بی بی سی - دیدار اخیر مقتدی صدر از عربستان سعودی و استقبال گرم از وی برای بسیاری از ناظران و دنبال کنندگان اخبار عراق و منطقه شگفت انگیز بود. هر چند این دیدار در سیر روابط عراق و عربستان و تغییر گفتمان سیاسی جریان صدر، امری قابل پیش‌بینی به نظر می‌رسید.
جریان صدر به جهت برخورداری از پایگاه نسبتا وسیع مردمی کمتر تحت نفوذ قدرتهای بین المللی و منطقه ای فعال در عراق بوده است. در مقابل بیشتر جریان‌های سیاسی فعال در عراق مانند حزب الدعوه، مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، سازمان بدر و غیره در ایران شکل گرفته یا بازسازی و تقویت شده‌اند. گروه‌های سیاسی سنی نیز تحت تأثیر و نفوذ خارجی مانند عربستان سعودی، قطر و متنفذان عراقی مقیم اردن مانند خمیس خنجر بوده‌اند.
پایگاه داخلی جریان صدر به او اجازه فعالیت نسبتا مستقل از بازیگرهای خارجی را بخشیده است. او علیرغم دریافت مساعدت‌های نظامی در خلال جنگ گروهک نظامی‌اش، جیش المهدی با آمریکایی‌ها و نیز اقامت حدودا دو ساله در ایران، همواره استقلال مواضع سیاسی خود از ایران را حفظ کرده است.
پیشینه تاریخی روابط ایران با جریان صدر پدر نیز در اتخاذ مواضع مستقل از ایران از سوی صدری‌ها اثر داشته است. جمهوری اسلامی و جریان سیاسی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق به رهبری محمد باقر حکیم در خلال اوج فعالیت‌های سیاسی پدر مقتدی صدر عراق در دهه نود قرن گذشته، او را متهم به همکاری با رژیم بعث کرده و به مخالفت جدی با وی پرداختند. وکیل رسمی صدر پدر، جعفر صدر نیز که فرزند محمدباقر صدر بود در ایران دستگیر شد و از افتتاح دفتر نمایندگی در شهر قم ممانعت به عمل آمد.
مقتدی صدر بر خلاف نظر جمهوری اسلامی با نخست وزیر سابق عراق نوری المالکی به مخالفت جدی برخاسته و از مشارکت‌کنندگان اصلی در ممانعت او از رسیدن به دوره سوم نخست‌وزیری بوده است. همچنین صدر از سال ۲۰۱۵ رهبری اعتراضات مردمی گسترده‌ای را به عهده دارد که درخواست اعمال اصلاحات سیاسی در عراق و اتخاذ مواضع ملی‌گرایانه و به دور از نفوذ نیروهای بیگانه را دارند. در ضمن این راهپیمایی‌ها چندین بار شعارهای ضد سیاست‌های جمهوری اسلامی سر داده شد.
مقتدی صدر همچنین بارها از مشارکت گروه‌های شبه نظامی شیعی در سوریه انتقاد جدی کرده و حمایت از رژیم بشار اسد را تصمیمی نادرست خوانده بود. گروه نظامی وابسته به وی در ضمن نیروهای حشد الشعبی عراق که نامش "سرایا السلام" نیز از معدود نیروهای شبه نظامی شیعی است که در سوریه هیچ فعالیتی انجام نداده و از مرزهای عراق پا بیرون نگذاشته‌اند.
صدر همچنین خواهان الغای نیروهای الحشد الشعبی پس از نابودی کامل داعش در عراق بوده که نقطه مقابل دیدگاه جمهوری اسلامی است. رهبر جمهوری اسلامی در دیدار رسمی نخست وزیر عراق حیدر عبادی در ماه گذشته به وی توصیه اکید کرد که به انحلال الحشد الشعبی دست نزده و آنها را به شکل نیروهای مستقلی از ارتش ابقا کند. در نقطه مقابل، مقتدی صدر به صراحت خواهان الغای این نیروها و ادغام افراد آن در نیروهای رسمی ارتش عراق است. وی خود نیز چندی پیش دانشکده آموزشی نیروهای وابسته به خود را تعطیل کرد و از ادغام نیروهای سرایا السلام در ارتش عراق پس از نابودی داعش خبر داد.
