گزارش "البرادعي"، واكنش‌ها و ارزيابي‌ها، ايرنا

"محمد البرادعي"، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در واپسين ساعات شامگاه جمعه گزارش خود درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را در ‪۱۵‬ برگ به اعضاي شوراي حكام ارائه كرد.

اين گزارش كه به مدت كمتر از يكماه پس از صدور آخرين قطعنامه شوراي حكام عليه برنامه هسته‌اي جمهوري اسلامي در نشست ماه اوت (مردادماه) شوراي حكام در وين تحويل نمايندگان ‪ ۳۵‬عضو اين شورا مي‌شود، مي‌تواند مبناي تصميم‌گيري در مورد آينده "تعامل بين‌المللي " با ايران و ادامه مذاكرات و يا "ارجاع پرونده به شوراي امنيت سازمان ملل متحد" قرار گيرد.

اقدام جمهوري اسلامي در از سرگيري فعاليت‌هاي مربوط به فرآوري اورانيوم در تاسيسات هسته‌اي اصفهان موسوم به "يو.سي.اف" در ماه گذشته، اساسي براي صدور قطعنامه "شديداللحن" آژانس عليه ايران و پس از آن ارائه گزارش مديركل درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي جمهوري اسلامي شد.

شوراي حكام در قطعنامه اخير خود تا سوم سپتامبر (يكشنبه) به جمهوري اسلامي مهلت داد تا فعاليت‌هاي خود در سايت هسته‌اي اصفهان را به حالت تعليق درآورد. در غير اين صورت، ممكن است، شوراي حكام آژانس دراجلاس ‪۱۹‬ سپتامبر(‪ ۲۸‬شهريورماه) خود درباره ارجاع مساله هسته‌اي ايران به شوراي امنيت تصميم‌گيري نمايد.

دراين ميان، پافشاري ايران بر حق طبيعي خود در بهره برداري از چرخه سوخت صلح آميز كه براساس پيمان منع گسترش تسليحات هسته‌اي (ان.پي.تي)، اساسنامه آژانس و ديگر پادمانها و مقررات بين‌المللي مجاز شمرده شده است موجب شد تا گفتمان طرفهاي اروپايي مذاكره‌كننده با ايران لحني تندتر به خود بگيرد و از اين منظر آنها نيز همانند متحد نخست خود (ايالات متحده آمريكا) از ارجاع پرونده ايران به شوراي امنيت سخن گويند تا ايران را از ادامه مسير باز دارند.

به هر رو، در يك چنين فضايي كه هر لحظه سايه تهديدات عليه جمهوري اسلامي ايران "سنگين تر" شده و ديدگاههاي افراطي زمامداران آمريكايي نفوذ گسترده‌تري در ميان اعضاي اروپايي و ديگر اعضاي شوراي حكام پيدا كرده است، گزارش البرادعي و مفاد تشكيل‌دهنده اين گزارش مي‌تواند براي بررسي نحوه "تعامل" و يا "تقابل" غرب با پرونده هسته‌اي ايران مهم باشد.

* فرازهاي مهم در گزارش البرادعي
اگرچه در ساعات نخست ارائه گزارش مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران، اعلام شد كه متن اين گزارش "محرمانه" است اما بلافاصله پس از آن، بخش‌هاي مهم گزارش بر روي تلكس خبرگزاري‌هاي "رويترز" و "فرانسه" قرار گرفت.

با استناد به گزارش خبرگزاري ها، موارد مهم در گزارش البرادعي از ديدگاه كارشناسان به شرح زير است:
الف) نكات مثبت گزارش:
بازرسي‌هاي هسته‌اي آژانس در مورد آثار اورانيوم موجود در برخي تجهيزات هسته‌اي ايران (تاسيسات غني‌سازي اورانيوم نطنز و شركت‌هاي كالا الكتريك)اظهارات مقامات تهران را مبني بر خارجي بودن آلودگي‌هاي اورانيوم تاييد مي‌كند. البته، آژانس هنوز نمي‌تواند به نتيجه قطعي درباره تمامي آلودگي‌ها دست پيدا كند.

اين گزارش با تشريح فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران از گذشته تاكنون، اين فعاليت‌ها را مغاير با پيمان منع گسترش سلاح‌هاي اتمي(ان.پي.تي) ندانسته است.

ايران در اقدامي شفاف ساز به بازرسان آژانس اجازه داده است تا از سايت‌هاي دفاعي در كلاهدوز، لويزان و پارچين ديدن نمايد. در حالي كه بازرسان در سايت كلاهدوز هيچ فعاليت مرتبط هسته‌اي نيافتند، آژانس همچنان در حال ارزيابي اطلاعات مربوط به سايت لويزان است. آژانس همچنين منتظر است تا بتواند از سايت پارچين ديدن كند.

