شفقنا - «افکار عمومی» در تمام انتخابات دنیا مهم ترین رکن پیروزی کاندیداهاست، هر نامزدی که بتواند افکار عمومی را با خود همراه کند، پیروز میدان است و می تواند در برابر رقیبان خود عرض اندام کند؛ در ایران هم تهییج افکار عمومی به نفع گروه های هدف، موضوعی است که کاربری خود را ثابت کرده است، اما با یک تفاوت چشم گیر و حائز اهمیت، در سایر کشورها کاندیداها چندین ماه و حتی نزدیک به یک سال فرصت همراه کردن افکار عمومی با خود را دارند، اما در ایران فقط "یک ماه" ! مهندس عباس عبدی پژوهشگر اجتماعی این مساله را یکی از اشکالات و ضعف های انتخابات ایران می داند و می گوید: یکی از مشکلات ساختاری ایران است که نظام آن حزبی نیست به همین دلیل اساسا مردم نمی دانند که چه افرادی نامزد انتخابات هستند یا نیستند؛ پس از مشخص شدن، کاندیدا سعی می کنند در دو هفته آخر تبلیغات و سخنانی را بیان کنند به علاوه اینکه تبلیغات کاندیداها کاملا براساس شعار طراحی می شود و مسئولانه و برنامه ریزی شده نیست.
اگر یک نامزد انتخاباتی از مدت ها پیش خود را معرفی کند و برنامه هایش را بگوید طبیعتا ذهنیت مردم هم نسبت به چنین نامزدهایی کاملا شفاف و روشن خواهد شد و نسبت آرای خاکستری کمتر خواهد بود.
او معتقد است که به دلیل وجود بخش بزرگ خاکستری در انتخابات ایران، ممکن است نیاز داشته باشیم که برای انجام نظرسنجی زمان بیشتری به انتخابات نزدیک شویم تا نظرسنجی بتواند پیش بینی دقیقی داشته باشد.
متن گفت وگوی شفقنا نظرسنجی با عباس عبدی، تحلیل گر مسایل سیاسی و جامعه شناختی را می خوانید:
* در همه جای دنیا برای تبلیغات و آماده ساختن افکار عمومی به منظور حضور در انتخابات به عنوان مهم ترین ارکان کشورشان زمان بسیاری قایل می شوند مثلا در آمریکا کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری به مدت یک سال به تبلیغ خود و برنامه هایشان می پردازند، اما بنا به قانون انتخابات ایران، آماده سازی افکار عمومی به منظور آشنایی با کاندیداها و برنامه هایشان بسیار کوتاه است و عملا تبلیغات کاندیداها در کمتر از یک ماه خلاصه می شود؛ به نظر شما آیا این امر در تصمیم گیری درست و منطقی افکار عمومی چقدر تاثیر خواهد داشت و می تواند هیجانات و احساسات های کاذبی که تحت تاثیر این فضا به وجود می آید را کنترل کند؟
عباس عبدی: این مساله یکی از مشکلات ساختاری ایران است که نظام آن حزبی نیست به همین دلیل اساسا مردم نمی دانند که چه افرادی نامزد انتخابات هستند یا نیستند و انواع و اقسام مشکلات دیگر، بنابراین همه سعی می کنند در دو هفته آخر تبلیغات و سخنانی را بیان کنند به علاوه اینکه تبلیغات کاندیداها کاملا براساس شعار طراحی می شود و مسئولانه و برنامه ریزی شده نیست. نامزدهای انتخاباتی اگر بخواهند یک سال صحبت کنند و خود را به مردم معرفی کنند، نیازمند داشتن برنامه هایی دقیق و اصولی هستند و همه مدت را نمی توان با شعار پر کرد البته و متاسفانه در ایران این چنین نیست؛ به همین دلیل معتقدم این مساله یکی از اشکالات و ضعف های انتخابات ایران است؛ اما اینکه بگوییم تصمیم گیری افکار عمومی حتی در چنین شرایطی براساس هیجانات و احساسات کاذب است، متفاوت است و باید بر حسب مورد، اظهار نظر کرد.
* به نظر شما اساسا افکار عمومی در ایران در آستانه هر انتخاباتی به خصوص انتخابات ریاست جمهوری بیشتر تحت تاثیر چه مولفه هایی قرار می گیرد؟
عباس عبدی: افکار عمومی تحت تاثیر فضایی است که نیروهای سیاسی و همچنین فضای بین المللی و مسایل مربوط به آنها می سازند، البته نیروهای سیاسی هم به نوعی تحت تاثیر این افکار عمومی هستند و روی هم تاثیرات و اثرات متقابل دارند، نمی توان گفت که افکار عمومی بی ارتباط با مسایل و موضوعات اساسی مردم و جامعه است، ولی این امر لزوما به این معنا نیست که خیلی دقیق، علمی و مسئولانه در مورد مسایل و موضوعاتشان بحث و گفت وگو شود.
