فرارو - این روزها صحبت‌های پیش‌بینی‌های زیادی مطرح میشود که احتمالا دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا پایبندی ایران به برجام را تایید نکند. بنا به تحلیل کارشناسان مسائل بین‌المللی اگر چنین اتفاقی بیفتد کنگره وارد عمل میشود و بعید نیست که تحریم دوباره خود را نشان دهد. بعضی معتقدند این اتفاق می‌تواند به انفعالی که دلواپسان بعد از انتخابات به آن دچار شده‌اند پایان دهد، مخالفان دولت احتمالا صدای خود را بلندتر می‌کنند دوباره قدم‌های خود را به جلو برمی‌دارند و دوباره برای نقش آفرینی در فضای سیاسی آماده می‌شوند. به این بهانه فرارو با صادق زیباکلام استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل سیاسی درباره فشارهای مخالفان به گفت‌وگو نشسته است.
* اگر چند روز آینده ترامپ در آمریکا پایبندی تهران به برجام را تایید نکند در ایران چه خواهد شد. برخی می‌گویند ممکن است ترامپ با این اقدام خود فضایی در اختیار مخالفان روحانی قرار دهد. پیش بینی شما چیست؟
- دلواپسان در مجموع از خارج شدن آمریکا از برجام و به شکست انجامیدن توافق هسته‌ای خوشحال می‌شوند. تندروهای داخلی به مصالح و منافع درازمدت ملی کاری ندارند. همین که دولت آقای روحانی فلج شود برای آنها کافی است. دلواپسان تا جایی که توانستند علیه متن و روح برجام فعالیت کردند اما نتوانستند برجام را متوقف کنند. اما ظاهرا آقای ترامپ این کار را برای تندروها انجام می‌دهد. اما من فکر نمی‌کنم آمریکایی‌ها رسما از برجام خارج شوند. چون ترامپ دلیلی برای خروج از برجام ندارد. به نظر من او شرایطی را به وجود می‌آورد که کار برای ایران بسیار دشوار شود. در این صورت تندروها باز هم از این موضوع استقبال می‌کنند چرا که این فشار می‌تواند به دولت روحانی ضربه وارد کند. برای دلواپسان مهم نیست که کشور چقدر آسیب خواهد دید بلکه این موضوع اهمیت دارد که آنها از نظر سیاسی بتوانند امتیاز به دست آورند.
* عده‌ای می‌گویند اگر آمریکا از برجام خارج شود به خاطر آنکه رسما برجام را نقض کرده با استقبال جامعه جهانی رو به رو نخواهد شد و منزوی‌تر میشود. پس در این صورت ایران دست بالاتری خواهد داشت. اگر انزوای آمریکا خواست دلواپسان است چرا میخواهند به دولت روحانی فشار بیاورند؟
- من این تحلیل را قبول ندارم. من فکر می‌کنم اعلام عدم پایبندی ایران به برجام و تصمیم گیری کنگره همه به ضرر ایران خواهد بود. اتفاقا به نظر من باعث منزوی شدن ایران میشود. درست است که الان اتحادیه اروپا پشت برجام است و با آمریکا همراهی نمی‌کند اما این نکته را نباید فراموش کنید که مبادلات تجاری و مولفه اقتصاد آنقدر به نفع آمریکا سنگین است که هیچ کشوری نمی‌تواند منافع اقتصادی و روابط تجاری خود با آمریکا را فدای اقتصاد و روابطش با ایران کند. بنابراین کنگره و ترامپ محدودیت جدیدی علیه روابط با جمهوری اسلامی می‌گذارند. هرچند این محدودیت بین‌المللی و برای کشورهای دیگر الزام‌آور نیست اما آیا کشوری که بیشتر از ۱۰۰ میلیارد دلار صادرات به آمریکا دارد این ریسک را می‌پذیرد که این رقم را فدای تجارت با ایران کند؟ کره جنوبی، چین یا اتحادیه اروپا چنین ریسکی می‌کنند؟ هیچ مجموعه‌ای منافع ملی و اقتصادی خود با آمریکا را مورد تهدید قرار نمی‌دهد. بنابراین تصمیماتی که در آمریکا گرفته میشود چه در دادگستری آمریکا باشد چه در دولت یقینا به زیان ایران خواهد بود و باعث میشود کشورهای دیگر هم از آن تبعیت کنند. اما اینکه چرا تندروها از این سیاست‌ها حمایت می‌کنند پاسخ مشخصی دارد. آنها میخواهند بگویند نگاه معتدل و لبخند روحانی و ظریف به غرب حاصلی به بار نیاورد تا دست بالا را پیدا کنند و به اصلاح‌طلبان و میانه‌روها بگویند ما از اول گفتیم لبخند به آمریکا ثمری نخواهد داشت. در این صورت عرصه سیاسی مجددا دست تندروهایی می‌افتد که از تیر ۹۴ برای دشمنی با آمریکا از هیچ کاری فروگذاری نکردند.
