گزارشی مختصر از وضعیت حقوق بشر در ایران در ماه خرداد ۱۳۹۶

مقدمه

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل ۱۱۰، اختیارات وسیعی را به رهبر تفویض کرده است. واگذاری چنین اختیارات گسترده‌ به فردی که مستقیماً از سوی مردم انتخاب نمی‌شود و سمت وی هم مادام‌العمر است، باعث تضعیف مردمسالاری شده است. اما نکته قابل ذکر، آن است که رهبر علی‌رغم داشتن اختیارات وسیع، باز هم فراتر از قانون اساسی عمل می‌کند، که از آن جمله می‌توان به زندان خانگی زهرا رهنورد، میرحسین موسوی و مهدی کروبی اشاره کرد. آنان بدون هیچ محاکمه و تفهیم اتهامی، صرفاً به دستور رهبر، بیش از پنج سال است که در زندان خانگی هستند.

متأسفانه رهبر نه تنها به قوانین اعتنا نمی‌کند بلکه به پیروان خود نیز چنین رفتاری را توصیه کرده است. رهبر در ماه گذشته، پیروان خود را «آتش به اختیار» نامید. با این سخن، این نکته برداشت می‌شد که تلویحاً اجازه زیر پا گذاشته شدن قوانین برای حامیان صادر شده است. نتیجه عمل به چنین دستوری ایجاد اغتشاش و هرج و مرج بود، زیرا هر فردی می‌تواند به تشخیص خود، عمل کرده و با اقداماتی خودسرانه، قانون را زیر پا گذارد. نمونه اینگونه رفتار را در برهم‌زدن تجمعات مسالمت‌آمیز شهروندان، برخورد با بدحجابی به وسیله اسیدپاشی و از همه مهم‌تر در قتل‌های مخالفین سیاسی که در ادبیات قضایی ایران از آن به‌عنوان قتل‌های زنجیره‌ای نام برده می‌شود، می‌توان دید.

این در حالی است که در گذشته انجام اینگونه عملیات غیرقانونی و مجرمانه با عدم رسیدگی قضایی و نادیده گرفتن عدالت مشخص همراه می‌شد و عده‌ای با اتکا به حمایت‌های عالی‌ترین مقام‌های کشور به خود اجازه تخطی به حقوق شهروندان و نادیده گرفتن قوانین را می‌دادند و اکنون با طرح سخنانی با عنوان «آتش به اختیار»، حتی در صورت تعقیب قضایی، محملی جهت دفاع خاطیان ایجاد می‌شود که ضمن اعلام اطاعت از فرامین رهبری، عملکرد خود را توجیه نموده و از چنگال عدالت بگریزند.

در ادامه گزارش ماه خرداد ۱۳۹۶ همچنین خلاصه‌ای از وضعیت نقض حقوق بشر در ایران در خرداد ماه ۱۳۹۶ در پی می‌آید. این گزارش بر مبنای اطلاعاتی است که در سایت‌ها و رسانه‌های مختلف درج شده و صحت آن به احراز رسیده است و در سه بخش و به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر می‌شود.

وضعیت حقوق بشر در ایران در ماه خرداد ۱۳۹۶

بخش اول - حقوق مدنی، سیاسی و فرهنگی

الف- وضعیت فعالان سیاسی، اجتماعی و فرهنگی

۱) در این ماه بیش از ۲۹ نفر بازداشت شدند که بازداشت شدگان عبارتند از: عسل اسماعیل‌زاده- فعال رسانه‌ای-، محمد مهدوی‌فر- هنرمند و شاعر-، آزاده بکایی- روزنامه‌نگار-، عماد کریمی- فعال سیاسی و دانشجویی-، سپهر مرادیان- فعال سیاسی-، نوشین سالکیان و فریده عبدی- دو شهروند بهایی-، جواد گیاه‌شناس- عضو حزب مردمسالاری-، ﺭﺿﺎ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﯽ- عضو ﺣﺰﺏ ﮐﺎﺭ و دانیال استخر- وکیل دادگستری-.