* در انتخابات ریاست جمهوری ایران با آرای خاکستری رو به رو هستیم آرایی که نشان از ناتوانی در تصمیم گیری فرد را نشان می دهد، چرا مردم ایران در موقعیت و شرایط مهم و حساسی مانند ریاست جمهوری دچار این میزان شک و ابهام در رای دادن هستند و حتی ممکن است در نظرسنجی ها خود را تابع یک گروه سیاسی خاصی بدانند اما در زمان رای گیری به فردی دیگر که از پایگاه متفاوت با خواست سیاسی آنهاست رای بدهند؟
عباس عبدی: آرای خاکستری کم و بیش در همه جا وجود دارد، اگر آرای خاکستری وجود نداشته باشد دیگر رأی گیری بی معنی است. ولی شاید نظر شما هم درست باشد که سهم آرای خاکستری به نسبت در ایران زیاد است؛ من هم با این عقیده موافق هستم، و آن هم به دو علت است، اول اینکه نامزدها نمایندگان افراد و احزاب و گروه ها نیستند، دوم اینکه نامزدها معمولا شناخته شده نیستند و نزدیک انتخابات می آیند و می خواهند خود را به مردم معرفی کنند در حالی که یک نامزد انتخاباتی باید از مدت ها پیش خود را معرفی کند و برنامه هایش را بگوید؛ طبیعی است که ذهنیت مردم هم نسبت به چنین نامزدهایی کاملا شفاف و روشن خواهد بود و نسبت آرای خاکستری کمتر خواهد بود.
* شما معتقدید که جوامع به طور کلی از سه گروه نخبگان سیاسی، نخبگان مدنی و مردم عادی تشکیل شده و در جامعه سالم و دموکرات این سه ضلع، با محور رسانه باهم تعامل دارند و مرتبط هستند، اما در ایران فضای به گونه ای رقم خورده که ارتباط و تعامل بین گروها و درون گروه ها دچار نقص و مشکل است. چه عواملی سبب عدم تعامل سه گروه نخبگان سیاسی، نخبگان مدنی و مردم عادی در جامعه ایران شده است؟ و عدم ارتباط و تعامل بین گروه ها چه آسیب هایی به همراه دارد؟
عباس عبدی: آزاد نبودن رسانه رسمی مهم ترین اثر را روی این فقدان ارتباط دارد. نخبگان سیاسی، نخبگان مدنی و مردم عادی بدون رسانه آزاد نمی توانند با هم ارتباط داشته باشند حتما این ارتباط باید از خلال یک رسانه آزاد باشد، ضمن اینکه این نخبگان و گروه ها باید بتوانند در درون خودشان هم آزادانه سازماندهی کنند و اهداف و مطالبات خود را مطرح کنند، به این دلیل که این شرایط فراهم نیست، اینها هم نمی توانند ارتباط موثری با هم برقرار کنند، وقتی هم که ارتباط موثری برقرار نشود طبیعی است که افراد و گروه ها، مسیرهای متفاوتی می روند، مسیرهایی که لزوما سازنده نیست و چه بسا ویرانگر و تخریب کننده هم هست، در نهایت اجتماعی شدن که لازمه شکل‌گیری آن وجود ارتباطات آزاد است، شکل نخواهد گرفت.
* آیا افکار عمومی به درستی و اعتبار آراء خوانده شده اعتقاد دارند؟
عباس عبدی: این مساله بر حسب مورد متفاوت است، به هر حال مواردی بوده که افکار عمومی به نسبت آن را قبول دارد و مواردی هم بوده که کم و بیش نسبت به برخی کلیات یا جزئیات اعتراض داشته است؛ به طور کلی افکار عمومی در این زمینه ثابت نیست بلکه تابعی است از وضعیتی که در انتخابات به وجود می آید و شکل می گیرد.
* چرا نظرسنجی های انتخاباتی در ایران چندان نمی تواند پیش بینی های دقیقی از نتایج داشته باشد؟ در صورتی که در کشورهای دیگر پیش بینی ها به آنچه نتیجه می دهد بسیار نزدیک هستند.
عباس عبدی: در ایران نظرسنجی ها به این صورت نیست که نتواند پیش بینی دقیقی داشته باشد، در ایران اگر شرایط آن فراهم شود، نظرسنجی ها می توانند بطور دقیق پیش بینی کنند، اما به دلیل وجود بخش بزرگ خاکستری، ممکن است که این کار نیازمند این باشد که برای انجام نظر سنجی زمان بیشتری به انتخابات نزدیک شویم تا نظرسنجی بتواند پیش بینی دقیقی داشته باشد، البته در کشورهای دیگر هم پیش بینی ها لزوماً دقیق نبوده است، بنابراین اگر منظورتان این است که مردم به نظرسنجی ها پاسخ درست نمی دهند، به نظرم اینطور نیست، وظیفه محقق و پژوهشگر است که بتواند پاسخ صحیح را از مردم بگیرد و با ابزار مناسب آن را تجزیه و تحلیل کند و نتیجه را پیش بینی کند و این کار در ایران شدنی است و در گذشته هم انجام شده است.
