سارا معصومي - روزنامه اعتماد
وزراي امور خارجه و دفاع دوشادوش مشاور امنيت ملي، راه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ناآشنا به عالم سياست را سد كردند. ساكن جمهوريخواه كاخ سفيد چه در روزهاي حضور در رقابت‌هاي انتخاباتي و چه در جامه رييس‌جمهور امريكا وعده پايان دادن به توافقي را داده بود كه بدترين توافق تاريخ مي‌داند. با وجود دو بار تاييد پايبندي تهران به تعهداتش در قالب برجام و متوقف كردن اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي اما چشم به راه روزي بود كه خروج امريكا از يك تفاهم چندجانبه بين‌المللي را اعلام كند. شوراي امنيت ملي، وزارت خارجه و وزرات دفاع به علاوه تيمي از معتمدان وي در كاخ سفيد از اواخر آوريل مامور شده بودند تا استراتژي كلان امريكا در قبال ايران كه رويكرد اين دولت نسبت به توافق هسته‌اي را هم شامل مي‌شود، تبيين كنند. روز گذشته خبرگزاري رويترز در گزارشي اختصاصي ادعا كرد كه متن اين استراتژي روز جمعه در اختيار رييس‌جمهور ايالات متحده قرارگرفته است؛ استراتژي‌اي كه برپايه حفظ توافق هسته‌اي اما تشديد رويكردهاي ضدايراني در ساير حوزه‌هاي غيرهسته‌اي استوار است.
پرونده ايران از روي ميز دونالد ترامپ، چهل و پنجمين رييس‌جمهور ايالات متحده كنار نمي‌رود. در دو سال پاياني دولت باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين، نام ايران و امريكا به دليل پيشبرد مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و شش كشور در رسانه‌هاي بين‌المللي به وفور به چشم مي‌خورد. با حصول توافق هسته‌اي در نيمه جولاي سال ٢٠١٥ ميلادي و پس از آن ورود ايران و ١+٥ به فاز اجراي برجام در ژانويه سال ٢٠١٦ ميلادي، اندك اندك اخبار مربوط به ايران در حاشيه قرار گرفت و جهان گرفتار انتخابات رياست‌جمهوري امريكا، حواشي برنامه انگلستان براي خروج از اتحاديه اروپا (برگزيت) و حملات بي‌امان داعش شد. پيروزي دونالد ترامپ اما به سرعت ايران را به يكي از پرونده‌هايي تبديل كرد كه بسيار زودتر از آنچه تصور مي‌شد دوباره به سرليست اخبار بازگشت. اين روزها نه فقط در واشنگتن و نيويورك يا تهران كه در پايتخت‌هاي كشورهاي اروپايي و مسكو و پكن نيز بسيار در مورد استراتژي دولت ترامپ در قبال ايران بحث مي‌شود. آيا ترامپ توافق هسته‌اي را تمام مي‌كند تا رابطه ايران و امريكا را وارد فازي جديد و البته پرتنش‌تر از ٤ دهه گذشته كند؟ آيا رييس‌جمهور جديد امريكا سرانجام با وجود همه فريادهايش بر سر برجام، دست از سر تهديد به پاره كردن آن برمي‌دارد و در ساير حوزه‌هاي مورد انتقاد مانند فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران يا آزمايش‌هاي موشكي اين كشور خط مشي تندتر را اتخاذ مي‌كند؟
ديپلمات و ژنرال در مقابل رييس‌جمهور
خبرگزاري رويترز درگزارشي اختصاصي از تدوين استراتژي جديد از سوي دولت دونالد ترامپ درقبال رويارويي با ايران خبر داده است. به گزارش «اعتماد»، شوراي امنيت ملي دولت جديد از اواخر ماه آوريل ماموريت داشت كه در يك بازه زماني ٣ ماهه استراتژي كلان امريكا در قبال ايران را تبيين كند. از آن تاريخ قريب به ٥ ماه گذشته است و هنوز تيم معتمدان ترامپ به اضافه شوراي امنيت ملي اين كشور نتوانسته‌اند استراتژي مدنظر رييس‌جمهور را تبيين كنند. با اين‌همه ضرب‌الاجل اواخر سپتامبر براي متوقف نگاه داشتن اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي ايران و همچنين اواخر اكتبر براي تاييد پايبندي ايران به توافق هسته‌اي در راه هستند و ترامپ نيز تهديد به عدم تاييد پايبندي ايران به برجام كرده است. تهديد ترامپ با مخالفت چهره‌هايي در كابينه وي چون ركس تيلرسون وزير خارجه، مك‌مستر مشاور امنيت ملي و جيم متيس وزير دفاع روبه رو شده است. مخالفت سرسختانه اروپا، روسيه و چين با خروج امريكا از برجام يا تلاش اين كشور براي اصلاح توافق هسته‌اي عملا چهره‌هاي كهنه كار و منطقي‌تر كابينه را ترسانده است و به نظر مي‌رسد كه اين افراد در حال تلاش براي ارايه طرحي به رييس‌جمهور هستند تا به آن بهانه وي را از زيرپاگذاشتن توافق هسته‌اي منصرف كنند.
