تسامح ايرانيان، سيد مصطفي تاج زاده، شرق

1 طبق نتايج نظرسنجى علمى- سراسرى كشور در زمستان ۸۲: ۹۵ درصد هموطنان ما چنانچه بيمارى يا عذر شرعى نداشته باشند، خود را مقيد به گرفتن روزه در ماه رمضان مى دانند. (۸۱/۸۵ درصد زياد و ۲/۹ درصد تا حدودى) ۸/۹۴ درصد هم ميهنان ما با اين عقيده موافقند كه «اعمال خوب و بد انسان در آخرت محاسبه مى شود.» ۳ درصد مردد و تنها ۲/۲ درصد مخالف اين گزاره هستند. ۷/۹۳ درصد مردم معمولاً از خدا مى خواهند در زندگى به آنها كمك كند. در مجموع ۹/۹۲ درصد آنان به خداوند احساس نزديكى مى كنند. (۸/۶۴ درصد زياد) ۸/۹۲ درصد ايرانيان صدقه مى دهند. (۶/۶۸ درصد زياد و ۲/۲۴ درصد متوسط) ۴/۹۲ درصد شهروندان در عزادارى روزهاى تاسوعا و عاشورا شركت مى كنند. (۷/۷۹ درصد زياد و۷/۱۲ درصد متوسط) ۶۶/۹۱ درصد هموطنان ما در انجام امور مهم زندگى «زياد» و ۱/۷ درصد نيز به طور «متوسط» به خدا توكل مى كنند. ۷/۷۶ درصد مردان و زنان ايرانى به زيارت اماكن متبركه مى روند. (۷/۳۴ درصد متوسط) ۵۹ درصد شهروندان خود را «تا حدودى» و ۲/۲۶ درصد خود را «زياد» مذهبى مى دانند. فقط ۸/۱۱ درصد آنان خود را «كم» مذهبى مى نامند.

۲ مطابق همان پيمايش و با وجود اعتقادات دينى مردم ايران: ۹/۷۲ درصد هم ميهنان ما با اين گزاره كه «نبايد با آدم هايى كه نماز نمى خوانند رفت و آمد كرد» مخالفند. ۸/۱۱ درصد مردد و تنها ۳/۱۵ درصد آنان (كمتر از يك ششم) با اين گزاره موافقند. ۵/۵۳ درصد هموطنان ما با جدايى دين از سياست مخالفند. ۸/۱۲ درصد مردد و ۷/۳۲ درصد با اين تفكيك موافقند. ۲/۵۳ درصد مردم با پست ندادن به شهروندان معتقد به جدايى دين از سياست مخالفند. ۴/۱۴ درصد مردد و تنها ۴/۳۲ درصد (كمتر از يك سوم) آنان با محدوديت فوق موافقند. ۴/۴۸ درصد شهروندان با دخالت ندادن عقايد مذهبى افراد براى گزينش در دانشگاه ها و استخدام در ادارات موافقند. ۳/۱۲ درصد مردد و ۳/۳۹ درصد (كمتر از دوپنجم) مخالفند. ۴/۴۵ درصد ايرانيان مخالف اين گزاره اند كه «فقط با دين مى شود مشكلات اخلاقى و فرهنگى جامعه را حل كرد.» ۴/۴۰ درصد موافق و ۲/۱۴ درصد مرددند.

۳ همچنان كه مشاهده مى شود، ۵/۵۳ درصد هم ميهنان ما با جدايى دين از سياست مخالفند. در عين حال در حدود همين ميزان (۲/۵۳ درصد) با مسئوليت ندادن به شهروندان معتقد به جدايى اين دو موافق نيستند. ۴/۱۴ درصد نيز مرددند. ۷/۳۲ درصد هموطنان ما با جدايى دين از سياست موافقند و ۴/۳۲ درصد آنان معتقدند نبايد به چنين اشخاصى مسئوليت داد. به اين ترتيب كمتر از يك سوم شهروندان با جدايى دين از سياست موافقند و كمتر از يك سوم نيز با دادن سمت به افراد معتقد به جدايى اين دو مخالفند. به عبارت ديگر بيش از دوسوم مردم با پيوند دين و سياست مخالفت ندارند. ولى همين حدود با انتصاب معتقدان به جدايى اين دو نيز مخالف نيستند. پس دو گروه طرفدار جدايى دين از سياست و طرفدار پست ندادن به افراد معتقد به جدايى اين دو اقليت جامعه را تشكيل مى دهند. چنين وضعى بيانگر تسامح مذهبى و تساهل سياسى ايرانيان است كه در عين دين باورى معتقد به مسئوليت پذيرى همه شهروندان اعم از معتقدان به اجتماعى بودن دين يا مخالفان اين گزاره اند.

۴ با وجود اينكه ۸/۹۴ درصد ايرانيان به آخرت باور دارند، ۷/۹۳ درصد معمولاً از خداوند يارى مى خواهند و ۴/۹۲ درصد نيز در مراسم تاسوعا و عاشورا شركت مى كنند، اما ۹/۷۲ درصد هم ميهنان ما با قطع رفت و آمد با شهروندانى كه نماز نمى خوانند، مخالفند. به باور سه چهارم ايرانيان، ارتباطات خصوصى و بعضاً اجتماعى مردم نبايد به علت عدم التزام شهروندان به فرايض دينى (مانند نماز خواندن) قطع شود. اين اعتقاد ناشى از ضعف ايمان اسلامى مردم نيست بلكه به تجربه دريافته اند كه اين نگرش و ايجاد چنين محدوديت هايى علاوه بر اينكه در اغلب موارد با دشوارى زياد همراه و بعضاً ناممكن است، چنين روابطى در بسيارى مواقع به سود گسترش فرايض و شعائر اسلامى بوده است. البته موارد ويژه به تصميم خاص نياز دارد.

۵ شهروندانى كه معتقدند «نبايد عقايد مذهبى را در گزينش دانشگاه ها و ادارات دخالت داد» ۴/۴۸ درصد مردم را شامل مى شوند. ۳/۱۲ درصد نيز مرددند. اگر اين جمعيت فراتر از ۶۰ درصد را با معتقدان به توحيد و معاد و نبوت مقايسه كنيم (حدود ۹۵ درصد مردم) روشن مى شود كه اكثر قريب به اتفاق ايرانيان عميقاً به خداوند معتقدند و در عين حال نگاه آنان به زندگى اجتماعى و سياسى با تسامح بسيار همراه است. ۹۵ درصد ايرانى ها در صورت نداشتن عذر شرعى روزه مى گيرند، در عين حال ۷/۸۲ درصد آنان رفت و آمد با افراد بى نماز را بلااشكال مى دانند، حدود ۷/۶۰ درصد آنان نيز موافق دخالت دادن عقايد مذهبى شهروندان در گزينش دانشگاه ها و ادارات نيستند. اين واقعيت جامعه ايرانى است.