ب) نكات منفي گزارش:
انتقاد مديركل از آغاز مجدد فعاليت‌هاي تاسيسات هسته‌اي اصفهان ضمن تاكيد بر اين نكته كه تعليق فعاليت يو.سي.اف اصفهان داوطلبانه بوده و الزام حقوقي ندارد.

ايران از زمان از سرگيري فعاليت يو.سي.اف تاكنون مقدار ‪ ۶/۸‬تن گاز هگزا فلورايد اورانيوم توليد كرده است.

با توجه به آنكه پس از دو سال ونيم بازرسي و تحقيقات فشرده، آژانس هنوز در موقعيتي نيست كه برخي مسايل مهم را تشريح كند. از اين منظر، شفافيت كامل ايران بسيار اساسي است اما اينگونه نبوده است.

با توجه به فعاليت‌هاي مخفيانه ايران در چندين سال گذشته، اين اقدامات شفاف بايد فراتر از التزامات رسمي توافقنامه پادمان و پروتكل الحاقي باشد و دسترسي به اشخاص، اسناد مرتبط با كسب فن آوري هسته‌اي، تجهيزات با مصرف دوگانه، برخي گارگاههاي نظامي و مكان‌هاي تحقيقات و توسعه را شامل شود.

انتقاد نسبت به عدم گزارش ايران به آژانس درباره خصوصيات فعاليت هاي مرتبط با چرخه سوخت و آزمايش‌هاي انجام شده بويژه در زمينه غني‌سازي اورانيوم، تبديل اورانيوم و تحقيقات پلوتونيوم.

* ارزيابي‌هاي متفاوت از گزارش مديركل
با انتشار رسمي گزارش البرادعي درباره برنامه هسته‌اي ايران در روز شنبه، هر يك از طرفهاي درگير در پرونده هسته‌اي ايران ارزيابي "متفاوتي" از اين گزارش ارائه كردند.

در حالي كه مقامات مسوول پرونده هسته‌اي ايران، گزارش البرادعي را "دو پهلو" و "داراي نكات مثبت و منفي بسيار" عنوان كردند، بسياري از ديپلماتها و رسانه‌هاي غربي، آنرا گام رسمي آغازين براي ارسال پرونده هسته‌اي ايران به شوراي امنيت سازمان ملل به منظور اعمال تحريم‌هاي سخت بين‌المللي عليه تهران ارزيابي كرده اند.

الف) ارزيابي اروپا و آمريكا
در آستانه انتشار گزارش مديركل و پس از آن، وزيران خارجه اتحاديه اروپا به اتفاق در موضع‌گيري‌هاي جداگانه به ايران هشدار دادند كه اگر مذاكرات اتمي با غرب را از سر نگيرد، پرونده اين كشور را به شوراي امنيت سازمان ملل ارجاع خواهند كرد.

"خاوير سولانا"، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا اظهارداشت: ماهيچ ترديدي نداريم كه به ايران نشان دهيم در بحث هسته‌اي جدي هستيم.

"يوشكا فيشر"، وزير خارجه آلمان هم گفته است: ايران بايد درك كند كه توسعه تكنولوژي هسته‌اي بدون جلب اعتماد بين‌المللي، از سوي اروپا قابل تحمل نيست.

"جك استراو"، وزير خارجه انگليس هم گفته كه "به طور كلي، تنها راه تخفيف اين بحران، انجام اقداماتي از سوي ايران براي احياي اعتماد دوجانبه است.

درهمين حال، روزنامه عرب زبان "الوطن" نيز به نقل از منابع آگاه ديپلماتيك در اتحاديه اروپا نوشت كه پيش نويس طرح مجازات ايران توسط اين اتحاديه آماده شده است.

ديپلماتهاي اروپايي با اشاره به گزارش تازه البرادعي درباره ايران گفته‌اند كه موضوع ارجاع پرونده هسته‌اي ايران به شوراي امنيت جهت اعمال مجازات عليه اين كشور، به عنوان يك "برگ دوگانه" در نزد اروپاييان قرار دارد كه از يك سو عليه ايران و از سوي ديگر، عليه آمريكا به كار خواهد رفت.

خبرگزاري فرانسه نيز گزارش داد كه گزارش "شديد" آژانس درباره برنامه هسته‌اي ايران، صحنه را براي "ديپلماسي پاياني" فراهم مي‌كند كه مي‌تواند با ارجاع موضوع ايران به شوراي امنيت پايان يابد.

"ديويد آلبرايت"، كارشناس منع اشاعه سلاح‌هاي هسته‌اي و بازرس پيشين تسليحاتي سازمان ملل گفت كه گزارش البرادعي با افزايش بيم‌ها درخصوص فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران، دستمايه بيشتري در اختيار آمريكا و اروپا براي ارجاع موضوع به شوراي امنيت قرار مي‌دهد.

