دونالد ترامپ، رئیس جمهورامریکا، با دروغگوئی‌های "همیشگی وروزمره" (۱)، علل و پیامدهای شیوع پدیدۀ دروغ پردازی به ویژه "دروغگوئی پاتولوژیک" درمیان سیاست بازان و سیاست مداران را بیش از پیش به میدانِ بحث وبررسی کشانده است. آقای ترامپ نمایش و نشان داده است که دروغگوئی می‌تواند روشی برای سیاست کردن، نوعی از شیوۀ زندگی وبخشی از برنامه روتین روزانه زندگی شود. تردیدی نیست که نه فقط دونالد ترامپ، که درمیان اکثر سیاست بازان و سیاست مداران دروغ ازعناصراصلی سیاست پردازی است، و متاسفانه هیچ عاملی، حتی ساختارهای دموکراتیک و قانونمند نیز نتوانسته‌اند مانعی شوند در برابر افکار و رفتار زیانباراین دست سیاست بازان و شارلاتان‌های سیاسی، که فقط به گسترش قدرت، ثروت و شهرت خود و خویشان خود می‌اندیشند.
****
دروغ، سخن گفتن خلاف واقع یا واقعیتِ گفتاری وکرداری رخداده است، دروغ ادعای غیرواقعی ست که به عمد به جای واقعیت یا "حقیقت" بیان میشود، دروغ وارونه جلوه دادن و قلبِ واقعیت هاست.
دروغ گفتن درزمرۀ پدیده هائی ست که همگان آن را مذموم دانسته و سرزنش می‌کنند، اما اکثرهمین"همگان" هم دروغ می‌گویند. به تحقیق ثابت شده است اکثر افراد یک دروغ درروزمی گویند و دین و فلسفه وعلم و اخلاق و قانون هم، علیرغم انبوهی پند و اندرز و راهنمائی و تهدید، برای کاهش یا زدایش این پدیده اززندگی بشری کاری از پیش نبرده‌اند. انگاری دروغگویی یکی از خصلت‌های بشری ست که در برخی از آدمیان عادت میشود و درپاره‌ای دیگر سرشتی و ذاتی! یا به صورت طبیعتی ثانویه جلوه گری می‌کند. بحث‌های درازدامنی نیز در باب دروغ و حقیقت و رابطه این دو، و دروغ و اخلاق و توجیه اخلاقی دروغ و نیزحدود ِمجاز بودنِ دروغگوئی شده است که به نظر می‌رسد خاتمه یافتنی نیست.
در تاریخ و فرهنگ میهنمان زشتیِ دروغ بارها فریاد یا گوشزد شده است و از اهورامزدا خواسته شده است که "کشورما را از شّردروج (دروغ) دور بدارد". در تاریخ میهنمان راندن " دیو دروغ" نصیحتِ و پندی فرهنگی و هنری (ادبی) بوده است. از اوستا و پندها و سروده‌های زرتشت بگیرید تا کلیله و دمنه و قابوسنامه و نصیحت نامه‌های متعدد وده‌ها اثر مشابه در گذشته و بسیارانی از آثار فرهنگی و ادبی معاصر سرشارازمنع اخلاقی دروغ وبر شمردن مضرات دروغ و اندرزهای دوری گزیدن ازدروغ‌اند، و درداوری‌های ارزشی واخلاقی مندرج دراین نوع متون نیز دروغگوئی به عنوان یک رذیلت قلمداد شده است نه یک فضیلت.
دراسلام نیز دروغ از گناهان کبیره محسوب شده، گناهی که شیطان و ابلیس منشاء آن است. ادعا کرده‌اند که دروغ گویی با مسلمانی همخوان وقابل جمع نیست، سایرادیان و مذاهب نیزازاین دست ادعاها کرده‌اند که زندگی و واقعیت خلافِ ادعاهای آنها نشان داده‌اند.
چرائی دروغگوئی
دو نوع عامل بنیادی دررابطه با چرائی دروغگوئی مطرح شده است:
۱- عامل روانی و شخصیتی، که به نمونه هائی اشاره میشود:
- ترس از بیان واقعیت یا "حقیقت"، تلاش برای مصون ساختن خود در برابر شرایط نامطلوبِ احتمالی، گریزِاز تنبیه شدن.
