این چالش‌ها دوام بیاورد و روز به روز دولتهای بیشتری از ان پی تی کنار خواهند کشید. بحران هنوز کاملا خودش را نشان نداده ولی به سرعت نزدیک می‌شود.»
اهداف توافق‌نامه
توافق بر منع گسترش سلاحهای هسته‌ای از سال 1970 اجرایی شد. اهداف آن جلوگیری از گسترش تسلیحاتی، ارتقای همکاری‌ها در استفاده‌های صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و در نهایت رسیدن به خلع سلاح هسته‌ای بود.
187 کشور از جمله 5 کشور اعلام شده‌ی هسته‌ای، یعنی ایالات متحده، روسیه، بریتانیا، فرانسه و چین به این توافق پیوستند.
اسرائیل، هند و پاکستان خارج از توافق ماندند.
کره شمالی در سال 1985 به توافق پیوست اما در ژانویه 2003 قصد کناره‌گیری خود را اعلام کرد.
طرز کار قرارداد هر پنج سال مورد بازنگری قرار می‌گیرد.
منبع: سازمان ملل متحد – دولت ایالات متحده
اصل مقاله: http://www.guardian.co.uk/iran/story/0,12858,1474609,00.html
