دیدگاه نو - مجتبی واحدی
رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با ولادیمیر پوتین ، حرف های بسیاری برای خوشایند او زد . در میان آن " دوست نوازی ها" ، یک‌سخن به ظاهر گزافه می نمود اما علی خامنه ای قطعا با برنامه ریزی و بر اساس تجربه کسب شده در سال های هشتاد و شش و هشتاد وهفت ، بر آن تاکید کرد. رهبر جمهوری اسلامی خواهان تغییر ارز مورد استفاده در مبادلات تجاری بین المللی شد زیرا به ادعای او ، کنار گذاشتن " دلار" و جایگزینی پول های ملی اولا منجر به انزوای امریکا می شود ثانیا تحریم ها را بی اثر می کند.
سخنان علی خامنه ای در حضور کسی مطرح شد که در دو دهه گذشته ، کشور او بارها به بهانه تحریم های بین المللی ، از‌اجرای تعهدات اقتصادی خود نسبت به ایران طفره رفته است . البته سید علی خامنه ای نخستین سیاستمدار جمهوری اسلامی نیست که رویای رد و بدل شدن پول ایرانی در کشورهای دیگر را در سر دارد. بیست و چهار سال قبل از او ، رجبعلی طاهری رقیب نمایشی هاشمی رفسنجانی در انتخابات ریاست جمهوری سال هفتاد و دو، در تبلیغات تلویزیونی خود پیشنهاد داد اسکناس ایرانی با تصویر آقای خمینی در تیراژ وسیع چاپ شود. او می گفت : " عاشقان‌امام در سراسر دنیا ، از این اسکناس ها استفاده می کنند و به این طریق ارزش پول ملی بالا می رود. "
پیشنهاد اخیر سید علی خامنه ای در واقع دو بخش دارد. نخست حذف دلار از تجارت بین المللی ایران و سپس جایگزینی پول ملی ایران به جای دلار. قسمت دوم‌پیشنهاد یعنی استفاده از پول ملی ایران به جای دلار آنهم در شرایط فعلی که سقوط ارزش پول ایران مجدداآغاز شده ، بیشتر به یک شوخی می ماند. اما آیا پیشنهاد حذف دلار از مراودات تجاری ایران، برای نخستین بار مطرح می شود ؟ پاسخ را از میان اخبار رسمی کشور برایتان نقل می کنم. در سال هشتاد و شش ، محمود احمدی نژاد - رئیس جمهور وقت - دستور داد بخشی از ذخایر ارزی ایران از دلار به یورو تبدیل شود. یک سال پس از آن ، زمزمه هایی در محافل رسمی و غیر رسمی کشور در خصوص زیان کلان مالی به خاطر این تبدیل ، مطرح‌شد. احمدی نژاد در گفتگوی تلویزیونی دوازدهم‌آذرماه هشتاد و هفت ، با رد ادعاهای مربوط به زیان‌مالی ناشی از تبدیل ارز گفت : " از این‌کار ، ما هم‌نفع اقتصادی بردیم هم نفع سیاسی". ادعای احمدی نژاد در خصوص انتفاع مالی به خاطر تبدیل دلار به یورو در حالی مطرح شد که یک‌ماه قبل از آن ، رامین‌پاشایی فام معاون اقتصادی بانک مرکزی ، با صراحت از زیان چهار و دو دهم میلیارد دلاری ایران به خاطر تغییر نرخ دلار و یورو - تنها در یک دوره پنج ماهه- سخن‌گفته بود ( خبر گزاری ایسنا - دوشنبه سیزدهم‌آبان ماه هشتاد و هفت- کد خبر۰۷۳۰۳ - ۸۷۰۸ ) . احمدی نژاد در گفتگوی تلویزیونی سیزدهم‌آذر هشتاد و هفت، نه توضیحی برای مغایرت ادعای خود با اظهارات معاون بانک مرکزی ارائه کرد نه دلیلی برای اثبات منفعت اقتصادی ناشی از تغییر دلار به یورو . او البته در توضیح منفعت سیاسی ناشی از آن‌جایگزینی چنین‌گفت: " اگر تبادلات ما بر پایه دلار بود ، در نگاه کلان، این مسئله باعث تقویت دشمن ما می شد ".
دهسال پس از آن تصمیم زیان بار ، رهبر جمهوری اسلامی خواستار حذف دلار از مبادلات بین‌المللی ایران‌شده است. این سخن بی‌پشتوانه که در حضور پوتین مطرح شده ، می تواند بخشی از تلاش خامنه ای برای جلب رضایت بالادستی های روس باشد. اما تجربه دو دهه گذشته نشان می دهد در اغلب تصمیمات کلان‌اقتصادی ، نوعی درآمدزایی برای نهادها و افراد خاص و حذف امکان نظارت قانونمند بردر آمدها ، مدنظر رهبر بوده است. با قاطعیت می گویم این قاعده، همه تصمیمات مناقشه بر انگیز رهبر و رئیس جمهور نزدیک به او را شامل می شود از انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی تا تبدیل ارز و اقداماتی که به بهانه دور زدن تحریم ها انجام شد. وجود تجربیات متعدد که به برخی از آنها در بالا اشاره شد این باور را در نگارنده تقویت می کند که در بازی جدید رهبر، علاوه بر دلبری در حضور پوتین ، نبایدنقش همیشگی لحاف ملا را نیز نادیده گرفت. جنجال آفرینی رسانه وابسته به رهبر - کیهان - موجب تحریک و اتحاد ضد ایرانی همسایگان و جاده صاف کن تحریم های جدید اقتصادی علیه ایران است و قطعا از راهبرد فوق الاشاره و راهکارهای مرتبط با آن جدا نیست.
