در شرایطی که مدتی از فیلترینگ گسترده نرم‌افزار پیام‌رسان تلگرام در ایران می‌گذرد، طبق گزارش‌ها مردم ایران هنوز به نرم‌افزارهای دولتی پیام‌رسان اعتماد چندانی نشان نداده اند. این در حالی است که برخی از کاربران تلگرام به واتس‌اپ مهاجرت کرده اندکه قابلیت‌هایی شبیه نرم‌افزار تلگرام را در اختیار کاربران ایرانی قرار می‌دهد.
اگر به آمارهای مدیر تلگرام مراجعه کنیم، در آذرماه سال گذشته، یعنی یک‌ماه پیش از اعتراضات دی‌ماه حدود ۴۰ میلیون ایرانی از این پیام‌رسان محبوب استفاده می‌کردند. از سوی دیگر، طبق آماری که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت اول حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ اعلام کرد، حدود ۷۰ درصد ایرانیانبرنامه‌های ماهواره را تماشا می‌کنند. این تعداد طبق نرخ جمعیت کشور در آن سال، حدود ۵۵ میلیون ایران یا در کنار تلویزیون دولتی ایران یا کاملا به‌جای آن دارنده ماهواره هستند. این آمار به آمار ۱۲ درصدی رئیس تلویزیون و رادیوی دولتی ایران فاصله زیادی دارد. این آمار را مرتضی میرباقری، معاون سازمان تلویزیون دولتی ایران، صداوسیما، تیرماه سال ۱۳۹۶، اعلام کرده بود.
از سوی دیگر، طبق آمار سازمان گزارشگران بدون مرز، شاخص آزادی مطبوعات از جمله رسانه‌های جمعی، ایران رتبه ۱۶۴ امرا در میان ۱۸۰ کشور دنیا کسب کرد، که نشان می‌دهد رژیم ایران شدیدترین سطح سانسور و سرکوب رسانه‌ها را در ایران اعمال می‌کند. طبق گزارش این سازمان، جمهوری اسلامی در ۳۹ سال گذشته تلویزیون و رادیو را کاملا در انحصار خود داشته و روزنامه‌نگاران مستقل را به زندان می‌اندازد. حتی شهروند-روزنامه‌نگاران فعال در شبکه‌های اجتماعی را به زندان و حتی اعدام محکوم می‌کند.
زنجیره تحریم‌ها علیه صداوسیما
بنابراین، فیلترینگ اینترنت که شامل بخش عمده‌ای از سایت‌های وب و اغلب شبکه‌های اجتماعی می‌شود، تعداد کم مخاطبان رسانه‌های حکومتی و نیز، سانسور و سرکوب گسترده مطبوعات نشان می‌دهد که رژیم ایران با اعمال محدودیت شدید بر چرخش آزاد اطلاعات سعی دارد جامعه را در مهار خود داشته باشد. در مقابل این وضعیت، کشورهای غربی از جمله اروپا و دولت پیشین آمریکا که در اختیار حزب دموکرات بود، در بهار سال ۲۰۱۲، پاییز سال ۲۰۱۲، بهار سال ۲۰۱۳، تابستان سال ۲۰۱۳دست به تحریم رادیو و تلویزیون حکومتی ایران و نیز افرادی که در انسداد رسانه‌ای و نقض آزادی بیان نقش داشتند زدند.
تحریم بهار سال ۱۳۹۱، تحریم‌هایی بود که اتحادیه اروپا به دلیل نقض حقوق بشر علیه ۱۷ مقام رژیم ایران تصویب کرد. این تحریم‌ها صادق لاریجانی، رئیس قوه قضاییه، رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات دولت احمدی نژاد و عزت‌الله انتظامی، رئیس وقت سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ایران را هدف قرار داد. این تحریم برای نقض آزادی اینترنت و نیز اجبار متهمان سیاسی برای اعتراف در صداوسیما وضع شد. این تحریم جدا از تحریم‌هایی بود که اتحادیه اروپا برای جلوگیری از برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی وضع کرده بود. در ادامه تحریم‌های اروپا، در پاییز سال ۲۰۱۲، برخی شرکت‌های ارائه‌دهنده ماهواره‌ای از ارائه خدمات به شبکه‌های برون‌مرزی صداوسیما امتناع کردند. تحریم بعدی اروپا علیه سازمان صداوسیما در اسفندماه همان سال تصویب شد. این تحریم‌ها برخی قضات جمهوری اسلامی و نیز رئیس وقت شبکه برون‌مرزی پرس‌تی‌وی را نشانه گرفت.
اما اولین تحریم آمریکا علیه سازمان صداوسیما درپاییز سال ۲۰۱۲ توسط کنگره این کشور در چارچوب «لایحه جامع تحریم های ایران» (CISADA) تصویب شد. طی این قانون، همه گونه خدمات از سوی شرکت های آمریکایی وشرکت هایی که در این کشور فعالیت دارند، از سرویس های کمپانی های ماهواره ای برای پخش برنامه تا فروش تجهیزات و خدمات دیگر به صداوسیما، شامل تحریم می‌شد.
