شرق: معاون اقتصادی وزیر تعاون، كار و رفاه اجتماعی می‌گوید باید مصوبه اخیر مجلس برای بازنشستگی پیش از موعد زنان را از دو زاویه خرد و كلان مورد بررسی قرار داد. حجت‌الله میرزایی معتقد است، این مصوبه در سطح خرد به سود آن دسته از زنانی كه امكان بهره‌مندی از آن را دارند، تمام می‌شود، زیرا آنها می‌توانند با كار كمتر و فقط با سپرده‌گذاری در بانك، از درآمد بیشتری حتی از دوران اشتغال كامل خود بهره‌مند شوند. این اقدام اگر قانونی شود، درواقع همان اتفاقی است كه بخش نامولد اقتصاد را پروارتر می‌كند و قاعدتا در راستای اهداف تولید نخواهد بود. به گفته میرزایی، این مصوبه در سطح كلان، به ضرر جامعه زنان تمام خواهد شد، چراكه فقط در طول پنج‌سال، جمعیت زنان را از ١٤درصد به هشت تا ٩ درصد كاهش خواهد داد و سرانجامش جذب نیروی كار جوان یا نیروی كار زن نیست، زیرا كارفرمایان به سبب ركود، یا نیرو جذب نمی‌كنند یا از جذب نیروی كار زن به سبب بار بالای مالی و قانونی، سر باز می‌زنند. علاوه‌برآن این مصوبه منجر به بار مالی مضاعف بر صندوق‌های بازنشستگی خواهد شد و حتی محل تأمین مالی آن، مشخص نیست.
* در صورت تأیید نهایی این بند از لایحه برنامه ششم برای بازنشستگی پیش از موعد زنان، وضعیت اشتغال زنان با چه تغییری روبه‌رو خواهد شد؟
- حدود سه میلیون زن در بازار كار ایران شاغل هستند. در واقع چیزی در حدود ١٤ درصد از جمعیت شاغل بازار كار ایران را زنان تشكیل می‌دهند. یك‌سوم از این تعداد مشمول مصوبه‌ای می‌شوند كه در برنامه ششم تصویب شده است؛ یعنی چیزی در حدود یك میلیون نفر از زنان شاغل كشور. تجربه نشان می‌دهد زنان به دلایل متعددی، از جمله اینكه درآمد آنها مكمل اشتغال خانوار به شمار می‌رود و همین‌طور براساس تجربه‌ای كه در گذشته روی داده، به طور غالب از چنین فرصت‌هایی برای بازنشستگی استقبال می‌كنند.
* انگیزه زنان برای خروج از بازار كار در قالب بازنشستگی چه می‌تواند باشد؟
- با توجه به نرخ‌های كنونی سود بانكی، كاملا از نظر اقتصادی توجیه دارد كه كاركنان زن بازنشستگی خود را حتی اگر بر مبنای ٢٠ روز محاسبه شده باشد، بپذیرند؛ زیرا با دریافت سنوات و پاداش پایان خدمت و سپرده‌گذاری آن در بانك‌ها، درآمدی بالاتر از وضعیت فعلی، یعنی اشتغال كامل كنونی خواهند داشت؛ یعنی می‌توانند با فراغت به درآمد بالاتری از اشتغال فعلی دست پیدا كنند. گروه معدودی از آنها كه از تخصص‌های خاصی برخوردارند و توانمندی‌های ویژه‌ای دارند، اگر تمایل داشته باشند، می‌توانند در بازار كار جذب شوند و درآمد مضاعفی پیدا كنند. می‌توانیم پیش‌بینی كنیم در پنج سال، نزدیك به یك‌سوم از زنانی كه در بازار كار ایران شاغل هستند، از بازار خارج شوند و بازار كار ایران از آنچه هست، بسیار بسیار مردانه‌تر شود و سهم زنان در بازار كار از ١٤ درصد كنونی به حدود ٩ تا هشت درصد كاهش یابد.
* برخی از مدافعان این مصوبه معتقدند این كار سبب می‌شود، نیروی كار جوان وارد بازار كار شود. آیا چنین خواهد شد؟
- به نظر نمی‌رسد نیت خیرخواهانه‌ای كه به دنبال جذب نیروی كار جوان بود هم اتفاق بیفتد؛ زیرا درحال‌حاضر بنگاه‌ها از ركود به طور كامل خارج نشده‌اند. همین اكنون هم میزان به‌كارگیری نیروی كار به‌شدت پایین است و بنگاه‌ها ترجیح می‌دهند؛ اگر نیروی كاری از گردونه خارج شد، نیروی كار جدیدی استخدام نكنند. حال اگر این بنگاه‌ها در این شرایط حاد، دست به استخدام نیروی كار هم بزنند، ترجیح می‌دهند نیروی كار مرد استخدام كنند؛ زیرا مصوباتی در ١٠ سال گذشته، به‌ویژه در دولت‌های نهم و دهم تصویب شده كه نیروی كار زن را برای بنگاه‌ها به‌شدت گران‌قیمت و پرهزینه كرده است؛ از جمله افزایش دوره مرخصی زایمان به ٩ ماه، مرخصی شیردهی تا شش‌ساله‌شدن فرزندان، مرخصی روزی دو ساعت كه به زنان شاغل داده می‌شود برای نگهداری از كودكان خود و حفط كانون خانواده و بسیاری از مصوبات دیگر، نیروی كار زن را برای بنگاه‌ها گران كرده است؛ بنابراین تمایلی در بنگاه‌ها برای جذب نیروی كار زن، وجود ندارد؛ پس كاملا قابل پیش‌بینی است كه هدف مورد درخواست نمایندگان مجلس برای ورود نیروی كار جوان به عنوان جایگزین بازنشستگان زن، رخ ندهد. این مصوبه اگرچه با هدف كمك به گروهی از زنان بوده و اگرچه ممكن است گروهی از زنان از قِبل آن، منتفع شوند، اما جامعه زنان در حالت كلی، متضرر خواهد شد.
