یورونیوز - در پی تشدید مبارزه آمریکا با شبکه‌های تامین ارز ایران در امارات متحده عربی، عراق و ترکیه تامین دلار نقدی بازار آزاد ایران روز به روز بیشتر به قاچاق ارز از افغانستان و به ازاء آن خروج کالاهای اساسی ارزان‌قیمت ایرانی متکی شده است.
برخی از شهروندان ساکن در استان‌های غربی افغانستان طی ماه‌های اخیر با تغییر شغل خود وارد کسب و کار قاچاق ارز به ایران شده‌اند. فعالان بازار ارز افغانستان ارزش روزانه ارز وارد شده به ایران از طریق مرز افغانستان را بیش از ۲ میلیون دلار آمریکا تخمین می‌زنند. جابه جایی این میزان ارز در روز در مجموع بیش از ۲۰ هزار دلار سود نصیب قاچاقچیان می‌کند.
البته سود این تجارت سیاه که از تفاوت نرخ مبادله افغانی و دلار در بازار افغانستان با این نرخ در بازار آزاد ایران حاصل می‌شود به همین جا ختم نمی‌شود، بلکه ریال حاصل از فروش دلار درخاک ایران به سرعت تبدیل به مواد غذایی و کالاهای اساسی ارزان‌قیمت موجود در بازار ایران می‌شود که با فروش آن در بازار افغانستان سود بیشتری شامل حال این تجار می‌شود.
تاکید دولت ایران بر واردات و عرضه کالاهای اساسی بر پایه نرخ رسمی و یارانه‌ای ۳۸ و ۴۲ هزارریال برای دلار آمریکا موجب شده تا قیمت این کالاها نسبت به بهای جهانی و نرخ آنها در کشورهای همسایه این کشور پایین‌تر باشد و همین امر به قاچاق آنها دامن بزند.
به طوری که خبرگزاری فارس روز پنجشنبه و به نقل از محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ایران نوشت که با کتمان بازار غیررسمی ارز، خبرهایی از صادرات کالاهای اساسی به گوش می‌رسد، چون مقرون به‌صرفه است و قاچاق کالاهای اساسی به موضوع مهم در کشور تبدیل شده در حالی که مایجتاج مردم است.
هدف دولت از تامین کالاهای اساسی کشور با ارز یارانه ای مقابله با صعود نرخ تورم حاصل از گرانی ارز آزاد است ولی به نظر می‌رسد این اقدام بیشتر موجب توزیع رانت و افزایش قاچاق کالاهای اساسی شده است.
اما این تجارت سیاه میان افغانستان و ایران کاملا هم به سود همسایه شرقی ایران تمام نشده، افزایش تقاضای ارز در بازار افغانستان نیز موجب کاهش ارزش افغانی طی ماه‌های اخیر شده است. به طوری که طی یکسال گذشته ارزش هر افغانی در برابر دلار آمریکا حدود ۱۰ درصد کاهش یافته و در حال حاضر هر دلار آمریکا در مقابل ۷۲.۳ افغانی مبادله می‌شود.
با این وجود به دلیل سلطه معاملات نقدی در بازار مالی افغانستان امکان مبارزه با پولشویی و قاچاق ارز در این کشور تقریبا وجود ندارد. عاملی که باعث انتقال بیشتر بار قاچاق ارز به ایران از امارات متحده عربی، ترکیه و عراق به افغانستان شده است.
وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا پس از روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ در ایالات متحده آمریکا با هدف آن چه که مقابله با تامین مالی تروریسم عنوان کرده، محدودیت‌های نقل و انتقال ارز نقدی به مقصد ایران و از مبداء این کشور از طریق شبکه‌های مالی بین‌المللی را محدودتر کرده است.
در همین حال نزدیک حدود دو ماه پیش، آقای ترامپ ضمن اعلام خروج یک جانبه آمریکا از توافق هسته‌ای قدرت‌های جهان با ایران تاکید کرد که ظرف مدت ۹۰ تا ۱۲۰ روز آینده تحریم‌های گسترده اقتصادی از جمله تحریم خرید نفت علیه ایران اعمال خواهد شد و بر همین اساس به سایر کشورهای جهان هشدار داد که به منظور مصون ماندن از جریمه‌های ایالات متحده هر چه سریع‌تر کاهش مبادلات اقتصادی خود با ایران را آغاز کنند.
تحت تاثیر دو رویکرد فوق و با تشدید تقاضای خرید دلار برای مصون کردن دارائی‌های عمومی از افت ارزش ریال از یک سو و کاهش عرضه ارز از سوی بانک مرکزی ایران از سوی دیگر، بازار آزاد ارز ایران طی دو ماه گذشته با جهش قیمتی مواجه شد.
به طوری که قیمت هر دلار آمریکا که پیش از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای۶۳ هزارریال بود، طی هفته‌های اخیر رکورد تاریخی ۸۰ هزارریال را نیز پشت سر گذاشت. این در حالی بود که هر دلار آمریکا یکسال پیش در مقابل ۳۸ هزارریال مبادله می‌شد.
طی روزهای اخیر دولت ایران با عقب‌نشینی از اجرای سیاست ارز تک نرخی ۴۲ هزار ریالی که طی سه ماه اول اجرای آن تا ۴۳ هزار ریال افزایش یافته، بازار ثانویه ارز را راه اندازی کرده تا با رونق معاملات آزاد ارز میان واردکنندگان و صادرکنندگان قدری از التهاب قیمتی در بازار آزاد ارز کاسته شود.
اقدامی که طی دو روز گذشته موجب کاهش ۲ هزار ریالی بهای هر یورو شده است. هر یورو طی معاملات روز پنجشنبه ۹۱ هزار و پانصد ریال معامله شد که پائین تر از نرخ ۹۳ هزار و پانصد ریالی پیش از راه اندازی بازار ثانویه ارز بود.
با این وجود برقراری تفاوت بیش از ۸۱ درصدی نرخ دلار آزاد و بهای دلار یارانه‌ای دولت مساله‌ای است که می‌تواند باب قاچاق ارز به ایران و قاچاق کالا از ایران را همچنان گشوده نگاه دارد.