در خلال اوج تنش سیاسی بین ایران و عربستان نیز مقتدی صدر بی‌طرفی خود را حفظ کرده و هر دو طرف را به حفظ آرامش و دنبال کردن گفتگو دعوت کرد. او همچنین ایران و عربستان را به پرهیز از برافروختن فرقه‌گرایی در منطقه فراخواند.
سفر جاری مقتدی صدر به عربستان در سیاق سیاست منطقه‌ای جاری عراق نیز قابل فهم است. عراق از حدود دو سال پیش، رویکرد تنش‌زدایی نسبت به عربستان اتخاذ کرده و خواهان برقراری روابط سیاسی و اقتصادی گستروه و پایدار با آن کشور بوده است. عربستان سعودی نیز در دوره اخیر خواهان نزدیکی با عراق و تنش‌زدایی در روابط با این کشور بوده است.
عربستان در سال ۲۰۱۶ سفارت خود در بغداد را پس از ۲۵ سال تعطیلی بازگشایی کرد. وزیر امور خارجه سعودی، عادل الجبیر نیز در آغاز سال ۲۰۱۷ به بغداد سفر کرد و با استقبال گرم نخست وزیر عراق حیدر العبادی و دیگر مسؤولان عراقی مواجه شد. پس از آن، حیدر العبادی به عربستان سفر کرد و با استقبال گرم پادشاه و ولیعهد و دیگر مسؤولان بلندپایه سعودی مواجه شد. وزیر کشور عراق، قاسم الأعرجی نیز دو هفته قبل سفری رسمی به ریاض داشت.
سیر تطورات روابط عراق و سعودی و نیز مواضع جریان صدر نشانگر اتخاذ موضع مستقلی از سوی نخست وزیر عبادی و نیز جریان سیاسی مقتدی صدر نسبت به عربستان سعودی دارد. عراق خواهان برقراری رابطه سیاسی آرام و به دور از تنش‌های جاری بین ایران و عربستان با هر دو کشور است. عراق همچنین خواهان توسعه روابط اقتصادی بین عراق و عربستان است. در خلال مذاکرات رسمی دو کشور، موافقت اولیه نسبت به افتتاح رسمی مرز زمینی در کشور و ایجاد تبادل تجاری گسترده بین آنها و نیز اعطای نقش به عربستان در بازسازی مناطق آزادسازی شده از دست داعش صورت گرفته است.
عربستان نیز به روشنی سیاست متفاوتی نسبت به گذشته در رابطه با عراق اتخاذ کرده که از افتتاح سفارت و سفرهای رسمی دو سویه و گسترش روابط اقتصادی قابل درک است. ولیعهد بانفوذ عربستان در دیدارش با مقتدی صدر به صراحت از وجود اشتباهاتی از سوی عربستان در سیاست سابق این کشور نسبت به عراق یاد کرد. رسانه‌های رسمی عربستان نیز از مقتدی صدر با عنوان روحانی متنفذ عراقی یاد کرده و برچسب فرقه‌گرایانه شیعی و امثال آن به وی ندادند.
دفتر مقتدی صدر هدف از این سفر را تقویت جریان اعتدال و گفتگو در منطقه اعلام کرد و خواهان گسترش روابط عراق با عربستان در ابعاد مختلف شده است. سخنگوی رسمی صدر، صلاح العبیدی که همراه او در عربستان است اعلام کرد که عراق نمی‌خواهد به صحنه درگیری بین ایران و عربستان تبدیل شده، بلکه خواهان حفظ روابط مستقل با هر دو طرف است.
دیدار مقتدی صدر از عربستان در راستای سیاست جدید عراق نسبت به کشورهای همجوار عربی خود و اتخاذ مواضع مستقل از قدرتهای منطقه‌ای صاحب نفوذ در عراق ارزیابی می‌شود. این سیاست در صورت به قدرت رسیدن دوباره عبادی در انتخابات سال آینده عراق ممکن است به استقرار و بهبود وضع سیاسی عراق بینجامد.