* این مصوبه تا چه اندازه می‌تواند روی اقتصاد خانوار تأثیرگذار باشد؟
- تناقض این مصوبه آن است که در سطح خرد ممکن است برای زنانی که از این مصوبه بهره می‌گیرند، مفید باشد؛ اما در سطح کلان به جامعه زنان آسیب می‌زند. زنان شاغل براساس مبانی عقلانی تصمیم می‌گیرند از این مصوبه استفاده کرده و با کار کمتر، درآمد بیشتری داشته باشند؛ اما در سطح کلان لزوما این اتفاق، اثر مثبتی ندارد و حتی به کاهش سهم زنان از بازار کار منجر خواهد شد.
* این مصوبه بار مالی بالایی بر صندوق‌های بازنشستگی خواهد گذاشت كه حالا هم با اوضاع نامناسبی روبه‌رو هستند و گمان بر ورشكستگی آنها در سال‌های آتی می‌رود. این اقدام مجلس، شباهت به اقدامات دولت احمدی‌نژاد ندارد؟
- حدود ٤٠٠ هزار نفر از این یك میلیون نفر، در صندوق بازنشستگی كشوری و باقی در صندوق‌های دیگر بازنشستگی، مانند تأمین اجتماعی و صندوق بازنشستگی بانك‌ها شاغل هستند. این بار مالی كه در قالب سنوات، پاداش پایان خدمت محسوب می‌شود، به دولت، بانك‌ها و سایر كارفرمایان بخش خصوصی بازمی‌گردد. اگر این سنوات در گذشته تسویه نشده باشد، قطعا این كارفرمایان بار مالی سنگینی در پنج سالی كه این زنان بازنشسته می‌شوند، خواهند داشت. از سویی این اقدام، دوره ١٠ساله بیمه‌پردازی صندوق‌های بازنشستگی را كوتاه می‌كند و دوره مستمری‌بگیری را به همین نسبت افزایش می‌دهد و بار مالی بزرگ‌تری خواهد داشت. تأمین اجتماعی برآورد كرده از محل این مصوبه و مصوبه دیگری كه در برنامه ششم تصویب شده، چیزی حدود ٣٠ هزار میلیارد تومان به این صندوق، تحمیل می‌شود و صندوق بازنشستگی كشوری هم برآورد دارد چیزی نزدیك به ١٠ هزار میلیارد تومان برای این مصوبه متحمل خواهد شد.
* هم شورای نگهبان و هم مجمع تشخیص مصلحت نظام با این مصوبه مخالفت کردند؛ بااین‌‌حال گویا هنوز این مصوبه تعیین‌تکلیف نهایی نشده. این مصوبه اکنون در چه مرحله‌ای است؟
- مجمع تشخیص مصلحت نظام به اعتبار مغایرت این مصوبه با سیاست‌های کلی نظام از‌جمله سیاست‌های کلی برنامه ششم، با آن مخالفت کرده و این مخالفت را به مجلس اعلام کرده است. شورای نگهبان هم در یک نوبت، به اعتبار بار مالی این مصوبه و اینکه هنوز محل تأمین آن مشخص نیست، آن را رد کرده و به مجلس ارجاع داده و مجددا مجلس هم بدون تغییری در آن، آن را تأیید کرده و به شورای نگهبان فرستاده است. حالا این مصوبه با اصرار مجلس، در مرحله‌ای است که شورای نگهبان باید تصمیم نهایی را بگیرد. اگر شورای نگهبان باز هم مخالفت خود را با آن اعلام کند، این مصوبه به صورت کل رد می‌شود؛ زیرا پیش‌تر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم مخالفت خود را درباره آن اعلام کرده است و در واقع ارسال آن به مجمع تشخیص مصلحت نظام هم معنایی ندارد. امیدواریم و انتظار داریم شورای نگهبان هم به استناد همین بار مالی که محل تأمین آن مشخص نیست، این مصوبه را رد کند و این فرایند خاتمه پیدا کند.
* وزارت کار نتوانسته نمایندگان مجلس را با این دلایل قانع کند؟
- مذاکرات و مکاتباتی در‌این‌باره با نمایندگان مجلس انجام گرفته است. پیشنهاد اولیه این مصوبه از سوی فراکسیون زنان مجلس با نیت خیرخواهانه ارائه شده و نمایندگان مجلس هم برای کمک به زنان شاغل این مصوبه را تصویب کرده‌اند. هنوز هم نمایندگان مجلس بر منطق خود اصرار دارند و معتقدند این مصوبه به جامعه زنان کمک خواهد کرد و دستاورد خوبی برای زنان شاغل خواهد بود؛ به‌هرحال مجلس هم حق دارد بر خواسته خود اصرار کرده و از آن دفاع کند.