همچنین پلیس از بازداشت دو مدیر یک کانال تلگرامی در استان گلستان و مقام قضایی از بازداشت دو مدیر یک کانال تلگرامی در اردبیل خبر دادند. از سوی دیگر پلیس از بازداشت چهار نفر در آبادان در پی انتشار یک فیلم از نحوه رفتار مأموران نیروی انتظامی در این شهر در فضای مجازی و رسانه‌های وابسته به حکومت ایران از بازداشت هفت نفر در استان کرمانشاه به اتهام آنچه که تولید و انتشار محتوای ضد دینی و ضد نظام می‌نامیدند، خبر دادند.

دادستان‌ آبادان از بازداشت یک نفر به اتهام آنچه که دعوت به تجمع از طریق استفاده از شبکه‌های مجازی عنوان کرد و دادستان مرکز استان البرز از دستگیری دو نفر با اتهام ارتباط با سازمان مجاهدین خلق ایران خبر دادند.

از سوی دیگر برخی خبرها از بازداشت مهدى زرگانى- شهروند اهل اهواز- و تعدادی از شهروندان در پی اقدام تروریستی در ساختمان مجلس شورای اسلامی و آرامگاه آیت‌الله خمینی که منجر به کشته شدن تعدادی از شهروندان شد، حکایت دارند.

لازم به تذکر است که چند نفر از افراد بازداشت شده پس از مدتی با تودیع وثیقه به‌صورت موقت تا روز محاکمه از زندان آزاد شدند.

همچنین برخی خبرها از بازداشت علیم گوری- دانشجو- در آخرین روزها از ماه اردیبهشت حکایت دارند.

۲) عبدالرضا داوری- فعال رسانه‌ای برای گذراندن حکم سه سال حبس، بازداشت و به زندان منتقل شد. همچنین ۱۲ نفر شهروند بهایی به نام‌های حنا عقیقیان برای گذراندن حکم یک سال و نه ماه حبس، سودابه مهدی نژاد برای گذراندن حکم یک سال و نه ماه حبس، بهنام حسنی برای گذراندن حکم یک سال و شش ماه حبس، پریسا شهیدی برای گذراندن حکم یک سال و نه ماه حبس، میترا نوری برای گذراندن حکم یک سال و شش ماه حبس، مریم دهقان یزدلی برای گذراندن حکم یک سال و شش ماه حبس، مژده ظهوری برای گذراندن حکم یک سال و نه ماه حبس، فرحناز تبیانیان برای گذراندن حکم یک سال و نه ماه حبس، هوشمند دهقان یزدلی برای گذراندن حکم یک سال و شش ماه حبس، شیدا قدوسی برای گذراندن حکم زندانش، پونه ثنائی برای گذراندن حکم یک سال و نه ماه حبس و نازی تحقیقی برای گذراندن حکم یک سال و شش ماه حبس، بازداشت و به زندان منتقل شدند.

از سوی دیگر حکم یک سال حبس دیگر نوید خانجانی- شهروند بهایی که اینک در زندان به‌سر می‌برد- با پایان دوره محکومیت حبس قبلی اجرا شد.

۳) علی محمد جهانگیری- فعال مدنی- به چهار سال حبس در زندان یزد، شاپور رشنو- فعال ملی، مذهبی- به یک سال حبس در زندان شیراز و عزت الله جعفری- فعال مدنی- به یک سال زندان در کرمان، اشرف رحیم‌خانی- فعال مدنی-، به یک سال حبس و زینب کشوری- فعال حقوق زنان- به سه ماه حبس، علی نجاتی- فعال کارگری- به شش ماه حبس، سید سعید هاشمی ابراهیمی و محمدرضا صدیقی- دو عضو گروه عرفان حلقه- هر کدام به هفت سال حبس که برای مدت پنج سال معلق می‌شود و جریمه نقدی محکوم شدند. همچنین برخی خبرها از صدور حکم حبس برای عیسی دمنی (حداد)، مجاهد زرگانی و حسین (ناجى) حیدرى- سه شهروند اهل اهواز- حکایت دارند. حسین دانشمند- که اینک در زندان به‌سر می‌برد- نیز در دادگاه تجدید نظر به ۱۰ سال زندان محکوم شد. دادگاه تجدید نظر همچنین حکم شش ماه حبس برای زرتشت (اسماعیل) احمدی راغب را به جریمه نقدی به مبلغ دو میلیون تومان تقلیل داد.