- سودجوئی (مالی و معنوی)
-جلب توجه کردن و سعی درمحبوب القلوب شدن
- اتکا به نفس ضعیف و احساس بی لیاقتی و خود کم بینی، و احساس فقدان همدلی و هم سخنی
- کنترل و تحت تاثیر قرار دادن دیگران (حسی، عاطفی و رفتاری)
فریب دادن مخاطب / ترس از طرد شدن/ پوشاندن لغزش‌ها و خطاها/ ترس از دادن موقعیت شغلی و اجتماعی نیز در زمرۀ عوامل گفته شده‌اند. -
- درمواردی در توجیه دروغگوئی، دروغگو کمک به مخاطب و حفط صیانت وی و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی وی را مطرح می‌کند. دروغ گفته میشود چون شنونده دروغ تحمل شنیدن واقعیت و حقیقت را ندارد، برخی بر این نظرند که در چنین مواردی دروغ بیشتر در راستای تأمین اهداف و خواست‌های دروغگو گفته میشود نه کمک به مخاطب و صیانت وی.
در طرح ویژگی‌های روانی و شخصیتی دروغگویان گفته شده است افراد برون‌گرا بیش از افراد درون‌گرا، و زنان اندکی بیش از مردان دروغ می‌گویند. محیط کار نیز بستر مناسبی برای دروغگویان تشخیص داده شده است. به طورمعمول نیزبه همسر، معشوق و معشوقه بیشتردروغ گفته میشود. دروغگو برای گریزاز واقعیت و خود فریبی به خودش هم دروغ می‌گوید.
ویژگی‌های آموزشی و تربیتی در خانواده و جامعه نیزبر میزان دروغگوئی اثرگذار هستند. سن شروع دروغگوئی را از سن ۳ سالگی دانسته‌اند، و وقتی پای تنبیه در میان باشد، کودکان برای محافظت خود مهارت زیادی در دروغگویی نشان میدهند.
۲- عوامل جسمی (مغزی)
دربررسی پرتوشناسانه مغز (ام، آر، ای) دروغگویان، به ویژه دروغگویان پاتولوژیک تغییراتی در بخش‌های مختلف مغزشان دیده شده است، و گمان زده میشود این تغییرات نشانه‌های توانائی وهنراین افراد دردروغگوئی ست. (۲)
برخی ازتاثیرات روانی دروغ گفتن
ایجاد بی‌اعتمادی از پیامدهای دروغگوئی ست. درغگو اعتماد و اطمینان و یقین دیگران را ازدست می‌دهد و حرف‌های راست او نیز دروغ پنداشته میشود.
دروغ گفتن بر جسم وروان دروغگو و فردی که به او دروغ گفته شده تاثیر می‌گذارد. به هنگام دروغگوئی فرایند‌های شیمیائی و هورمونی در بدن دچار تغییر می‌شوند، برای نمونه کورتیزول در بدن آزاد میشود، که خود واکنش‌های بافتی و شیمیائی مختلفی را سبب میشود. حافظه دروغگو نیز دچار اختلال میشود چرا که تلاش می‌کند پس از دروغگویی هر دو پارۀ ماجرا یعنی دروغ و واقعیت را به خاطر بیاورد، فرد ناراحتی ناشی از این اتفاق را در قالب واکنش‌های عصبی و روانی، به ویژه خشم نشان خواهد داد. گاه فرد دروغگو به خاطردروغ گفتن دچاربی خوابی و اختلال در خواب میشود. استرس و خشم، سردرد و اختلال‌های گوارشی نیزازپیامدهای دروغگوئی می‌توانند باشند.
نشان دادن صمیمیت و مهربانی بیش از حد در مواجهه با فردی که به او دروغ گفته شده نیز دیده شده است. توجیه دروغ به ویژه به این بهانه که مخاطب شما را مجبور به این کار کرده است، بسیار شایع است. در بسیاری موارد دروغگو سعی می‌کند خودش را از فردی که به او دروغ گفته مخفی کند و وی را نبیند.