رويترز در مورد اين طرح مي‌نويسد: اين استراتژي دستان دونالد ترامپ را براي سياست‌هايي خصمانه‌تر و خشن‌تر در مواجهه با ايران بازمي‌گذارد. برخورد با نيروهاي شيعه مورد حمايت ايران در عراق و سوريه و همچنين برخورد با گروه‌هاي شبه نظامي كه امريكا ادعا مي‌كند مورد حمايت تهران هستند در سايه اين استراتژي آسان‌تر خواهد شد. به نظر مي‌رسد كه شش مقام امنيتي دولت‌هاي فعلي و پيشين امريكا در جريان تبيين اين استراتژي قرار داشته‌اند. متن اين طرح روز جمعه در نشست ترامپ با شوراي امنيت ملي دولتش به وي تسليم شده است. اصلي‌ترين نويسندگان آن نيز تيلرسون، متيس و مك مستر بوده‌اند. ترامپ بايد موافقت خود با اين طرح را تا پيش از پايان سپتامبر اعلام كند و پس از اعلام موافقت وي است كه متن طرح نيز منتشر خواهد شد. هيچ كدام از افرادي كه درباره اين طرح به رويترز خبررساني كرده‌اند موافقت خود را با افشاي نام خويش اعلام نكرده‌اند چرا كه ترامپ هنوز بايد در مورد جزييات اين طرح تصميم‌گيري كند. يك مقام ارشد حاضر در كابينه ترامپ در اين باره به رويترز مي‌گويد: برخلاف دستورالعمل‌هاي بسيار ريزي كه توسط باراك اوباما يا ساير روساي جمهور پيشين امريكا درباره رويارويي با ايران صادر مي‌شد، به نظر مي‌رسد كه ترامپ قصد دارد اهداف استراتژيك كلان درباره ايران را خود تعيين و اعلام كند و در نهايت كار بر روي جزييات را به فرماندهان ارتش و ديپلمات‌هايش واگذار كند. اين مقام امريكايي در ادامه سخنانش به رويترز مي‌گويد كه دولت ترامپ ميزان همكاري‌هاي خود با متحدانش در تحقق اهداف اين استراتژي را به حداكثر خواهد رساند. دو سوژه‌اي كه به نظر مي‌رسد در اين استراتژي بسيار مورد توجه قرار گرفته مقابله با فعاليت‌هاي موشكي ايران و همچنين فعاليت‌هاي منطقه‌اي اين كشور است. يك مقام ديگر كابينه در اين باره به رويترز مي‌گويد: مي‌توانم اين را استراتژي كلاني بنامم كه دايره وسيعي از فعاليت‌هاي ايران را شامل خواهد شد. از مسائل مالي تا حمايت‌هاي ايران از گروه‌هاي تروريستي يا فعاليت‌هاي ثبات‌زداي ايران در منطقه به خصوص در عراق، سوريه و يمن (ايران در حالي از سوي امريكا به فعاليت‌هاي مخرب متهم مي‌شود كه تغذيه‌كننده مالي و ايدئولوژيك مخوف‌ترين گروه تروريستي جهان يعني داعش در چندسال اخير متحدان امريكا در منطقه بوده‌اند.) به گفته منابع امريكايي در اين طرح فعاليت‌هاي سايبري ايران و همچنين مساله برنامه هسته‌اي اين كشور نيز مورد توجه قرارگرفته است. دولت ترامپ هنوز درحال بررسي موضعي است كه بايد در چهارسال آتي در قبال توافق هسته‌اي ايران با ١+٥ داشته باشد و به گفته منابع آگاه در اين طرح تاكيد شده كه اگر ايران از مفاد توافقنامه هسته‌اي مصوب جولاي ٢٠١٥، عدول كند با تحريم‌هاي سنگين اقتصادي روبه رو خواهد شد. همچنين در بخش‌هايي از اين طرح تاكيد شده كه بايد با روند مورد ادعاي امريكا و برخي متحدانش در منطقه درباره انتقال تجهيزات ايراني به حوثي‌هاي يمن برخورد شود و همچنين از كنار كمك‌هاي ايران به گروه‌هاي فلسطيني در نوار غزه نيز ساده عبور نكرد. حمايت از آل خليفه در بحرين نيز يكي ديگر از پايه‌هاي استراتژي جديد است. در بحرين اقليت اهل سنت بر اكثريت شيعه حاكم هستند. برخورد خشن‌تر با ايران در آب‌هاي بين‌المللي نيز يكي از دستورهايي است كه در صورت تاييد اين استراتژي از سوي ترامپ به نيروهاي امريكايي حاضر در منطقه داده خواهد شد. درچندماه اخير ميزان رويارويي‌هاي نيروهاي امريكايي با سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در آب‌هاي بين‌المللي افزايش پيدا كرده است. براساس دستورالعمل‌هايي كه درحال حاضر به نيروهاي امريكايي داده شده آنها تنها زماني مي‌توانند اقدام به شليك كنند كه بدانند جان خدمه يا وضعيت قايق‌هاي آنها در خطر است.