۴) امین خاکی- شهروند مسیحی-، حنا خرسان- فعال فرهنگی- واحد سیده- فعال کارگری- به وزارت اطلاعات احضار شدند.

ب- وضعیت حقوق فرهنگی

۱) از ورود هفت خبرنگار پارلمانی به ساختمان مجلس شورای اسلامی برای تهیه خبر و گزارش جلوگیری شد.

۲) نمازخانه اهل سنت در منطقه یافت آباد تهران توسط مقام‌های مسئول پلمپ شد.

۳) مقام‌های مسئول از اجراهای برنامه آموزشی حسین بهروزی‌نیا- آهنگساز- در شیراز و کنسرت امید حاجیلی در شهر آبادان جلوگیری کردند.

۴) مقام‌‌های مسئول از سخنرانی علی ایار در ایلام جلوگیری کردند.

۵) مقام‌های مسئول از ادامه تحصیل ‌فرزاد صفایی و وفا هویدایی- دو شهروند بهایی- جلوگیری کردند.

۶) هیأت منصفه دادگاه مطبوعات، مدیر مسئول ماهنامه «مهرنامه» را مجرم شناخت.

۷) قوه قضاییه از انتشار و توزیع هفته نامه بیرمی در پی چاپ تصویری از سید محمد خاتمی- رییس جمهور اسبق ایران- جلوگیری کرد.

۸) اداره اطلاعات مشهد، کتاب «نوشتن و خواندن کُردی کرمانجی» را به دلیل استفاده از الفبای لاتین توقیف کرد.

پ- سایر موارد نقض حقوق بشر

۱) در این ماه حداقل ۵ نفر اعدام شدند. اسامی اعدام شدگان که نام کامل آنان مشخص نشده است ولی مقام های قضایی یا رسانه‌های وابسته به دولت ایران یا سایت‌های خبری اعدام آنها را تأیید کرده‌اند، به شرح زیر است:

حجت الله تدرو در کرمانشاه و«الف.خ» در مشهد اعدام شدند. رسانه‌های وابسته به حکومت ایران اتهام این افراد را قتل عمد عنوان کردند. رسانه‌های خبری در ایران همچنین از اعدام یک نفر در مشهد و یک نفر در زندان مرکزی کرج به اتهام قتل عمد خبر دادند.

رسانه‌های خبری در ایران از اعدام یک نفر در بیرجند به اتهام تجاوز به عنف خبر دادند.

از سوی دیگر برخی سایت‌های خبری غیررسمی از اجرای احکام اعدام در زندان‌های خرم‌آباد، بوشهر، زنجان، اردبیل، ارومیه، کرمانشاه، زاهدان، مراغه و میناب خبر داده‌اند؛ خبری که از سوی مقام‌های قضایی یا رسانه‌های وابسته به حکومت ایران تأیید یا رد نشده است.

۲) رسانه‌های خبری در ایران از صدور حکم‌های اعدام برای «کریم»، «مرصاد»، «آرش» و «ش.ن» و چهار نفر دیگر در استان تهران به اتهام قتل عمد، دو نفر در رودبار به اتهام قتل عمد و دو نفر در استان گلستان به اتهام سرقت مسلحانه خبر دادند.

