اکبر گنجی - رادیو فردا

تشویق انتقاد، انتقاد پذیری و بالا بردن میزان تحمل در برابر مخالفان از سوی آیت الله خامنه ای امری نیکوست. او در مراسم تنفیذ حکم حسن روحانی و در اولین دیدار کابینه جدید با وی ، دو بار از حسن روحانی خواست که سطح تحمل خود را در برابر مخالفان بالا برده و انتقادپذیر باشد. این مطالبه و تشویق و تأکید، واکنش ها و پرسش های بسیاری آفرید. اولاً: وضعیت مخالفان و منتقدان در جمهوری اسلامی چگونه است؟ آنان از چه میزان آزادی بیان و امنیت برخوردارند؟ ثانیاً: نظر آیت الله خامنه ای مبنی بر بالا بردن ظرفیت و تحمل در برابر مخالفان و منتقدان، فقط و فقط قوه مجریه را شامل می شود یا همه قوا را در بر می گیرد؟ آیا از رهبری- آیت الله خامنه ای- هم می توان انتقاد کرد و از او خواست که سطح تحملش در برابر مخالفان را افزایش دهد؟ آیا انتقادپذیری فقط ناظر به نهادهای انتخابی است یا نهادهای انتصابی را هم در بر می گیرد؟ آیا در نهادهای انتخابی، فقط و فقط شامل روسای جمهور زاویه دار با رهبری است یا روسای جمهور هماهنگ با رهبری را شامل می شود؟

انتقاد و تخریب و حمله و عیبجویی

آیت الله خامنه ای انتقاد را به معنای خاصی به کار می برد. اولاً: میان انتقاد با تخریب و حمله و عیبجویی تمایز قائل می شود. می گوید بسیاری از منتقدان، "خودشان انتقادپذیر نیستند! اگر کسی بگوید چرا این قدر پُرحرفی می کنی و چرا همه اش عیبها را می بینی، چرا مثل مگس فقط روی زخمها می نشینی، نقاط مثبت را هم ببین، بدشان می آید". ثانیاً: انتقاد به معنای ارزیابی همزمان عملکرد مثبت و منفی یک مسئول یا نهاد است. ثالثاً: انتقاد باید به قصد اصلاح صورت گیرد. رابعاً: انتقاد باید در چهارچوب اصول انقلاب، اسلام، قانون اساسی، امام، و...باشد. خامساً:مخالفانی که امنیت جامعه را بر هم نزنند، متوسل به خشونت نشوند،با مبانی نظام معارضه نکنند، دروغ پراکنی و شایعه پراکنی نکنند؛ آزاد هستند.

انتقاد از کدام اشخاص و نهادها

کارنامه جمهوری اسلامی در نزدیک به ۳۹ سال گذشته در برابر همه قرار دارد و داوری در مورد رعایت یا عدم رعایت آزادی بیان چندان دشوار نبوده و نیست. تبلیغ علیه نظام تا یک سال زندان دارد. اهانت به رهبری هم شش ماه تا دو سال زندان دارد. اگر اصل این دو جرم را نادیده بگیریم و صرفاً به مصادیق آن ها- یعنی سخنانی که افراد به دلیل بیان آن ها محکوم شده اند- توجه کنیم، خواهیم دید که انتقاد از جمهوری اسلامی یا برخی نهادهای آن و رهبری، تبلیغ علیه نظام و اهانت به رهبری به شمار رفته و مجازات شده است.

این نوشتار صرفاً ناظر به دیدگاه های آیت الله خامنه ای در این زمینه است.

یکم- انتقاد از رهبری

آیت الله خامنه ای هیچ گاه مشوق انتقاد از رهبری- یعنی خودش- نبوده است. او در پرسش و پاسخ دانشجویی ۴ اسفند ۱۳۷۷، در پاسخ یکی از دانشجویان درباره عدم امکان انتقاد از رهبری، ضمن تفکیک انتقاد از عیب جویی، گفت : "شما می گویید چرا به رهبری انتقاد نمی کنند! اوّلاً که عیبجویی از رهبری مگر چه حُسنی دارد؟ رهبری ای که در نظام جمهوری اسلامی اشاره‌ انگشتش باید بتواند در یک لحظه خطرناک و حسّاس، مردم را به جانفشانی وادار کند، آیا این مصلحت است که یک نفر به میل خودش بیاید بایستد و بدون حق و بدون موجب، نسبت به او بدگویی کند!؟ آیا این به نظر شما کار خیلی خوبی است!؟ این کار بد است؛ رواج نداشته باشد، بهتر است".