* آیا دولت روحانی از طرف عموم مردم هم با فشار یا نارضایتی رو به رو خواهد شد یا آنکه فشارهای ناشی از این اقدام تنها از سوی مخالفان دولت خواهد بود؟
- نه من مطمئن هستم از طرف مردم فشاری متوجه دولت نخواهد شد. مردم می‌بینند که چه کسانی بر طبل آمریکاستیزی و غر‌ب‌ستیزی می‌زنند. آنها می‌دانند که دولت روحانی تمام تلاش خود را کرده که به سمت تنش‌زدایی پیش برود و در مقابل این تندروها هستند که تحت عناوینی مختلفی خواستند تنش‌زدایی روحانی ناکام بماند.
* پس با این حساب فشار دلواپسان نمی‌تواند در عزم دولت روحانی تاثیر بگذارد. اینطور نیست؟
- همینطور است. اما باید در نظر داشته باشیم که مردم به جز اینکه پای صندوق رای بروند نقش دیگری ندارند. مردم قطعا از سیاست تندروها حمایت و طرفداری نمی‌کنند. نتیجه انتخابات ۹۲، ۹۴ و ۹۶ این موضوع را نشان داده است. اما مردم به هیچ شکل دیگری به جز صندوق رای نمی‌توانند مخالفت خود را از سیاست‌های تندروها نشان دهند.
* اگر مسائل دیپلماتیک را کنار بگذاریم فکر می‌کنید در طی چهار سال آینده دولت روحانی با چه فشارهای دیگری از سوی دلواپسان رو به رو خواهد بود؟ آیا مسائل داخلی که در چند روز گذشته...
- از جنبه آزادی‌های سیاسی و مدنی فشارها افزایش پیدا می‌کند. مثلا محدودیت آقای خاتمی بیشتر میشود. سعی می‌کنند ادامه حصر را جدی‌تر پیگیری کنند. علاوه بر این فشارها از تریبون‌هایی که در اختیار دارند مثل نماز جمعه، صدا و سیما و... مرتب خواهند گفت دیدید ما گفته بودیم نمی‌شود به آمریکا اعتماد کرد؟ البته این حرفها را به طرفداران خودشان می‌گویند.
* در دور دوم آقای روحانی صحبت بر سر فیلتر شدن تلگرام هم افزایش پیدا کرده. این موضوع را هم در همین چارچوب می‌دانید؟
- دقیقا همینطور است.
* مگر بین تلگرام و دولت چه ارتباطی وجود دارد که فیلتر شدن آن باعث فشار به دولت شود؟
- بحث این نیست که تلگرام در خدمت دولت قرار دارد. تلگرام مشکل عمیقی را برای مخالفان دولت ایجاد کرده است. تلگرام عملا تنها منبع اطلاع رسانی غیرحکومتی است. از این بابت است که تندروها مایلند تلگرام فیلتر شود. اما به نظر من موفق نمی‌شوند. گیریم که تلگرام فیلتر شود. ابزار دیگری جایگزین آن میشود. عصری که بتوان از طریق بستن و فیلتر کردن جلوی گردش اطلاعات، خبررسانی و آگاهی رسانی بیطرفانه را گرفت گذشته است.
* آقای روحانی در برابر فضایی که شما تشریح کردید باید چه رویکردی داشته باشد؟
- آقای روحانی باید فقط و فقط مسائل و مشکلات را با مردم در میان بگذارد و بگوید تندروهای داخل چه نقشی در بهانه دادن به دست ترامپ داشته‌اند. باید بگوید آنها هرچه در توان داشتند به کار گرفتند تا برجام به انحراف کشیده شود. آقای روحانی باید محافظه کاری را کنار بگذارد.
* در مسائل داخلی چطور؟
- آقای روحانی با محدودیت‌های بیشتر آقای خاتمی یا ادامه حصر خیلی نمی‌تواند کاری بکند. ولی باید بگوید تندروهای داخلی چگونه به دست تندروهای آمریکا بهانه دادند.