همچنین حکم‌های اعدام «مصطفی» و دو نفر دیگر در استان تهران و یک نفر در مرودشت به اتهام قتل عمد در دیوان‌عالی کشور تأیید شد. حکم اعدام دو نفر در استان تهران به اتهام سرقت مسلحانه در دیوان‌عالی کشور تأیید شد.

۳) رسانه‌های خبری در ایران از صدور حکم قطع دست «تقی» و «پرویز» به اتهام سرقت خبر دادند. همچنین رسانه‌های خبری در ایران از صدور حکم قطع انگشت «رامین» به اتهام قطع انگشت دست یک نفر خبر دادند.

۴) دادستان قزوین از اجرای حکم‌های شلاق برای بیست نفر به اتهام روزه‌خواری خبر داد. همچنین رسانه‌های خبری در ایران از صدور حکم‌های شلاق برای «امیر» در استان تهران به اتهام سرقت، «حمید» و دو نفر دیگر در استان تهران به اتهام رابطه نامشروع، یک نفر در استان تهران به اتهام آدم‌ربایی و آزار، یک نفر در استان البرز به اتهام ضرب و جرح و فحاشی، یک نفر در استان تهران به اتهام آزار جنسی خبر دادند.

۵) وضعیت برخی زندانیان همچنان ناگوار گزارش می‌شود، به‌گونه‌ای که تعدادی از آنان مانند عبدالله شریعتی، چنگیز قدم‌خیری، ایوب اسدی و علیرضا گلی پور بیمار هستند که نسبت به درمان و معالجه آنها اقدامی جدی صورت نگرفته است.

۶) وحید صیادی نصیری به زندان رجایی شهر کرج، مجید اسدی، پیام شکیبا و محمد بنازاده امیرخیزی به زندان رجایی شهر کرج منتقل شدند. لازم به توضیح است که این انتقال‌‌‌ بدون ذکر علت مشخص و خلاف آیین نامه امور داخلی زندان‌ها صورت گرفته است.

۷) سیامک میرزایی، نیما کشوری، سعید نقدی، سبحان جعفری‌تاش، جواد جمشیدی، سیدمجتبی باقری، علی احمدنیا، حبیب ساسانیان، مصطفی سلیمی وعدنان حسینی که اینک در زندان به‌سر می‌برند در اعتراض به آنچه که نقض حقوق قانونی زندانیان می‌دانند، دست به اعتصاب غذا زدند.

۸) بر اساس حکمی، محسن فروزان- فوتبالیست- به سه ماه محرومیت در فوتبال در پی فعالیت همسرش در فضای مجازی محکوم شد.

۹) مقام‌های قضایی از بازداشت ۱۵ نفر در گرگان در پی شرکت در یک مهمانی خبر دادند. همچنین سپاه پاسداران از بازداشت ۹۰ دختر و پسر در سپیدان در یک تور تفریحی خبر داد.

۱۰) رسانه‌های خبری در ایران از بازداشت یک دختر که با لباس پسرانه در ورزشگاه آزادی حاضر شده بود، خبر دادند. از سوی دیگر پلیس از بازداشت یک نفر به اتهام آنچه که مدیریت یک کانال با محتوای دگرباشی می‌نامید، خبر داد.

بخش دوم - حقوق اقتصادی و اجتماعی

وضعیت اقتصادی و اجتماعی در ایران همچنان نامناسب گزارش می شود؛ به‌عنوان مثال، خبرها از نامناسب بودن وضعیت شغلی و حقوقی کارگران مجتمع نیشکر هفت تپه، کارخانه آذرآب، معدن زغال سنگ البرز مرکزی، پروژه‌های فاز ۱۳ کنگان، معدن پابدانان جنوبی، کارخانه گسترش توسعه صنعت آذربایجان، کارخانه روغن نباتی قو، کارخانه سیمان (طبس) و کارخانه کانسرام، کارخانه گرانول شهاب میبد، کارکنان شرکت بهره‌برداری مترو تهران، موتوریست‌های شرکت حمل و نقل ریلی رجاء و آموزش‌دهندگان نهضت سودآموزی حکایت دارند.