پس انتقاد از رهبری بد است و بهتر است که صورت نگیرید. اما خامنه ای یادآور شد که، اولاً: اهل گفت و گو و شنیدن انتقاد است و در جلسات گوناگونی که با اقشار مختلف برگزار می کند، انتقادها را شنیده و به آن ها پاسخ می دهد. ثانیاً: در جامعه آزاد ایران، کتاب در نقد و انکار ولایت فقیه نوشته شده و با مجوز حکومت منتشر شده است. حتی در آن کتاب ها با تحریف اصل ولایت فقیه، آن را قیمومت بر صغیر و مهجور معنا کرده اند تا راحت بتوانند ردش کنند. در عین حال، نویسندگان منکر ولایت فقیه، هیچ مجازاتی نشده اند. ثالثاً: صد در صد موافق عملکرد مسئولان نظام نیست و در جلسات خصوصی از آن ها انتقاد می کند. رابعاً: در حوزه رهبری هم اگر فردی را مقصر بیابد، بدون اغماض برخورد می کند. خامساً: در مورد نهادهای انتصابی (قو قضائیه، صدا و سیما، بنیاد مستضعفان، و...) فقط می توان از رهبر سؤال کرد: آیا فرد بهتری وجود نداشت یا ندارد که به جای فلان مسئول قرار دهید؟ اما در مورد عملکردهای ناصواب نهادهای انتصابی، رهبر را نمی توان مورد پرسش و انتقاد قرار داد.

آیت الله خامنه ای در ۶ آبان ۱۳۸۸، دوباره درباره عدم امکان انتقاد از رهبری از سوی برخی نخبگان مورد پرسش قرار گرفت. او در پاسخ گفت :"اینی هم که گفتند از رهبری انتقاد نمی کنند، شما بروید بگوئید انتقاد کنند. ما که نگفتیم از ما کسی انتقاد نکند؛ ما که حرفی نداریم. من از انتقاد استقبال می کنم؛ از انتقاد استقبال می کنم. البته انتقاد هم می کنند. دیگر حالا جای توضیحش نیست؛ انتقاد هم هست، فراوان هست، کم هم نیست؛ بنده هم می گیرم، دریافت می کنم و انتقادها را می فهمم".

این مدعا تا چه اندازه با واقعیت انطباق دارد؟ مگر ائمه جمعه و نظامیان و رهبران دستگاه قضایی دائماً افراد زاویه دار با رهبری را نفوذی دشمنان قلمداد نمی کنند؟

آیت الله خامنه ای کمترین انتقاد و تفاوت نظر با خودش را خیانت قلمداد می کند. او بر این باور است که هنوز در دوران انقلاب به سر می بریم و اگر کسی خلاف این مدعا را باور داشته باشد، خیانت کرده است. در ۶ شهریور ۹۶ به طلاب می گوید: "انقلاب ادامه‌ دارد. این که بعضی‌ها این ‌جور القا کنند، این‌ جور بنویسند و بگویند که «خب انقلاب یک حادثه‌ای بود، تمام شد؛ برگردیم به زندگی عادی»، این خیانت به انقلاب است؛ انقلاب تمام نمی شود".

با سیاست ها و عملکرد فرهنگی دولت حسن روحانی هم کاملاً مخالف است. به همین دلیل حتی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران را تحریم کرده و در آن شرکت نمی کند. اصطلاح "ولنگاری فرهنگی" را برای دولت روحانی ساخته است. به سه نمونه زیر بنگرید:

الف- خامنه ای در اول فروردین ۹۳ گفت : "آزادی غیر از ولنگاری است؛ آزادی غیر از رهاسازی همه‌ ضابطه‌ها است...چطور از ما توقّع دارند که خطوط قرمز اعتقادی و انقلابی کشورمان و جوانانمان را ندیده بگیریم؟ اگر یک کسی است که روح استقلال ملّی را نشانه می رود و می خواهد وابستگی را تئوریزه کند، استقلال را مسخره کند، دلهای جوانان را برای مستقل زیستن متزلزل کند، نمی شود در مقابل او بی‌ تفاوت ماند؛ باید در مقابل او عکس‌العمل نشان داد. یکی به ضروریّات اخلاقی و دینی جامعه اهانت می کند...آ‌ن‌ کسانی ‌که مبانی اسلامی را در ذهنها متزلزل می کنند، آ‌ن ‌کسانی ‌که شعارهای اصلی انقلاب را مورد تعرّض جدّی قرار می دهند، آ‌ن ‌کسانی ‌که نهاد خانواده را بی ‌ارزش جلوه می دهند و ازدواج را بی ‌معنی وانمود می کنند ...نمی شود در مقابل اینها بی‌ تفاوت ماند".

