آرش عزیزی - ایران وایر
پسرک شاید پانزده سالش هم نباشد. اگر صدایش را نشنویم، شاید فکر کنیم لباس رزمی که پوشیده و چاقویی که به سوی دوربین گرفته بیشتر برای بازی و شوخی است، اما شوخی‌ای در کار نیست. این کلیپی تصویری است که گروه تروریستی داعش به تازگی منتشر کرده و این پسربچه تا ثانیه‌هایی دیگر فردی را که «جاسوس» معرفی می‌کند، جلوی دوربین سر می‌برد. اما آن‌چه این فیلم را از ده‌ها مورد مشابه که در سه سال گذشته به دیدن‌شان عادت کرده‌ایم، متمایز می‌کند زبان آن است: پسرک به زبان سلیس فارسی صحبت می‌کند و به نام «قتاده فارسی» معرفی شده است. قتاده نام یکی از یاران مشهور پیامبر اسلام است.
پسرک خون‌سردانه رو به مخاطبینش در «ایران صفوی» می‌کند و می‌گوید: «سرزمین و دیار شما را بر سرتان خراب می‌کنیم، امنیت‌تان را بر هم می‌زنیم و خون‌تان را جاری می‌کنیم.» ایران صفوی کنایه است به دولت جمهوری اسلامی ایران. برخی تحلیل گران و مخالفان جمهوری اسلامی عقیده دارند روحانیون حاکم در ایران در این رویا هستند که امپراتوری ای چون امپراتوری صفوی داشته باشند.
اما فارغ از این جدال های تاریخی، داعش مدت‌ها است که جهانی و چندزبانی بودن خودش را به رخ می‌کشد. مجله‌های شیک و گلاسه انگلیسی و فرانسوی چاپ می‌کند، فیلم‌های تبلیغاتی به زبان عبری می‌سازد و ترانه‌هایی به زبان چینی پخش می‌کند. اما در چند ماه اخیر است که به زبان فارسی که زبان اکثریت در سه کشور مسلمان (افغانستان و تاجیکستان و ایران) است روی آورده. به نظر می‌رسد این بخشی از تلاش این گروه تروریستی برای افزایش جذب عضو در ایران و حمله به خاک کشورمان باشد.
اما کسانی که از نزدیک داعش را دنبال می‌کردند شاید متوجه بالا رفتن خطر عضوگیری داعش از میان ایرانیان و حمله این گروه به ایران شده بودند. کمتر از ۲۴ ساعت پیش از حمله بود که رادیو فردا گزارشی در مورد افزایش تبلیغات داعش به زبان فارسی و تلاش آن برای جذب ایرانیان سنی‌مذهب منتشر کرده بود.
در چند ماه پیش از حمله برای اولین بار شاهد انتشار چهار شماره از مجله رسمی داعش «الرومیه» به زبان فارسی بودیم (این مجله قبلا به نام منطقه‌ای در سوریه که در در دست داعش بود و در روایات می‌گویند آخرالزمان آن‌جا صورت می‌گیرد «دابق» نام داشت اما این منطقه که از دست رفت اسمش را «رومیه» گذاشته‌اند که نشان از قصد فتح «روم» یعنی غرب دارد). کارشناسان می‌گویند این شماره‌ها ترجمه مستقیم مقالات مجله انگلیسی بوده‌اند. مقاله‌ای به تفصیل توضیح می‌دهد که چرا ریختن خون کفار مجاز است. روی جلد یکی از شماره‌ها چاقویی خونین را می‌بینیم و مقاله‌ای که قتل با چاقو را توضیح می‌دهد.
اما مهم‌تر از این‌ها فیلمی ۳۷ دقیقه‌ای بود که داعش در ایام نوروزی ۱۳۹۶ به زبان فارسی منتشر کرد. این فیلم که محصول نیروهای داعش در استان دیاله عراق (همجوار با ایران) است با هزینه بسیار ساخته شده و ظاهری خیلی حرفه‌ای دارد. در آغاز فیلم، بازیگران صحنه‌هایی از امپراتوری ساسانی را به تصویر می‌کشند و راوی از زمان «قبل از بعثت» می‌گوید که «کفر و ظلم در زمین منتشر گشته بود» و «امپراتوری ساسانی فارسی مجوسیت [زرتشتیت]» را دین و آیین رسمی کرده بود. به غلط گفته می‌شود که پایتخت ساسانی‌ها در «شهرهای فارس» یعنی ایران امروز قرار داشت (در حالی که پایتخت ساسانی‌ها در تیسفون در نزدیکی بغداد کنونی بود). سپس از داستان گرویدن ایران به اسلام می‌شنویم و از سلمان فارسی تجلیل می‌شود و نقش او در استفاده از تاکتیک‌های نظامی ایرانی (مثل حفر خندق که باعث پیروزی در جنگ احزاب شد) که «عرب از قبل به آن پی نبرده بود» یادآوری می‌شود.