۱) پرداخت‌های حقوق و مزایای مطالبات کارگران لوله و نورد صفا برای مدت چهار ماه، کارگران کارخانه شیشه فلوت برای مدت شش ماه، جمعی از کارگران شهرداری اهواز برای مدت سه ماه، جمعی از کارگران شهرداری نی‌ریز برای مدت دوماه، جمعی از کارگران شهرداری آبادان برای مدت ۵ ماه، جمعی از رانندگان شهرداری نورآباد برای مدت ۴ ماه، کارگران شهرداری بروجرد برای مدت ۵ماه، کارگران کارخانه «کاغذسازی پارس» برای مدت دو ماه، حدود۱۹۰ کارگر کارخانه بلبرینگ‌سازی تبریز برای مدت سه ونیم ماه، کارگران کارخانه فرآورده‌های نسوز پارس برای مدت ۶ ماه، حدود ۲۵۰ کارگر کارخانه آجر ماشینی «گنبد» برای مدت ۵ ماه، کارگران کارخانه «ریز موج» (زرین موج) برای مدت۴ ماه، ۱۵۰ کارگر فولاد ایران (اهواز) برای مدت دو ماه، کارگران کارخانه «ایران سویچ » برای مدت ۵ ماه، کارگران معدن زغال سنگ طزره برای مدت ۲ ماه، کارگران کارخانه پالایش روغن گیلان «واریان» برای مدت ۴ ماه و ۱۰۸ کارگر کارخانه فولاد و چدن درود برای مدت ۴ ماه تا زمان تهیه این گزارش به‌تعویق افتاده است.

۲) ۲۲۹ کارگر پروژه در دست احداث سد چرمشیر و ۶ کارگر کارخانه پالایش روغن گیلان «واریان از محل‌های کار خود تعدیل شدند.

همچنین ۱۴۰ کارگر کارخانه چوب و فلز اردکان، با تعطیلی این واحد، بیکار شدند.

بخش سوم- میراث فرهنگی و محیط زیست

اخبار منتشر شده از محیط زیست و میراث فرهنگی در خرداد ماه، همچنان نشان از نامناسب بودن وضعیت این حوزه دارد.

۱) در برخی روزهای خرداد ماه، میزان آلودگی هوای خرمشهر به ۳۳ برابر حد مجاز و در آبادان به حدود ۲۲ برابر حد مجاز رسید.

۲) بناهای تاریخی دوره سلجوقی در شهرستان بهمئی تخریب شد.

۳) بر اثر انفجارهای شش قبضه مین در شهرهای مهران، دهلران، پیرانشهر و مریوان، شش نفر مجروح شدند.

خاتمه

کانون مدافعان حقوق بشر در پایان گزارش ماه خرداد ۱۳۹۶ با اشاره به سخنانی که می‌تواند توجیه کننده اقدامات قانون‌گریزانه در جامعه باشد از مسئولان ارشد ایران می‌خواهد تا از بیان سخنان هرج و مرج‌گرا پرهیز کنند.

شیرین عبادی

رییس کانون مدافعان حقوق بشر

شش تیر ماه ۱۳۹۶

توضیح: علاقه مندان می‌توانند برای کسب اطلاعات بیشر در خصوص این گزارش به سایت‌ها و خبرگزاری‌های زیر مراجعه کنند: خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، خبرگزاری رسمی ایران (ایرنا)، خبرگزاری کار ایران (ایلنا)، خبرگزاری فارس، خبرگزاری مهر، خبرگزاری میزان وو باشگاه خبرنگاران جوان و سایت‌های کانون مدافعان حقوق بشر، مرکز حامیان حقوق بشر، الف، بازتاب، هرانا، کلمه، محبت نیوز، سنی آنلاین، کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران، مجذوبان نور، ملی- مذهبی، رادیو زمانه، رادیو فردا و بی بی سی.