ب- خامنه ای در ۱۶ خرداد ۹۵ به نمایندگان مجلس گفت : "در مسئله‌ فرهنگ، بنده احساس یک ولنگاری می کنم...ضرر فلان‌ جور فیلم یا فلان‌ جور کتاب یا فلان‌ جور بازی رایانه‌ای یا امثال اینها را کسی جرئت نمی کند بگوید که نبادا متّهم بشوند به این که جلوی آزادی اطّلاعات و جریان آزاد اطّلاعات را گرفته‌اند...به مجرّد این که [در اینجا] یک فیلمی را ممنوع کردند یا فرض کنید که یک جریان رایانه‌ای را مثلاً محدود کردند یا ممنوع کردند، فوراً آنها سروصدا بلند می کنند، ما هم باورمان می ‌آید؛ ما هم باور می کنیم که واقعاً کار خطایی کرده‌ایم. نه آقا، باید مراقبت کرد! وظیفه‌ ما تولید کالای فرهنگی مفید و جلوگیری از کالای فرهنگیِ مضر است. بنده در این زمینه احساس یک ولنگاری‌ای می کنم".

پ- خامنه ای در ۳ شهریور ۹۵ به اعضای کابینه حسن روحانی گفت :"آزاداندیشی غیر از ولنگاری است، غیر از اجازه دادن به دشمن است که از دالان آزاداندیشی و آزادعملی بخواهد ضربه بزند به [کشور]...فرض کنیم یک تئاتری یا یک فیلمی تولید بشود که تیشه به ریشه‌ ایمان این جوان ها بزند؛ این خوب است؟ این چیزی نیست که انسان از آن احساس خطر بکند؟...فرض کنید که یک شخصیّت فرهنگی هست که همه‌ عمر خودش را در راه انقلاب گذاشته، یک شخصیّت فرهنگی هم هست که هر وقت توانسته به انقلاب نیش زده؛ شما رفتارتان با این دو نفر چه‌ جور است...ما اگر به این نکات توجّه نکنیم و بر اثر جوّزدگی برویم سراغ مثلاً فرض کنید که فلان کسی که از بنِ دندان با انقلاب اسلامی و با حکومت اسلامی و با نظام اسلامی مخالف است، خب این خلاف یک حرکت فرهنگی عاقلانه است".

دوم- انتقاد از نهادهای انتصابی: انتقاد از شورای نگهبان، سپاه پاسداران، بسیج، قوه قضائیه، مجلس خبرگان رهبری، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی، مدیریت حوزه های علمیه، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، و...؛ حداقل توطئه دشمن قلمداد می شود. به عنوان نمونه به سخنان آیت الله خامنه ای درباره انتقاد از شورای نگهبان بنگرید:

خامنه ای در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۷۸ در دفاع از شورای نگهبان گفت ، به "نظارت استصوابی" شورای نگهبان حمله های بی مبنا و بی اساسی می شود تا دشمن بتواند عناصر نفوذی مخالف اسلام و امام و جمهوری اسلامی را وارد مجلس، دولت و نظام کند. او نقدهای ناقدان بر نظارت استصوابی را جنگ روانی طراحی شده دشمن قلمداد کرد.

شورای نگهبان برای انتخابات مجلس هفتم بیش از دو هزار نامزد را رد صلاحیت کرد. تعداد زیادی از نمایندگان اصلاح طلب مجلس ششم هم جرو آنها بودند. اصلاح طلبان مجلس ششم دست به تحصن زدند و مهدی کروبی( رئیس مجلس) و سید محمد خاتمی(رئیس جمهور) به دیدار خامنه ای رفته و اعتراض شان را بیان کردند. وزارت کشور تحت فشار قرار داشت تا انتخابات را برگزار نکند. خامنه ای در ۲۴ دی ۱۳۸۲ در دیدار با اعضای شورای نگهبان- پیرامون رد صلاحیت گسترده - گفت :

"آنچه که در مسأله احراز صلاحیت به ذهنم می رسد، این است که احراز، وظیفه شورای نگهبان است و قهراً باید صلاحیتها را احراز کند...من البته به‌هیچ ‌وجه توصیه نمی کنم که کسی در مقابل افرادی[نمایندگان متحصن مجلس ششم] که می خواهند با قانون گردن‌ کلفتی کنند کوتاه بیاید؛ این را هم به آقایان گفتم، هم به بعضی از کسانی[کروبی و خاتمی] که برای شکایت پیش ما آمدند... افرادی که صدای کلفتی دارند و همه صدای آنها را می شنوند...اهمیت ندارند".