در ادامه روایت تاریخی داعش می‌شنویم که ایرانیان «نه قرن مسلمان باقی ماندند» و تنها در قرن دهم هجری بود که اسماعیل صفوی بنیان کشور را بر «دین رافضی و قومیت یا همان عرق فارسی» گذاشت. منظور البته تشیع است. «رافضی» (به معنای ردکننده) اصطلاحی موهن است که سنی‌های افراطی در مورد شیعیان به کار می‌برند. انگار که فیلمی مستند تماشا می‌کنیم، کارشناسان داعشی روی صحنه می‌آیند و از آن‌چه کشتار سنی‌ها و علمای اسلامی به دست صفویان می‌نامند سخن می‌گویند. یکی از این «کارشناسان» حتی از سفیر پرتغال در چین که به ایران سفر کرده بود در مورد «منهدم کردن مساجد اهل سنت» نقل قول می‌آورد و ادعا می‌کند که در زمان صفویان از ابو لولو، قاتل ایرانی‌تبار عمر، به عنوان «قهرمان شجاع ملی» تجلیل می‌شده و «زیارتگاه مقدسی» برایش بنا شده بوده.
این حرف‌ها شاید به نظر خیلی از ما مضحک بیاید اما تلاش داعش برای ارائه روایت تاریخی خاصی است که بخصوص ۹ درصد سنی‌مذهب کشورمان را هدف می‌گیرد. داستان آن‌چه سرکوب تاریخی سنی‌ها نامیده می‌شود، به زمان حال رسانده می‌شود و با حمله به جمهوری اسلامی ترکیب می‌شود. با پخش فیلم عبادت یهودیان ایران در کنیسه‌های خود در تهران و اصفهان اعتراض می‌شود که چطور غیرمسلمانان در ایران حق عبادت دارند و این دروغ تکرار می‌شود که تهران مسجد سنی ندارد (حداقل نه مسجد سنی در پایتخت هست). تلاش ایران برای «منتشر کردن تشیع‌گری و رافضی‌گری» در سراسر دنیا نیز مورد حمله قرار می‌گیرد و تصاویر سینه‌زنی گروهی در آفریقا نشان داده می‌شود. حمایت ایران از متحدینش در منطقه نیز مورد حمله این فیلم تبلیغاتی است، از جمله حمایت از «الحشد رافضی» (که منظور الحشد شعبی در عراق است)، «نصیریه» (که اصطلاحی توهین‌آمیز برای علویان سوریه است)، حوثی‌ها در یمن و «حزب اللات» (که در کنار اصطلاحاتی مثل «حزب شیطان» که مورد استفاده سازمان مجاهدین خلق هم هست برای «حزب‌الله» لبنان به کار می‌رود.) طبیعی است که رهبران مذهبی سنی‌های ایران همچون مولانا عبدالحمید، امام جمعه محبوب و خوش‌نام زاهدان نیز مورد حمله قرار می‌گیرد، همویی که در مقابل تبعیض علیه هم‌مذهبان سنی خود می‌ایستد و به این خاطر جایزه حقوق بشری گرفته است.
فارسی زبان اصلی این فیلم تبلیغاتی است اما بخش عمده‌ای از آن توسط روایتگری بلوچی‌زبان است که می‌کوشد ۲ درصد بلوچی زبانی که بخصوص در جنوب شرقی کشورمان زندگی می‌کنند هدف بگیرد. یکی دیگر از شخصیت‌های فیلم «الاحوازی» نام دارد و به زبان عربی سلیس صحبت می‌کند و مشخصا می‌خواهد عرب‌های ایرانی را هدف بگیرد (با اینکه اکثریت عرب‌های خوزستان شیعه هستند). انتخاب کلمه «الاحوازی» هم هدفمند است و به ادبیات جدایی طلبان فعال در استان خوزستان نزدیک است. در پایان، فیلم به زبان عربی (با زیرنویس فارسی) از «اهل سنت ایران، فرزندان سلمان» اعم از «بلوچ و کرد و عرب و فرس» می‌خواهد «مجلس شورا» تشکیل دهند و به داعش بپیوندند.
