ابوبکر جمالی - قاهره، صدای آمریکا
مسلمانان بسیاری در خاورمیانه و دیگر کشورهای اسلامی، بی تردید جنایاتی را که به نام اسلام توسط گروه های تندرو و به ویژه داعش رخ می دهد نکوهش می کنند.
سران بسیاری از کشورهای اسلامی نیز بارها گفته و می گویند که داعش و گروه های دیگر مانند آن، هویت واقعی اسلام را که دین رستگاری و همزیستی است مخدوش می کند و باید نکوهش شوند.
ولی دو پرسش اساسی همچنان مطرح است:
نخست آن که چرا هیچ یک از رهبران ارشد دینی علیه جنایات داعش فتوا نداده و کشتن غیرمسلمانان و یا مسلمانانی را که در خط داعش نیستند "مخالف شرع" اعلام نکرده اند؟
البته از فردی مانند شیخ یوسف القرضاوی که پیروان بسیار در میان مسلمانان اهل تسنن دارد (و از قطر خواسته شده او را اخراج کند)، نمی توان انتظار صدور چنین فتوایی را داشت - زیرا القرضاوی خود خشونت اسلامی را تبلیغ می کند و حتی کشتن شیعیان را مباح دانسته و هنوز از واژه هایی مانند «دار الحرب و دارالسلام» سخن می گوید.
ولی آیا از رهبران روحانی مصری در دانشگاه الازهر که مرجع تقلید بسیاری از مسلمانان جهان محسوب می شوند نمی توان انتظار صدور چنین فتوایی را داشت؟
این انتظار هنگامی افزایش می یابد که در نظر بگیریم عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر مبارزه بی امانی را علیه گروه اخوان المسلمین در پیش گرفته و حتی حماس را شاخه ای از آن می داند.
صدور چنین فتواهایی می تواند بسیار کارساز باشد. زیرا شمار زیادی از جوانانی که از کشورهای خاورمیانه و جهان اسلام (و حتی از اروپا) به داعش می پیوندند و در اجرای جنایات آن سهیم می شوند، خود دارای گرایش های دینی عمیق هستند و به آموزش های دینی رهبران بزرگ اسلام اقتدا می کنند.
این گمان وجود دارد که بسیاری از علمای اسلامی، که خود رفتارهای داعش را قاطعانه ضد اسلامی می دانند، از بیم جان خویش مهر سکوت بر لب زده اند - زیرا تاریخ خاورمیانه عربی، از این گونه قتل های دینی ویا سیاسی را تجربه کرده است.
انتظار دیگر آن است که رسانه های همگانی و شبکه های اجتماعی در کشورهای عرب و دیگر ممالک مسلمان در مقاله های اساسی و گزارش های تحلیلی خود قاطعانه این رفتارها را محکوم بدانند و به مردم هشدار دهند که فریب داعش را نخورند و از پیوستن به جنایات آن دوری جویند.
این خواسته نیز دور از انتظار نیست که مراکز آموزشی دینی موسوم به «مدرسه» تعطیل شود. این مدارس که بیشترین آن ها در عربستان سعودی و پاکستان فعالیت می کنند، تفکرات «جهادی» و «شهادت طلبانه» را در ذهن و اندیشه کودکان دانش آموز بارور می سازند و عملا آن ها را برای پیوستن به گروه های ترور تربیت می کنند.
بررسی آنچه که در رسانه های همگانی و شبکه های اجتماعی عرب زبان انتشار می یابد، می تواند موضوعی برای یک تحقیق عمقی و مشروح برای جامعه شناسان و دانشمندان علوم انسانی باشد.
ولی در یک بررسی اجمالی، می توان مشاهده کرد که برخی شخصیت ها و رسانه ها این شهامت را دارند که زبان به انتقاد بگشایند، گرچه در همان حال، تندروهای اسلامی نیز همچنان به تبلیغات خشونت بار خود ادامه می دهند.
به عنوان نمونه، شیخی به نام «محمد الهامی» مقیم مصر، در تلویزیون «مکان الدین» متعلق به اخوان المسلمین که از ترکیه پخش می شود، ولی طرف خطاب آن مردم مصر است، فتوحات اسلام را مورد تجلیل قرار داده و آرزو می کند که روزی بیاید که اسلام دوباره بتواند به تصرف سرزمین ها و کشورها بپردازد.
"محمد الهامی" در این برنامه تلویزیونی گفت: «به درگاه پروردگار استغاثه می کنم که عظمت اسلام را بازگرداند و فتوحات آن از سرگرفته شود» الهامی در این برنامه، از فتح آذربایجان و ارمنستان به دست "جنود اسلام" در یک هزار و چند صد سال پیش سخن می گفت.
در مقابل، یک شخصیت عراقی به نام «ایاد جمال الدین» که در گذشته عضو پارلمان عراق بوده، در یک مصاحبه تلویزیونی می گوید: «حضرت مسیح گفته بود که در برابر دشمنان خود نرمش و مهربانی نشان دهید - ولی مسیحیان بودند که جنگ های صلیبی را علیه مسلمانان به راه انداختند».
این شخصیت سیاسی، در ادامه سخنان خود گفت: «حضرت محمد از رافت و مهربانی سخن گفت، ولی تازه مسلمانان به حمله به سرزمین های دیگر پرداختند و ممالک را فتح کردند و جنایاتی مرتکب شدند که موجب شرم است»
شاید بیان چنین موضعی از جانب یک عرب در یک تلویزیون عربی شگفت انگیز باشد - ولی نباید فراموش کنیم که «جمال الدین» این سخنان را در تلویزیون "الحیات" که متعلق به مسیحیان است بیان داشت.
جمال الدین در این مصاحبه دو بخشی، به کشورهای عرب توصیه می کند که رفتار خود را نسبت به ادیان و اقوام دیگر بکلی دگرگون سازند و «دین رسمی» را از قانون اساسی خود حذف کنند و در مدارس خویش از افراط گرایی دوری جویند".
این شخصیت عراقی افزوده می گوید: «تا هنگامی که چنین نشود، حتی پس از سرکوب داعش، هزاران گروه مشابه در کشورهای عرب و اسلامی سر بلند خواهند کرد.»
این ها تنها چند نمونه از مباحثه و مناظره ای است که در این روزها در رسانه های عربی بازتاب می یابد و نشان برخی دگرگونی های فکری است، که گرچه می تواند امیدوار کننده باشد، ولی مسلما کافی نیست. در این باره، باز هم سخن خواهم گفت.