خامنه ای در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲، در ۷ اردیبهشت ۹۲ در دفاع از شورای نگهبان گفت : "این که گوشه و کنار بعضی‌ها اعتراض هائی می کنند، واقعاً غیر منطقی است؛ واقعاً بیجا است. حضور شورای نگهبان در قانون اساسی حقیقتاً یک حضور مبارکی است. تشخیص شورای نگهبان، تشخیص یک عده انسان های عادل، بی ‌طرف و بصیر نسبت به صلاحیتها است؛ این یک چیز مبارکی برای ما و برای همه‌ آحاد ملت است".

خامنه ای در ۲۸ بهمن ۹۴ گفت که زیر سئوال بردن اقدامات شورای نگهبان و تخریب شورای نگهبان، برنامه آمریکا از اول انقلاب برای تعطیل کردن نهادهای قانون گذاری جمهوری اسلامی بوده است. برای این که اگر تصمیم های شورای نگهبان غیر قانونی شود، انتخابات، مجلس ها و دولت ها غیر قانونی خواهند شد. نیروهای داخلی هم ناآگاهانه یا از سر خیانت با این برنامه همراه شده اند. می گوید :

"یکی از کارهایی که آنها امروز بجد دنبال می کنند این است که شورای نگهبان را تخریب کنند...معنای تخریب شورای نگهبان این است و دشمن این را می خواهد. البتّه آن‌ کسانی که با دشمن در داخل هم‌ صدایی می کنند، بیشترشان ملتفت نیستند چه ‌کار می کنند. من متّهم نمی کنم کسی را به خیانت؛ ملتفت نیستند...تخریب شورای نگهبان، این که شورای نگهبان را ما زیر سؤال ببریم و بگوییم که تصمیم‌ گیری‌هایشان برخلاف قانون بوده است".

خامنه ای در ۲۰ اسفند ۹۴ در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری دوباره به طور مبسوط به همین مسأله پرداخت و گفت ، من گلایه دارم از افرادی که با تبعیت ناخواسته و نادانسته از دشمن "برخی از اشکالات را متوجّه می کنند به شورای نگهبان". آنها "احراز صلاحیت" ها را نقد می کنند، در حالی که در همه دنیا احراز صلاحیت برای مسئولیت ها مرسوم است. "چرا به شورای نگهبان این‌ قدر حمله می شود...من تعجّب می کنم که بعضی بنا می کنند نوشتن در روزنامه و این ‌طرف و آن‌ طرف و از این قبیل کارها علیه شورای نگهبان که چرا ما را رد کردید؛ ما صالح بودیم...نمی شود شورای نگهبان را تخریب کرد...یکی از چند مرکز مهمّی که از اوّل انقلاب سعی دستگاه تبلیغات اهریمنیِ صهیونیست‌ها و آمریکایی‌ها و استکبار بر این بوده است که آن را تخریب بکنند، شورای نگهبان است. ما نباید کمک کنیم و شورای نگهبان را تخریب کنیم به‌ خاطر این [ردّ صلاحیّت]...لجن ‌پراکنی کردن علیه شورای نگهبان حقیقتاً یک کار غیر اسلامی، غیر شرعی، غیر قانونی و غیر انقلابی است".

خامنه ای در ۱۹ دی ۱۳۹۵ گفت :"دشمن دنبال این است که دستگاه‌ها و مجموعه‌هایی که مظهر اقتدار کشور و اقتدار ملّتند را تضعیف کند. شما می ‌بینید به سپاه، بسیج و شورای نگهبان حمله می شود".

