چماق ترامپ بجای هویج اوباما

در فاصله ۴۰ سال از زمان فروپاشی پادشاهی پهلوی تا امروز، دنیا، منطقه و ایران تغییر کرده‌اند؛ در آن زمان اتحاد شوروی سابق در اوج قدرت ظاهری بود و به عنوان همسایه در مرزهای آبی و خاکی شمال ایران حضور داشت.

روسیه کنونی تنها سایه‌ای از شوروی سابق است و از مرزهای خاکی ایران نیز با اعلام موجودیت جمهوری‌های حوزه قفقاز (ارمنستان و آذربایجان و گرجستان) در شمال غرب کشور، و جمهوری‌های آسیای مرکزی در شمال شرق فاصله گرفته.

چهل سال پیش استدلال می‌شد که به قدرت رسیدن حکومت اسلامی طرفدار آمریکا در تهران (تلفیق رهبری خمینی و دولت بازرگان) می‌تواند ضمن ادامه سیاست مهار اتحاد شوروی (ادامه همکاری‌های دفاعی در چارچوب پیمان‌های سیتو- سنتو و ناتو)، منافع غرب را در ایران تامین و بخصوص از وارد شدن خدشه بر امنیت انتقال انرژی (نفت و گاز) خلیج فارس به خارج پیشگیری کند.

بجای ترس دیروز از شوروی سابق، حکومت افراطی ایران است که کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس و امنیت انتقال انرژی را در خطر قرار داده و اسرائیل را به نابودی تهدید می‌کند.

با وجود افزایش تولید «نفت شیل Shale oil» در آمریکا و بی‌نیازی آن کشور به واردات نفت از حوزه خلیج فارس، حفظ امنیت کشورهای متحد آمریکا در منطقه و باز نگاه داشتن مسیر تجارت و صادرات اروپا و آسیا با کشور های عربی منطقه، همچنان اولویت سیاست خارجی آمریکا محسوب می‌شود.

سیاست تازه واشنگتن و دولت ترامپ تسریع روند فروپاشی نظام اسلامی در ایران را از راه تشدید فشارهای مالی و اقتصادی، قطع درآمد های نفتی و انزوای خارجی حکومت کنونی تهران دنبال می‌کند.

دولت ترامپ به این جمع‌بندی رسیده که مزایای عبور از جمهوری اسلامی در ایران از هزینه‌های حفظ آن بسیار فراتر رفته و از این جهت به دنبال برقراری نظم تازه در منطقه است.

هماهنگی پیش از بروز توفان

عبور از جمهوری اسلامی ایران و استقرار نظم تازه در منطقه البته بدون هزینه نخواهد بود چنانکه تغییر طالبان در کابل و حکومت صدام در عراق علاوه بر تحمیل هزینه‌های مالی سنگین، تلفات سنگین نیز به همراه داشته و دارد.

کاهش هزینه‌های عبور از جمهوری اسلامی و مقابله با عوارض منطقه‌ای رویارویی با بحران ایران و مهار تهران بعد از اعلام خروج از توافق اتمی نیازمند «استراتژی واحد کشورهای غربی»، توسعه همکاری‌های اطلاعاتی امنیتی، و هماهنگ ساختن تصمیمات اقتصادی، نظامی و سیاسی اروپا و آمریکا در قبال ایران طی ماه‌های متلاطم آینده است.

نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل در تعریف وضعیت کنونی منطقه بعد از برگزاری کنفرانس مطبوعاتی هفته گذشته‌ی خود در وزارت دفاع آن کشور یادآور شد « زمان برخورد با خطر جمهوری اسلامی امروز است.»

این انگیزه‌ دیدارهای چند روز گذشته امانوئل ماکرون رییس جمهوری فرانسه و آنگلا مرکل صدراعظم آلمان از واشنگتن، گفتگوی تلفنی روز شنبه ترامپ با ترزا می نخست‌وزیر بریتانیا پیش از آغاز سفر دو روزه بوریس جانسون وزیر خارجه آن کشور به آمریکا را توجیه می‌کند.

تماس‌های سیاسی رهبران غرب در آخرین روزهای اعلام تصمیم نهایی آمریکا در رابطه با توافق اتمی بیش از آنکه زمینه‌ی شرایط باقی ماندن آمریکا را در آن دنبال کند به دنبال ایجاد هماهنگی‌های لازم برای بعد از اعلام خروج آن کشور از توافق اتمی است.

در این رابطه روز پنجشنبه، ۱۳ اردیبهشت‌ماه، هدر نائورت سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا تاکید کرد که «مذاکرات با سه کشور اروپایی همچنان در جریان است» و به گفته‌ی او «کشورهای اروپایی بطور قابل توجهی نگرانی‌های آمریکا را مورد رسیدگی قرار داده اند.»

به منظور خنثی کردن نتایج منفی خروج از توافق اتمی با ایران و تبلیغ ترس از شکل گرفتن «مسابقه تسلیحات اتمی تازه در منطقه» دولت ترامپ طی روزهای آینده «خبرهای هیجان‌انگیز» در زمینه ملاقات با کیم جونگ اون رهبر کره شمالی و موفقیت در زمینه محدود ساختن تهدیدهای اتمی آن کشور را وعده داده و منتشر خواهد ساخت.

از زمان روی کار آمدن دولت ترامپ در کاخ سفید کفه مزایای حفظ حکومت اسلامی در تهران در برابر گزینه عبور از آن تدریجا سبکتر شده و با استقرار مایک پمپئو در وزارت خارجه و جان بولتون در شورای امنیت ملی آمریکا اینک سیاست توسل به چماق بجای هویج و براندازی حکومت اسلامی بجای سازش با آن، از هماهنگی بیشتری نسبت به گذشته برخوردار است.

در وضعیتی کم و بیش مشابه با ایران امروز، در دی‌ماه سال ۱۳۵۷ جیمی کارتر رییس جمهوری وقت آمریکا، جیمز کالاهان نخست وزیر وقت بریتانیا و هلوت اشمیت صدراعظم وقت آلمان به دعوت ژیسکار دستن رییس جمهوری وقت فرانسه، در جزیره گودالوپ مستعمره فرانسه در دریای کارائیب گرد آمدند و پس از هماهنگ شدن تصمیمات مشترک آنها در مورد ایران، مرحله نهایی طرح عبور از نظام پادشاهی و به روی کار آوردن حکومت اسلامی کلید خورد.