شرق - شهرزاد همتی - روز گذشته در خبری به نقل از معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش‌وپرورش، ادعا شد نام وزارت آموزش‌وپرورش به نام «وزارت تربیت رسمی و عمومی» تغییر می‌کند؛ ادعایی که هرچند علیرضا کاظمی در گفت‌وگو با «شرق» آن را قویا تکذیب کرد و گفت هرگز چنین صحبتی از زبان او گفته نشده، اما یک روز تمام فضای مجازی و فعالان آموزشی کشور را به هیاهو واداشت. وزارتخانه‌ای که مشکلات ریشه‌ای فراوانی دارد، دخل‌و‌خرجش با هم نمی‌خواند و در پرداخت حقوق ماهیانه کارمندانش درمانده است، به چه چشم‌انداز و هدفی روی موضوع بی‌اهمیت تغییر نام کار می‌کند که هزینه‌ای چندمیلیاردی خواهد داشت. برای این کار باید تمام تابلوهای ادارات کل و شهرستان‌ها و ساختمان‌های وابسته به این وزارتخانه و همچنین سربرگ‌ها و تمام کتبی که تا امروز چاپ شده‌اند، تغییر کنند؛ حتی در صورت صحت ماجرا، تغییر نام وزارت آموزش‌وپرورش جدا از کج‌سلیقگی‌های پنهان و پیدایش، تنها تغییر یک نام نیست. گویا ماجرای تغییر نام وزارتخانه در گردهمایی مشترک شورای معاونان و مدیران کل ستادی و استانی آموزش‌وپرورش اتفاق افتاده بود. خبرگزاری‌ها عنوان کردند معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش‌وپرورش با تأکید بر اینکه رویکرد اصلی و راهنمای ما در تمام اقدامات وزارتخانه و ازجمله در معاونت پرورشی و فرهنگی، سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش است، گفته است: مطابق این سند قرار است وزارت آموزش‌وپرورش از نهاد علمی و آموزشی صرف، به نهادی فرهنگی و تربیتی تبدیل شود و به «وزارت تربیت رسمی و عمومی» تغییر نام دهد و بر اساس این تغییر نام، نگاه به رویکردهای آن، چه در آموزش‌وپرورش و چه در جامعه، تغییر یابد. در بخش‌های دیگری از صحبت کاظمی آمده بود: تغییر رویکرد حوزه پرورشی و فرهنگی از نخبه‌گرایی صرف به عمومی‌سازی و جریان‌سازی فرهنگی، قرآنی و دینی در سطح مدارس، از دیگر رویکردهای معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش‌وپرورش است.
وزارت معارف زمان رضاشاه، در دوران پهلوی دوم نام وزارت فرهنگ را به خود می‌گیرد و در اوایل سال ۱۳۴۲ تا امروز به وزارت آموزش‌وپرورش تغییر نام می‌دهد. کلیت ماجرا را از علیرضا کاظمی، معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش‌وپرورش که اصل خبر به نقل از او منتشر شد، جویا شدیم. او به «شرق» گفت: «من مطلقا چنین حرفی نزده‌ام و با هیچ خبرگزاری و روزنامه‌ای نیز در‌این‌باره مصاحبه‌ای نداشته‌ام. روز گذشته در جلسه مشترک شورای معاونان و مدیران کل ستادی و استانی آموزش‌وپرورش، فقط گفتم سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش است. مطابق این سند، قرار است وزارت آموزش‌وپرورش از نهاد علمی و آموزشی صرف، به یک نهاد فرهنگی و تربیتی تبدیل شود و تربیت و شرایط تعلیم و آموزش برای همگان به صورت مشخص فراهم شود. قویا تأکید می‌کنم هیچ صحبتی از تغییر نام وزارت آموزش‌وپرورش بر زبان من جاری نشده است و برداشت و استنباط خبرنگار نیز اشتباه بوده است. تا این لحظه نیز با هیچ خبرنگاری جز شما صحبت نکرده‌ام و اگر بنا باشد صحبتی بکنم، در نشستی خبری این کار را انجام خواهم داد. مسئله مورد بحث ما، درباره سند تحول بنیادین و شیوه نوین آموزش‌وپرورش بود؛ بنابراین هرگونه مصاحبه را تکذیب کرده و برداشت خبرنگاران را در این جلسه مشترک اشتباه عنوان می‌کنم».
در همین حال، مهدی نوید‌ادهم، دبیرکل شورای عالی آموزش‌وپرورش، نیز در گفت‌وگویی کوتاه به «شرق» می‌گوید: «تغییر نام وزارت آموزش‌وپرورش اصلا در دستور کار نیست و به آن فکر نمی‌کنیم».