خامنه ای همیشه انتقاد از قوه قضائیه، سپاه، بسیج، و...را هم توطئه آمریکا و اسرائیل قلمداد کرده و می کند. به عنوان نمونه، پس از سخنرانی آیت الله خامنه ای در ابتدای سال ۱۳۷۹ که مطبوعات را "پایگاه دشمن" نامید و خواستار برخورد قوه قضائیه با آن ها شد، قوه قضائیه حدود یکصد رسانه را توقیف کرد و تعداد زیادی از روزنامه نگاران حقیقت گو را هم زندانی کرد. نمایندگان مجلس ششم هم به این رویه اعتراض کردند. آیت الله خامنه ای در ۷ شهریور ۱۳۷۹ در دیدار با اعضای کابینه خاتمی به این موضوع پرداخت و هشدار داد:

"اگر کسی به یک حکم قضایی اعتمادی ندارد، قوّه قضایّیه را تخریب کند. بدترین رفتار با قوّه قضایّیه یک کشور همین است که کسی به خاطر نپسندیدن صدور و اجرای حکمی از صدها و هزاران حکم، بنا کند کلّ قوّه قضایّیه و دادگستری کشور را زیر سؤال بردن و مورد اهانت قرار دادن. یکی هم یک حکم دیگر را قبول ندارد، دیگری هم حکم سومی را قبول ندارد؛ این‌ که مجوّز اهانت نمی شود. اهانت کردن و تخریب کردن و زیر سؤال ناشایست بردنِ قوّه مقنّنه - چه مجلس و چه شورای نگهبان که جزو قوّه مقنّنه است - برخلاف مصالح ملت و ناسپاسی نسبت به رأی ملت است".

آیت الله خامنه ای در ۱۲ اسفند ۷۹ به دانشجویانی که از قوه قضائیه و دادگاه ها انتقاد کردند، گفت:"معتقدم زیر سؤال بردن قوّه‌ قضاییه در یک کشور، نقطه‌ی شروع فساد در آن کشور است. بنابراین نباید قوّه‌ قضایّیه را زیر سؤال برد...همه موظفند پیکره‌ قوه‌ قضاییه را به رسمیت بشناسند؛ ملاحظه کنند و آن را زیر سؤال نبرند...بنابراین در مقابل حکم دادگاه همه باید تسلیم باشند".

در واقع انتقاد از سرکوب رسانه ها و روزنامه نگاران را تخریب و اهانت قلمداد می کند. خامنه ای در ۱۹ دی ۱۳۹۵ انتقاد از سپاه و بسیج را هم برنامه دشمنان به شمار آورد و گفت :"شما می‌ بینید به سپاه حمله می شود، به بسیج حمله می شود، به شورای نگهبان حمله می شود، این ها همین است...لکن وجود یک قوّه‌ قضائیّه‌ مستقل و شجاع و قاطع را همه باید قدر بدانند؛ همه باید کمک کنند".

سوم- انتقاد از نهادهای انتخابی: - آیت الله خامنه ای انتقاد از نهادهای انتخابی- خصوصاً قوه مجریه و رئیس جمهور منتخب- را مجاز به شمار آورده و تشویق می کند. البته میزان تشویق به انتقاد از قوه مجریه و رئیس جمهور در دوران حسن روحانی از همیشه بیشتر بوده است. با نگاه به مراسم تنفیذ حکم رئیس جمهور و دیدار سالیانه رئیس جمهور و اعضای دولت با رهبری در شهریور هر سال، می توان به تفاوت برخورد او با چهار رئیس جمهور دوران زمامداری اش در مورد انتقاد پذیری پی برد.

دوران هاشمی رفسنجانی

در اولین مراسم تنفیذ هاشمی رفسنجانی- در ۱۲ مرداد ۱۳۶۸- هیچ سخنی درباره انتقاد وجود ندارد. در اول شهریور ۱۳۶۹ کابینه به دیدار خامنه ای می رود. سخنی از انتقاد نیست و به مناسبت فرماندهی "فداکارانه و مدبرانه"جنگ ، نشان فتح توسط خامنه ای بر سینه هاشمی نصب می شود. در ۳ شهریور ۱۳۷۰ سومین دیدار کابینه صورت می گیرد و هنوز سخنی درباره انتقادپذیری و مخالفان وجود ندارد. در چهارمین دیدار در ۳۱ مرداد ۱۳۷۱ به شدت به مخالفان دولت می تازد که با هدایت دشمنان خارجی علیه چهره منور دولت سمپاشی می کنند. البته شخصاً برخی انتقادهای اقتصادی را مطرح می سازد.