تحریم دوم و سوم آمریکا علیه صداوسیما در سال ۲۰۱۳ در چارچوب برنامه «لایحه کاهش تهدیدات علیه حقوق بشر در سوریه و ایران ۲۰۱۲» (ITRA) و «لایحه آزادی و منع گسترش ایران ۲۰۱۲» (IFCA) از سوی دولت آمریکا وضع شد. لایحه دوم به جهت جدیدتر بودن لایحه شاخص تحریم صداوسیما در آمریکا محسوب می‌شود. در این تحریم‌ها، رئیس وقت رادیو-تلویزیون ایران، عزت‌الله ضرغامی برای پوشش ناقص اخبار و اعتراف‌گیری از متهمان سیاسی تحریم شد. بخش دیگری از تحریم، شامل تحریم صنایع الکترونیک ایران از جمله تجهیزات لازم برای انداختن پارازیت بر روی امواج ماهواره‌ای و نیز تجهیزات لازم برای رصد پیام‌های متنی گوشی‌های همراه بود.
تعلیق موقت تحریم‌ها علیه صداوسیما
در فوریه سال ۲۰۱۴، وزارت خارجه آمریکا به ریاست جان کری تحریم‌های فنی صداوسیما را به دلیل همکاری ایران با سازمان ITSOرا لغو کرد. این قانون باید هر ۱۸۰ روز یکبار توسط روسای جمهوری آمریکا تایید شود تا تعلیق تحریم‌ها علیه صداوسیما برقرار باشد. این قانون که ۱۱ ژوییهسال جاری مهلت انقضای آن فرا می‌رسد، در صورت عدم امضای دانلد ترامپ دیگر معتبر نخواهد بود. این بدان معناست که صداوسیما دوباره تحت تحریم دولت آمریکا قرار می‌گیرد.
این قانون معافیت با قانونی که جزوی از معافیت‌های لایحه بودجه دفاعی آمریکا که ترامپ بر اساس آن، ۱۲ مه سال جاری، از برجام خارج شد، تفاوت دارد. احتمال تحریم مجدد سازمان صداوسیما در چارچوب معافیتی که مهلت آن یازدهم ماه ژوییه است بستگی به تصمیم دولت آمریکا دارد. رئیس جمهور آمریکا در نهایت تصمیم می‌گیرد که خروج از برجام به معنای اجرای همه تحریم‌های پیشین هست یا نه.
بعد از اعتراضات دی‌ماه سال گذشته، یک مقام آمریکایی از تحریم دوباره صداوسیما خبر داد. روزنامه گاردین، چاپ بریتانیا نوشت که اطلاع یافته است که ترامپ در اواخر ماه ژانویه معافیت تحریم صداوسیما را امضا نخواهد کرد. اما ظاهرا در راستای وقت دادن بیشتر به مقام‌های اروپایی برای یافتن راه حلی برای برجام، ترامپ تصمیم گرفت تا پیش از تعیین سرنوشت برجام درباره صداوسیما تصمیمی نگیرد.
در آن زمان برخی از ناظران سیاسی ایرانی اعتقاد داشتند که ترامپ در نهایت احتمالا صداوسیما را تحریم خواهد کرد.
چرا تحریم صداوسیما موثر است؟
رادیو-تلویزیون حکومتی ایران رسانه‌ای ملی نیست. مخالفت با صداوسیما حتی میان جناح‌های داخل حکومت ایران نیز رایج است. حسن روحانی و اغلب اصلاح‌طلبان بارها این رسانه را نقد کرده اند. البته نقد آنها به پوشش ندادن صدای دگراندیشان مخالف جمهوری اسلامی و سانسور آنها نیست، بلکه اشاره به دایره به‌شدت تنگ این نهاد زیر نظر رهبری دارد.
صداوسیما یکی از پرهزینه‌ترین نهادهای جمهوری اسلامی است که مستقیم با بودجه عمومی و از محل درآمدهای عمومی کشور و با رانت حکومتی اداره می‌شود. این رسانه به هیچ نهاد و هیچ مقامی پاسخگو نیست.
سازمان صداوسیما عملا صداهای مخالفان را خاموش می‌کند و پول مردم را بر علیه اکثریت آنها هزینه می‌کند.
تحریم این سازمان، که می‌تواند شامل تحریم صدور فن‌آوری و تجهیزات فنی و هم شامل قطع خدمات ماهواره‌ای باشد می‌تواند پیام قوی به رژیم ایران باشد تا از سانسور اطلاعات در کشور دست بردارد.
تحریم صداوسیما در شرایطی که دادن اینترنت آزاد با دشواری‌های فنی زیادی مواجه است می‌تواند حکومت ایران را وادار کند تا به فیلترینگ اینترنت و سانسور مطبوعات خاتمه دهد.
هرچند رسیدن به این اهداف، تنها با تحریم صداوسیما ممکن نیست، اما اگر این اقدام به فراگیرترین شکل ممکن انجام شود می‌تواند حامل پیامی قوی به علی خامنه‌ای باشد.
تحریم تلویزیون دولتی ایران در حالی که ممکن است در پخش مسابقات ورزشی اختلال ایجاد کند، اما بعید است با مخالفت گسترده مردم مواجه شود. مضاف بر اینکه رسانه‌های دیگر از جمله ماهواره‌ها می‌تواند جایگزین آنها شوند.
از سوی دیگر، تحریم این سازمان به اعتصاب کارکنان آن که اقدامی بسیار موثر برای فشار به نظام سیاسی ایران است منجر خواهد شد.
محمد ایزدی