برخورد محتاطانه با ايران در عراق و سوريه
در اين طرح به افزايش تحركات ارتش امريكا در سوريه و عراق اشاره نشده است. برخي از چهره‌هاي اطلاعاتي و امنيتي ترامپ معتقد هستند كه برخوردهاي قهرآميزتر با ايران در سوريه و عراق مي‌تواند جان نيروهاي امريكايي حاضر در منطقه را تحت‌الشعاع قرار دهد و از سوي ديگر بر پيچيدگي‌هاي سياست امريكا براي مقابله با داعش نيز بيفزايد. مك مستر و متيس كه آنها را مي‌توان روساي بازوي نظامي دولت امريكا دانست مخالف برخوردهاي قهرآميز يا جدي فرماندهان امريكا با نيروهاي ايراني در عراق و سوريه هستند. اين طيف اعتقاد دارند كه در حال حاضر اصلي‌ترين اولويت امريكا در منطقه بايد مبارزه با داعش باشد و نبايد توجه و انرژي نيروهاي امريكايي را با توجه به ايران منحرف كرد. از سوي ديگر برخي از مشاوران سياسي و نظامي نيز به ترامپ هشدار داده‌اند كه برخورد جدي‌تر با ايران مي‌تواند جرقه تنش نظامي با اين كشور را بزند و اين در حالي است كه نيروهاي امريكايي در سايه استراتژي جديد امريكا در افغانستان مشغول اين حضور نظامي فرامرزي هستند و نمي‌توانند انرژي خود را بر مساله ايران بگذارند. مقام‌هاي سابق امريكايي نيز به دولت جديد توصيه كرده‌اند كه چندان در مقطع فعلي با حضور ايران در عراق و سوريه برخورد نكند چرا كه اين حضور در چندسال اخير به مبارزه با داعش كمك شاياني كرده است. برخي از منابع خبري مي‌گويند كه در طرح جديد هم تمركز عمده بر مساله مقابله با حضور و نفوذ ايران در كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس مانند بحرين يا نقاطي مانند مصر است كه از طريق صحراي سينا به غزه گره خورده است. مقام‌هاي ارشد بحرين اخيرا با سفر به واشنگتن با ترامپ ديدار داشته و چراغ سبز وي براي برخورد با ايران يا شيعيان نزديك به تهران در اين كشور را گرفته‌اند.
به گزارش رويترز، ابهام در مورد سياست ترامپ در قبال توافق هسته‌اي با وجود تبيين و تحويل دادن متن اين استراتژي جديد ادامه دارد اما توصيه اكثر چهره‌هاي حاضر در تيم امنيت ملي امريكا به ترامپ اين است كه در توافق هسته‌اي با ايران باقي بماند. يكي از مقام‌هاي كابينه در اين باره مي‌گويد: مهم‌ترين مساله براي ما اين است كه رييس‌جمهور را وادار كنيم تا برجام را از بين نبرد. با اين وجود از اظهارات فردي مانند نيكي هيلي به اين نتيجه رسيده‌ايم كه بايد با ايران برخورد كنيم. پاشنه آشيل تمام طرح‌هايي كه داده‌ايم حفظ توافق هسته‌اي با ايران اما همزمان سختگيري در ساير حوزه‌ها است.