در ۱۲ مرداد ۱۳۷۲ مراسم دومین تنفیذ هاشمی رفسنجانی برگزار می شود. از خطر رسوخ فساد فلج کننده سخن می گوید. خطر فرهنگی دشمن را گوشزد کرده و بر فرهنگ اسلامی به عنوان فرهنگ ملی تأکید می کند. در ۳ شهریور ۱۳۷۲ اولین دیدار کابینه جدید با او صورت می گیرد. او که از شر وزیران نامطلوب دولت اول هاشمی خلاص شده، می گوید احتمالا این همان "دولت کریمه" ای باشد که در دعا به ما وعده داده اند. از آنان می خواهد که همه جا نیروی حزب اللهی حاکم کنند. هیچ سخنی از انتقادپذیری و ضرورت انتقاد نیست. در دومین دیدار در ۹ شهریور ۷۳ از دولت تجلیل به عمل می آورد که "انصافا بیش‌ از آنچه‌ که‌ وعده‌ داده‌ بود عمل‌ کرده‌ است‌ که‌ مردم‌ از تحقق‌ آنها اطلاعات‌ کمی‌ دارند". سومین دیدار در ۸ شهریور ۷۴ صورت گرفته و او از موفقیت های دولت تجلیل به عمل می آورد. چهارمین دیدار در ۸ شهریور ۷۵ صورت می گیرد. از اقدمات دولت پس از جنگ و "کارهای با ارزشش"- در زیرساخت های اقتصادی- تشکر می کند که موجب آبروی سیاسی ایران در جهان شده و در داخل هم زبان "بدخواهان و بدگویان و عیب گیران" که با انگیزه های بد عیب های کوچک را بزرگ می کنند، بسته است. سفارش می کند که به طبقه ایثارگران و بسیجی ها رسیدگی کنید و به "نق های" افرادی که در جنگ شرکت نداشته اند، اعتنایی نکنید. در ۹ مرداد ۷۶ آخرین دیدار با کابینه هاشمی صورت می گیرد. دلایل موفقیت دولت هشت ساله هاشمی را بر می شمارد. یکی از آن ها این بود که "این کابینه، یک کابینه کاری بود، نه یک کابینه سیاسی". در پایان گفت:

"ارزیابی من از این دوره خدمتی و کارىِ شما مثبت است...بعضی اوقاتْ افرادی از بعضی از مسؤولین انتقاد می کنند - نسبت به بعضی از چیزها - انتقادها نباید به معنای نفی خدمتها و کارهای انجام شده، باشد. انتقاد به جای خود محفوظ است؛ باید خدماتِ اشخاصی که خدمت و تلاش خالصانه کرده‌اند، مورد نظر باشد. هیچ گاه انتقاد، به معنای نادیده گرفتن خدمات و کارهای بزرگ نیست".

دوران سید محمد خاتمی

مراسم تفیذ حکم خاتمی در ۱۲ مرداد ۱۳۷۶ انجام شد. از ضرورت انتقاد و تحمل انتقاد سخن نگفت.

اولین دیدار کابینه خاتمی با خامنه ای در ۲ شهریور ۱۳۷۶ صورت گرفت. خامنه ای گفت لشکر با صدق و اخلاص[حزب اللهی ها و بسیجی ها] را که در وقت ضرورت به کمک شما می آید، به عنوان یاران خود شناسایی کنید.

دومین دیدار در ۲ شهریور ۷۷ انجام شد. خامنه ای از توطئه های دشمن سخن گفت و افزود: "در داخل هم متأسّفانه کسانی هستند که در این جهت کار می کنند؛ همان کاری را می کنند که درست دشمن دنبال آن کار است: ایمان جوانان را ضعیف کردن، پیوند آنها را با نظام و با مسؤولان کشور سست کردن، آنها را به آینده بدبین و دلسرد کردن، آنها را نسبت به محیطی که در آن زندگی می کنند، بی اعتقاد کردن. این کارها متأسّفانه انجام می گیرد. البته از دشمن، غیر از تلاش خصمانه، توقّع دیگری نیست. آنچه که ما از خودمان توقّع داریم، این است که بایستی تلاشمان را در خنثی کردن هدفهای دشمنان متمرکز کنیم".

سومین دیدار در ۲ شهریور ۷۸ صورت گرفت. خامنه ای به اصلی شدن موضوع قتل های زنجیره ای در جامعه و قلمرو سیاسی اعتراض کرد و گفت :