دبیرکل شورای عالی آموزش‌وپرورش همچنین روز گذشته در نشستی خبری در واکنش به اظهارات نقل‌شده اخیر از معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش‌وپرورش مبنی بر تغییر نام این وزارتخانه به «وزارت تربیت رسمی و عمومی»، این‌طور گفت: «واژه آموزش‌وپرورش یا تعلیم‌و‌تربیت، واژه‌ای نوظهور در کشور ماست که قدمت صدواندی‌ساله دارد و شما در کتاب‌هایی مانند گلستان و کلیله‌ودمنه این دو واژه را نمی‌بینید. زمانی که نظام جدید آموزشی مطرح شد، واژه آموزش‌وپرورش از ترجمه واژه education گرفته شد. از همان روز اول، این ترجمه موافق و مخالفانی داشت و برخی معتقد بودند دو واژه آموزش‌وپرورش در کنار یکدیگر کج‌تابی دارد و نوعی دوگانگی را به ذهن متبادر می‌کند. ما زمانی که سند تحول تدوین می‌شد، برای حل این مشکل ۷۰، ۸۰ساله مکاتباتی با فرهنگستان زبان فارسی داشتیم تا واژه‌ای انتخاب شود که هر دو مفهوم آموزش‌وپرورش را منتقل کند. بررسی‌های مختلفی صورت گرفت و در نهایت به واژه «تربیت» رسیدیم. این پیشنهاد در آن زمان به شورای عالی انقلاب فرهنگی رفت و تأیید نیز شد؛ اما تصویب نشد».
نوید ادهم ادامه داد: این یک پیشنهاد است و اگر روزی بخواهد جایگزین شود، به‌راحتی قابل تغییر نیست، زیرا در قانون اساسی و همه اسناد بالادستی واژه آموزش‌وپرورش استفاده می‌شود و باید مسیر طبیعی خود را طی کند، اما در نهایت می‌توان گفت: تغییر نام وزارتخانه به‌عنوان پیشنهادی با پشتوانه علمی و کارشناسی قابل‌تأمل است. دبیرکل شورای‌عالی آموزش‌وپرورش در بخش پایانی سخنان خود با بیان اینکه آموزش‌وپرورش نیازمند تغییر و افزایش کارایی و اثربخشی است، اظهار کرد: «نقشه راه این تغییروتحول سند تحول بنیادین است که اکنون به‌عنوان یک سند مادر در اختیار ما قرار دارد. ما سعی کردیم با نگاه آینده‌پژوهانه این سند را تولید کنیم، زیرا پیش‌فرض ما این است که دانش‌آموزان امروز شهروندان آینده هستند و باید مهارت خوب‌زیستن در آینده را به آنها منتقل کنیم. بچه‌های ما باید زندگی در عصر فناوری‌ها را بلد باشند».
اگرچه دبیرکل شورای‌عالی آموزش‌وپرورش در گفت‌وگو با «شرق» موضوع تغییر نام وزارت را تکذیب کرده است، اما به نظر می‌رسد ریشه‌ها و دلایل اصلی تلاش برای تغییر نام این وزارتخانه را در این بخش از گفته‌های او در نشست خبری می‌توان پیدا کرد.
مهدی بهلولی، معلم و فعال صنفی، درباره احتمال تغییر نام وزارت آموزش‌وپرورش به وزارت تربیت رسمی و عمومی به «شرق» می‌گوید: «من با بخش عمومی‌اش موافقم، چون من آموزش‌وپرورش را مقطعی از آموزش می‌دانم که بیش از هر چیزی دنبال آگاهی‌های عمومی و پایه است؛ یعنی وقتی در فضای آموزشی از آموزش عمومی صحبت می‌کنند، با آموزش حرفه‌ای و تخصصی تفاوت پیدا می‌کند؛ مثلا شما آموزش تخصصی را برای دانشگاه در نظر می‌گیرید، اما کار اصلی آموزش‌وپرورش متخصص‌پروری نیست، ولی وقتی بحث تربیت رسمی به میان می‌آید، به نظر می‌رسد ما عقب‌گردی جدی نسبت به نام آموزش‌وپرورش داشته‌ایم. من واقعا ضرورت تغییر را نمی‌فهمم. متأسفانه آموزش‌وپرورش درگیر ظواهر است؛ مثلا سیستم آموزشی را از ۵-۳-۴ تبدیل به ۶-۳-۳ کردند. ما هرچه دلیلش را پرسیدیم، دیدیم دلیل قانع‌کننده‌ای ندارند و فقط دوست دارند که اسم‌ها را عوض کنند. من فکر می‌کنم در محتوای چیزی که در آموزش کنونی می‌بینیم تغییری به وجود نخواهد آمد، البته اندیشمندان فلسفی آموزش در ایران روی کلمه تربیت تأکید دارند؛ مثلا آقای شارع‌نژاد در کتاب فلسفه آموزش‌وپرورش به این موضوع تأکید دارند که تربیت از آموزش بار معنایی بیشتری دارد، اما درکل به نظر می‌رسد این تغییر نام چندان ضروری به نظر نمی‌رسد.
تا سال ۱۳۴۳ وزارت آموزش‌وپرورشی وجود نداشت. آن زمان وزارت فرهنگ بود و از همان زمان به معلمان و کارمندان آموزش‌وپرورش «فرهنگی» گفتند. پیش از آن هم که نامش وزارت فرهنگ بشود، درست در دوره رضاشاه نامش وزارت معارف بود. مسئولیت آموزش عالی تا سال ۱۳۴۳ برعهده وزارت فرهنگ بود. بعد از تولد وزارت علوم، وزارت فرهنگ تنها وظیفه آموزش‌وپرورش رایگان دانش‌آموزان را عهده‌دار بود و برای همین آن را وزارت آموزش‌وپرورش تا امروز نامیدند، اما بعید نیست که با وجود تمام تکذیب‌ها، یک روز ببینیم همان‌طور که بچه‌ها دیگر به مدرسه راهنمایی نمی‌روند و دوران ابتدایی یک‌مرتبه می‌شود شش سال، وزارت آموزش‌وپرورش هم بشود وزارت تربیت رسمی و عمومی.