در بیش از سه سالی که از تاسیس «خلافت» داعش گذشته ین گروه بدون شک کم برای جلب ایرانی‌ها تلاش نکرده. کارشناسان مدت‌ها است که می‌گویند برخی ایرانیان در صفوف داعش جنگیده و کشته شده‌اند. اما در یک سال گذشته تلاش‌های این گروه تروریستی برای سربازگیری در ایران افزایش چشمگیر یافته. خرداد ۹۵ گزارش شد ۱۸ نفر که می‌خواستند با استفاده از تلگرام به داعش بپیوندند، دستگیر شده‌اند. دو ماه بعد مقامات ارتش از درگیری با نیروهای داعشی در کرمانشاه و کشته شدن دو نفر از آن‌ها خبر دادند. همان ماه، محمود علوی، وزیر اطلاعات، گفت نیروهای این وزارتخانه جلوی پیوستن ۱۵۰۰ ایرانی به داعش را گرفته‌اند. و بالاخره تنها چند روز پیش از حملات مرگبار ۱۷ خرداد بود که مقامات ولایت ننگرهار در شرق افغانستان فیلمی منتشر کردند که در آن مردی که خود را «یاسر» از اهالی استان آذربایجان غربی معرفی می‌کند، می‌گوید از طریق تلگرام به داعش پیوسته است.
با این حساب، و با توجه به اینکه حملات خرداد کار اعضای ایرانی داعش بود، باید انتشار کلیپ «القتاده فارسی» را هم جدی گرفت. داعشی که در حال تار و مار شدن و از دست دادن تمامی اراضی خود در عراق و سوریه و لیبی است، شاید بکوشد نیروی بیشتری در ایران جذب کند و دست به حملات تروریستی دیگری در خاک ایران بزند.
کار داعشی‌ها البته در ایران همیشه با دشواری‌های بسیار روبرو خواهد بود. سنی‌های ایران به ندرت جذب حرکات ضدایرانی و ضدشیعه شده‌اند. حتی جنبش‌های ضددولتی و خودمختاری‌طلب در کردستان و مناطق عرب‌نشینِ خوزستان بیشتر سکولار و ناسیونالیستی بوده اند. بلوچستان تنها جایی است که سنی‌گرایی افراطی توانسته حضور داشته باشد. پیش از ۱۷ خرداد ۹۶، مهمترین حمله تروریستی به ایران، حملات ۲۴ تیر ۸۹ به مسجد جامع زاهدان بود که در روز تولد امام حسین توسط گروه تروریستی «جندالله» و در تلافی اعدام یکی از نیروهای این گروه انجام شد. اما حتی در این منطقه نیز گروه‌های محلی رقیبی جدی برای داعش به شمار می‌روند.
البته پتانسیل هایی وجود دارد. با وجود اینکه رهبران و مقامات ارشد جمهوری اسلامی در عموم به اهل سنت احترام می‌گذارند و به آن‌ها حمله نمی‌کنند، تبعیض مذهبی نسبت به سنی ها محسوس است. جریان ضدسنی فعال در برخی شهرها مانند قم که توسط چهره هایی چون آیت‌الله صادق شیرازی هدایت می شوند نیز به تحریک احساسات مشغول هستند. هفت سال پیش در پاسخ به اقدامات همین گروه، آیت‌الله خامنه‌ای با صدور فتوایی اعلام کرد توهین به عایشه (همسر حضرت محمد که سنی‌ها او را «ام المومنین» می‌نامند) و «نمادهای برادران اهل سنت» ممنوع است. با این همه هنوز کم نیستند روحانیونی که در مساجد ایران پای منبر می‌روند و به همسر پیامبر اسلام به خاطر اینکه در جنگ جمل با طلحه و زبیر علیه امام علی متحد شد، ناسزا می‌گویند. در همین مساجد هنوز گاه در توهین آشکار به اهل تسنن جشن «عمرکشان» برگزار می‌کنند و ابولولو، قاتل عمر را قهرمان می‌خوانند. علاوه بر این در گروه‌های شبه‌نظامی شیعه‌ای که در ایران و افغانستان و عراق متولد و در میدان‌های نبرد سوریه و عراق فعال هستند، جو فرقه‌گرایی و ضدسنی‌گری به چشم می خورد. داعش چشم به همین پتانسیل ها دوخته است؛ دوگانه تبعیض و تحریک.