"آیا واقعاً مسأله عمده کشور، این چند فقره قتلی است که اتّفاق افتاد!؟ ما وزارت اطّلاعاتی داریم، دستگاههای دیگری داریم؛ مسؤولانی داریم؛ اینها می نشینند حل می کنند. آیا واقعاً مسأله اصلی کشور این است!؟ ما این همه مشکلات داریم، این همه مسائل و معضلات مردم وجود دارد؛ همه این ها کنار رفت و در برهه‌ای از زمان، اغلب بحثها، یا اغلب همّتها مسأله قتلها شد! این‌گونه نمی شود کار را با موفّقیت ادامه داد و پیش برد...البته من وظیفه‌ام است که از شخص جناب آقای خاتمی به عنوان رئیس جمهور محترم و دولت به صورت کلّی دفاع کنم و شما بدانید که دفاع خواهم کرد. نه این‌ که در مقابل دشمنان دفاع می کنم؛ حتّی در مقابل انتقادهای غیر صحیح دوستان - یعنی عناصر داخلی و عناصر مؤمن و عناصر خودی - دفاع می کنم؛ اما این به معنای آن نیست که دولت نباید در درون خود به نقد عملکرد خودش بپردازد. یک مقدار باید به نقدِ عملکردها بپردازید".

چهارمین دیدار در ۷ شهریور ۱۳۷۹ انجام شد. خامنه ای در اوج مبارزه با اصلاحات، بستن رسانه ها و زندانی کردن روزنامه نگاران بود. متن کامل سخنان این دیدار را منتشر نکرده و صرفا به گزارش خبری آن اکتفا کردند. خامنه ای در مورد نقد و دفاع از دولت گفت :

"موضع‌ رهبری‌ و ملت‌ نقد منصفانه‌ و دفاع‌ واقع بینانه‌ از دولت‌ است‌ البته‌ دفاع‌ از عملکرد دولت‌ به‌ مفهوم‌ نادیده‌ گرفتن‌ برخی‌ کمبودها، خطاها و احیانا غفلتها و قصورها نیست‌ بلکه‌ به‌ معنای‌ تأیید جهت‌ صحیح‌ فعالیتها و تلاشهای‌ عظیم‌ این‌ مجموعه‌ است‌".

قوه قضائیه و سپاه سرکوب را گسترده بودند و مجلس و دولت در برابر قوه قضائیه قرار گرفته بودند. خامنه ای گفت که دشمن قصد دارد چالش نظام با معاندان را به چالش قوای نظام با یکدیگر تبدیل سازد. بنابراین همه قوا باید متحد و یکپارچه باشند.

مراسم تنفیذ دومین دوره ریاست جمهوری خاتمی در ۱۱ مرداد ۸۰ برگزار شد. خامنه ای ابتدأ گوشزد کرد که رئیس جمهور اگر در چارچوب احکام فقهی و شریعت اسلامی عمل نکند، خود به خود معزول است. او سپس به نقدهای مخالفان و منتقدان اشاره کرد و گفت :

"یکی از مسائلی که دشمن به‌ طور جدّی در کشور تبلیغ می کند، مسأله اباحی گری است. اباحی گرىِ اعتقادی و عملی، یعنی پایبندی ها و تقیّدات و تکیه‌ گاههایی که یک انسان را در حرکت خود به سمت هدف مشخصی عازم و مصمم می کند، از او گرفتن و او را سرگردان و لنگ کردن. این را باید جدّی بگیرید. یکی از سیاستهای دشمنان اسلام این است که ایمان مردم را بگیرند و اعتقاد آنها به انقلاب را سلب کنند...این ها می خواهند اصل اعتبار انقلاب را زیر سؤال ببرند؛ انقلابی که یکی از افتخارات تاریخ بشری در زمان ماست...البته - متأسفانه - یک عده غافل، به صورت پادو در داخل هم همان ها را تبلیغ کردند و هنوز هم می کنند".

بعد تأکید کرد که وظیفه دولت مقابله با فسادهای اخلاقی و منکرات است. انتقادهای نمایندگان مجلس و رسانه ها از شورای نگهبان و قوه قضائیه را هم تخریب و اهانت به شمار آورد.

اولین دیدار کابینه جدید خاتمی در ۵ شهریور ۸۰ با خامنه ای صورت گرفت. خامنه ای گفت که دولت باید پاسخگو باشد و برای هرکاری که انجام می دهد استدلال و توجیه قانع کننده ای داشته باشد. گاهی فردی که ۱۳ الی ۱۴ سال وزیر بوده و عملکردش قابل توجیه نبوده، در موضع اپوزیسیون قرار می گیرد و طلبکار هم می شود. رئیس جمهور و وزرأ و معاونینشان نباید تشنج سیاسی بیافرینند یا کار حزبی انجام دهند. "آدم های مسأله ‌دارِ جنجالىِ وابسته به فلان جناح و فلان حزب" را به کار نگیرید. در پایان گفت: "اگر من ببینم و تشخیص دهم وزارتخانه‌ای راهی برخلاف راه صحیح حق - که قانون اساسی و سیاستهای نظام و اسلام برای ما معیّن کرده - حرکت می کند، دیگر از او حمایت نخواهم کرد؛ اگر لازم شد، با او مقابله هم می کنم. این وظیفه شرعی و قانونی من است".