يك ديپلمات اروپايي هم گفت كه لحن اين گزارش "شگفت آور" است. اين گزارش مطمئنا راه را براي تمامي گزينه‌ها و راهكارها باز مي‌گذارد و به ما اجاره مي‌دهد كه به طور مشروع استدلال كنيم كه جامعه بين‌المللي بايد شاهد اقدامات اعتماد ساز ايران باشد، زيرا دلايل واقعي براي بي‌اطميناني و نگراني درباره مقاصد ايران وجود دارد.

مقامات كاخ سفيد نيز با استقبال از گزارش البرادعي بر ضرورت اجماع بين‌المللي براي ارجاع پرونده هسته‌اي ايران به شوراي امنيت سازمان ملل تاكيد كردند.

روزنامه آمريكايي "فايننشال تايمز" نيز نوشت كه گزارش البرادعي سلاحي در دست دو طرف است كه هم توسط طرفداران ارجاع پرونده و هم توسط مخالفان آن همچون چين و روسيه كه داراي روابط گسترده اقتصادي با ايران هستند، به كار گرفته خواهد شد.

به گفته برخي سياستمداران اروپايي، ايران از حمايت برخي كشورهاي در حال توسعه نيز در آژانس برخوردار است و هنوز اطميناني در مورد برقراري تحريم‌ها عليه ايران وجود ندارد.

روزنامه انگليسي زبان "ديلي تلگراف" نيز نوشت: گزارش مديركل مي‌تواند پايه‌اي براي تلاش‌هاي آمريكا و اروپا براي ارجاع پرونده ايران به شوراي امنيت باشد.

برخي ديپلماتهاي اروپايي نيز معتقدند كه شوراي امنيت سازمان ملل در برخورد با موضوع ايران (در صورت ارجاع پرونده) به تدريج يك رويكرد بسيار سنجيده و سازنده در پيش خواهد گرفت به جاي تنبيه شديد ايران، تلاش هاي آژانس را تقويت خواهد كرد.

ب) ارزيابي ايران از گزارش مديركل
مقامات ارشد جمهوري اسلامي در پرونده هسته‌اي، گزارش مديركل آژانس درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را "دو پهلو" و "حاوي نكات مثبت و منفي" دانسته‌اند.

"علي لاريجاني"، مذاكره‌كننده ارشد ايران در امور هسته‌اي و دبير جديد شوراي عالي امنيت ملي براين باور است كه " گزارش آژانس در مورد برنامه هسته‌اي ايران هم نكته مثبت دارد و هم منفي". "حميدرضا آصفي"، سخنگوي وزارت خارجه نيز گفته است كه "گزارش البرادعي، دوپهلو و مبهم است." هر دو اين مقامات بلندپايه جمهوري اسلامي بر تداوم همكاري سازنده ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و تداوم مذاكرات با اروپا تاكيد كرده‌اند.

لاريجاني گفت: "به دليل همكاري نزديك ايران با آژانس، خوشبختانه بسياري از سووالات از نقطه نظر حقوقي و فني پاسخ داده شده‌اند." وي افزود:
"برخي سووالهاي جزئي باقي مانده و همكاري ما با آژانس براي پاسخ به اين سووالات ادامه خواهد يافت."
دبير شوراي عالي امنيت ملي گفت، برخي مطالب اين گزارش ناشي از فشاري است كه آمريكا و همپيمانانش وارد كرده‌اند. خواستن چيزهايي وراي اختيارات حقوقي آژانس صرفا تمايلات سياسي است و ايران توجهي به آنها نخواهد كرد." لاريجاني تاكيد كرد: "ما با آژانس در چارچوب مقرراتش همكاري مي‌كنيم و نه بيشتر."
در همين حال، آصفي نيز گزارش مدير كل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درمورد فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را يك گزارش دوپهلو و بدون پيوستگي و انسجام ارزيابي كرد.

وي افزود: از اين گزارش زمينه‌اي براي ارجاع پرونده ايران به شوراي امنيت بيرون نمي‌آيد. در گزارش البرادعي به برخي اشكالات كوچك اشاره شده كه فكر مي‌كنيم بهانه‌جويي باشد و دراين گزارش به مواردي اشاره شده كه ارتباطي به ما ندارد و به مقررات آژانس مربوط مي‌شود.

سخنگوي وزارت امورخارجه با اشاره به اينكه درگزارش اخيراز سخنان دو پهلو بعنوان چماقي در دست اروپا استفاده شده است ، خاطرنشان كرد: هيچ تهديد و توسل به اظهارات دوپهلو به اروپا كمك نمي‌كند.

آصفي با تاكيد براينكه منافع ملي و حقوق قانوني ، خط قرمز ماست، اظهار داشت : ما آماده همكاري با آژانس ، اروپا و ديگر كشورها هستيم و اميدواريم درجلسه آينده آژانس پرونده هسته‌اي ايران با يك نگاه غير سياسي ، كارشناسي وحقوقي بررسي شود.

در هر حال مقامات ايران بارها اعلام كرده‌اند كه اين كشور از حق خود براي فعاليت صلح آميز هسته‌اي كوتاه نخواهد آمد.