رضا عليجاني: فشار مضاعف بر مطبوعات، آفتاب

آفتاب – هادی عابدی: قرار گرفتن مطبوعات در اختیار احزاب سیاسی امر جدیدی نیست، برخی نشریات به عنوان ارگان احزاب عمل می کنند. رضا علیجانی در گفتگو با خبرنگار آفتاب به تحلیل عملکرد مطبوعات در سال های بعد از انقلاب پرداخت.



علیجانی گفت:‌ مطبوعات در ایران شبیه برخی نهادهای دیگر مانند جنبش دانشجویی، همواره ناچار از تحمل بار مضاعف بوده است. وی دلیل تحمل بار مضاعف از سوی برخی نهادها را عدم وجود نهادهای متکثر و مستحکم ارزیابی کرد و با یادآوری سال های انتهایی دهه شصت و اوایل دهه هفتاد عرصه هنر را ناچار از تحمل این بار مضاعف دانست و در توضیح آن اضافه کرد: در این سال ها سینما و هنر همین جایگاه را پیدا کرده بودند، جشنواره فیلم فجر به شدت مورد استقبال قرار می گرفت و سینما تنها حوزه ای بود که برخی حرف های روشنفکری و منتقدانه امکان مطرح شدن پیدا می کرد.

سردبیر مجله ایران فردا افزود: به تدریج برخی مطبوعات مانند ایران فردا، آدینه، دنیای سخن، سلام و کیان بسترهایی شدند که نیروهای روشنفکر بتوانند به ارائه نظرات خود بپردازند. علیجانی نیروهای روشنفکری را به دو دسته روشنفکرانی که کار تئوریک می کنند و روشنفکرانی که علاوه بر کار تئوریک فعالیت سیاسی نیز دارند تقسیم کرد و در ادامه اظهارات خود افزود: ‌این دو گروه وارد حوزه های مطبوعاتی شدند و بعد از رخداد دوم خرداد مطبوعاتی که عمدتا ماهنامه یا دو ماهنامه و یا فصل نامه و گاهنامه بودند به هفته نامه و دو هفته نامه تبدیل شدند و بعد از فاصله کمی روزنامه های زیادی به عرصه آمدند.

وی اضافه کرد: به این ترتیب یک فضای نسبتا بازی در عرصه مطبوعات شکل گرفت که برخی گرایشات سیاسی دچار اشتباه سیاسی شدند و تمامی انرژی و یا بخشی عمده ای از انرژی خود را وارد عرصه مطبوعات کردند و از فعالیت حزبی و حرکت های مدنی غفلت کردند.

سردبیر مجله توقیف شده ایران فردا وضعیت به وجود آمده را عاملی برای مضاعف شدن فشاری بیش از توان و تحمل بر مطبوعات دانست و در این خصوص ادامه داد:‌ در این دوره فعالین برخی مطبوعات عمدتا کسانی بودند که فعال سیاسی بودند و در واقع نشریه ارگان جریان سیاسی آنها بود. وی ارگان شدن مطبوعات در راستای اهداف احزاب را بی اشکال دانست و در این رابطه گفت: ‌در همه جای دنیا احزاب ارگان دارند و اینکه گفته می شود مطبوعات نباید کار سیاسی بکنند پارادکسی است که در ایران ساخته شده است.

علیجانی اضافه کرد: بخشی از کسانی که در امر آگاهی دادن و اطلاع رسانی به جامعه نقش دادند فعالان سیاسی و روشنفکران هستند و طبیعتا حق داشتن ارگان خاصی خود را خواهند داشت.

سردبیر ماهنامه ایران فردا در ادامه اظهارات خود افزود: اما در این میان مطبوعاتی نیز بودند که ترکیبی از افراد صرفا مطبوعاتی و افراد سیاسی داشتند، بسیاری از روزنامه های دوم خردادی با دعوت از کسانی که علاوه برداشتن گرایشات سیاسی به روزنامه نگاری به عنوان حرفه و شغل نگاه می کردند و افراد دیگر تشکیل می شد.

علیجانی اضافه کرد: بنابراین در این مطبوعات هم افرادی که نگاه کاملا رسانه ای به مطبوعات داشتند و هم افرادی که از طریق مطبوعات قصد داشتند اهداف سیاسی خود را پیش ببرند یافت می شد که البته نمی توان این مسأله را به صورت حرفه مورد نقد قرار داد اما به صورت اخلاقی قابل نقد است که آیا ایشان در حرفه مطبوعاتی به اخلاق مطبوعاتی پایبند بوده اند یا خیر؟

وی با قابل انتقاد بودن عملکرد سیاسیونی که به حرفه مطبوعاتی مشغول بودند تأکید کرد: البته این جریان در روزنامه ها نقش بسیار مثبتی داشتند و روزنامه های اصلاح طلب نسبت به روزنامه های اقتدارگرا اخلاقی تر عمل می کردند.

سردبیر مجله ایران فردا در بخش دیگری از اظهارات خود به تحلیل جریان برخورد با روزنامه نگاران پرداخت و در تشریح آن گفت: ما از اوایل سال هفتاد و نه با یک هجوم فکری سیاسی و بعد قضایی با مطبوعات مواجه شدیم، قبل از آن برخورد با مطبوعات از سوی گروه های فشار صورت می گرفت و قصد نداشتند مسئولیت این برخوردهای را به صورت رسمی به عهده بگیرند.

علیجانی با یادآوری دو هجوم صورت گرفته از سوی گروه های فشار با دفتر مجله ایران فردا و عدم رسیدگی مسئولین قضایی با مهاجمین و ناکامی در پیگیری جریان حمله ها اظهار داشت: از اوایل سال هفتاد و نه به تدریج قوه قضائیه رسما وارد برخورد با مطبوعات شد و عمدتا با کسانی برخورد کردند که در حوزه مطبوعات دیدگاه های فکری و سیاسی خود را مطرح می کردند و در ذیل آن اطلاع رسانی نیز می کردند و این اطلاع رسانی ها از نگاه اقتدارگرایان قابل تحمل نبود.

وی در ادامه این مطلب قتل های زنجیره ای را مثال زد و ادامه داد:‌ در رابطه با قتل های زنجیره ای هم با مطبوعات سیاسی برخورد شد و هم با مطبوعاتی که کار تئوریک می کردند، بنابراین می توان گفت کسانی که دستگیر شدند هزینه مقابله فکری و سیاسی با جریان اقتدار گرا را در حوزه فرهنگ و سیاست پرداخت کردند.

عضو فعال جریان ملی مذهبی در تحلیل قانونی یا غیرقانونی بودن برخورد های صورت گرفته اظهار کرد: اما اگر نخواهیم وارد نیت ها بشویم، صرفا می توانیم در یک نگرش حقوقی ببینیم که آیا قوه قضائیه طبق قوانین می تواند اقدام به تعطیلی مطبوعات بکند؟

وی با اشاره به قوانین مورد استناد برای تعطیلی مطبوعات گفت: برای تعطیل مطبوعات به شکل شگفت انگیزی قوانینی مورد استناد قرار گرفت که برای برخورد با چاقو کشان و اخلال کنندگان در نظم عمومی مورد استفاده قرار می گرفت و یکی از معاونین قوه قضائیه در سال های بعد گفت این استفاده حقوقی محکمی نبود.