دومین دیدار در ۴ شهریور ۱۳۸۱ انجام شد. خامنه ای گفت آرزوی عدم موفقیت دولت غلط است، اما :

"معنای این حرف آن نیست که ما بگوییم هیچ‌ کس حق ندارد از دولت انتقاد کند؛ چون انتقاد به معنای تضعیف نیست. انتقاد اگر دلسوزانه و منصفانه باشد، کمک هم می کند. اگر انتقادی دلسوزانه هم نبود، بالاخره دانسته می شود. در مقابل حرکت دولت، اگر یک وقت عیب جویىِ غیرمنصفانه‌ای هم بشود، نخواهد توانست افکار عمومی و واقعیّتهای بیرونی را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین من نمی خواهم انتقاد را منع کنم؛ اما تخریب را چرا. تخریب به‌هیچ‌ وجه مصلحت نیست. با هیچ توجیهی کسی نمی تواند خود را قانع نماید که دولت را تخریب کند. البته شما مسؤولان دولت هم که بخشهای گوناگون در اختیارتان است، از انتقاد نه بترسید، نه خشمگین و ناامید شوید. این ‌طور هم نباشد که اگر روزنامه یا شخصی به بخشی از بخشهای دولت یا به کاری که دولت پدید می آورد، انتقاد می کند، مسؤولان آن بخش یا مسؤولان دولتی سراسیمه شوند. گاهی اوقات انسان می بیند یک حالت سراسیمگی در اینها پیدا می شود؛ نه، به‌هیچ‌ وجه سراسیمه نشوید؛ بالاخره انتقاد وجود دارد...بالاخره حرکتی صورت می گیرد؛ ممکن است مخالفان و منتقدانی داشته باشد. ممکن است یک اقدام شما کسانی را بحق یا بناحق عصبانی کند و آنها چیزی بگویند".

سومین دیدار در ۵ شهریور ۱۳۸۲ صورت گرفت. خامنه ای گفت که فضای سیاسی کشور متشنج، زهرآگین و گرفتار مجادلات بی مورد است. نتیجه آن، افسردگی روحی مردم و کاهش علاقه آنان به نظام است. دولت باید بکوشد تا فضای کشور به دور از مجادلات و کشمکش های سیاسی شود. عده ای همه مشکلات و عیوب موجود (فقر، تبعیض، فساد، و...) را به نظام نسبت داده و نظام و قانون اساسی را زیر سئوال می برند. مشکلات ناشی از عملکرد مسئولان است:"باید ریشه مشکلات را بشناسیم و به خودمان نگاه نقّادانه کنیم؛ نقاط قوّت و ضعف را بیابیم و دلسوزانه به نقاط ضعف بپردازیم و آنها را برطرف کنیم".

چهارمین دیدار در ۴ شهریور ۱۳۸۳ انجام شد. خامنه ای گفت که من به خاتمی گفته ام در سال پاسحگویی، در دو ستون گزارش "کارهای کرده مثبت" و "کارهای ناکرده" و "عملکرد منفی" را به مردم گزارش کنید. مناقشات بی حاصل میان قوای نظام باید به کلی کنار گذاشته شود. اما "نقد منصفانه و پاسخگویی منصفانه به نقد" به تقویت دولت و نظام منتهی می شود.

آخرین دیدار دولت خاتمی در ۱۰ مرداد ۱۳۸۴ با خامنه ای صورت گرفت. خامنه ای در تجلیل از خاتمی گفت : "ایشان در همه‌ این مدت، دشمنانی را که کمین کرده و خیز برداشته بودند، ناامید کردند. خیلی ها از سال ۷۶ - از اول تشکیل این دولت - می خواستند آقای خاتمی را در موضع مقابله و مواجهه‌ با نظام قرار دهند؛ خیلی هم تلاش کردند؛ ما شاهد بودیم. البته ریشه و مبنا و سلسله‌جنبان این تلاشها در بیرون از این مرزهاست؛ منتها کسانی هم متأسفانه همان انگیزه‌های فاسد و پلید را در داخل انعکاس می دادند. خیلی تلاش کردند، اما آقای خاتمی حقیقتاً مقاومت کردند".