برخی ازنشانه‌های دروغگویی
راه وروشی که بتواند به طور دقیق و کامل نشان دهد که فرد دروغ می‌گوید وجود ندارد، برخی از آزمایش‌ها و تکنیک‌ها (دروغ سنج یا پلی گراف) کمک کننده هستند. درعرصه سیاست و جامعه مقایسه گفته‌ها وادعاهای دروغ با فاکت‌ها (اسناد و مدارک و واقعیت ها) روشنگر خواهند بود. برخی ازواکنش‌ها نیز تا حدودی راهنما هستند.
نگاه نکردن مستقیم به چشم‌های کسی که دارد به او دروغ گفته میشود. تغییر لحن وصدای دروغگو که می‌تواند به اشکال بلندتر، آهسته‌تر یا تندتربروز کند.
بی قراری و اضطراب، خشم. تناقض درگفته و رفتار، عرق کردن و لرزش دست‌ها و گونه‌ها به هنگام دروغگوئی دیده و شنیده شده‌اند.
اگردروغگو باتجربه باشد، و یا سیاست بازو شارلاتانِ سیاسیِ، علائم فوق شاید دیده نشوند.
دروغگوی پاتولوژیک
برای دروغ انواع مختلف برشمرده‌اند با تعریف‌ها و توجیه‌های متفاوت، مثل دروغ اجباری، دروغ مصلحت آمیز و...
یکی از انواع دروغ، دروغ پاتولوژیک (جنون دروغ گوئی) یا دروغگوئی "همیشگی و دائمی" ست.
واژۀ "پاتولوژیک" (آسیب شناسانه یا آسیب شناختی)، دراین معنا نیز می‌توان به کار برد که در بروز پدیده یا علائمی که شاهد آن هستیم احتمال وجود یک آسیب، بیماری و اختلال درجسم و روان فرد وجود دارد و باید با ابزار خاص به سراغ‌اش رفت، علت بروز آن را شناخت، مکانیسم‌های رشد و پیشرفت آن را دریافت، تغییرات جسمی و روانی ایجاد شده را پیدا، و پیامدهای ناشی از این تغییرات را دنبال کرد. در نگاه و اقدام‌های آسیب شناسانه می‌توان پی برد که آیا اختلال ژنتیک است یا اکتسابی.
دردروغگوئی پاتولوژیک نیزعوامل روانی و جسمانی (مغزی) نقش آفرین‌اند. دروغگوی پاتولوژیک دروغگوئی ست که در اکثر مواقع درحال دروغ گفتن است، بدون اینکه حتی توجیهی درپس گفتار ورفتار خود بتواند ارائه کند. برای چنین دروغگوئی راست و دروغ فرقی نمی‌کند و گفتن حقیقت سخت است، متقاعد کننده دروغ می‌گوید، دروغ گفتن به عادت وی بَدَل شده است، عادتی که برای دروغگوی پاتولوژیک گاه احساس آرامش و راحتی بهراه می‌آورد. فراموش کردن دروغ‌های گفته شده، تکرار آنها و تغییر حرف هاهمراه با تناقض گوئی ست، دروغگوی پاتولوژیک می‌تواند به طور ناخودآگاه دروغ‌های خود را باور داشته باشد. اینان تمایلی برای تغییر رفتار خود ندارند.
دروغگوئی پاتولوژیک می‌تواند ازعلائم اختلال‌ها و بیماری‌های زیر باشد: (۳)
۱-اختلال‌های شخصیتی
اختلال شخصیتی خودشیفتگی / اختلال شخصیتی دو قطبی/ اختلال شخصیتی مرزی (بوردرلاین) / جامعه ستیزی (آنتی سوشیال)
۲- اختلال‌های رفتاری
اختلال فعالیت‌های بیش از حد طبیعی (هیپر اکتیویتی) و کمبود توجه
اختلال کرداری (نافرمانی و بزهکاری) / نا فرمانی مقابله جویانه/ تلافی جویانه
اختلال مخالفتِ تدافعی، رفتار مجادله/ مقابله‌ای
۳- اعتیاد به مواد مخدر
دروغگوئی پاتولوژیک با ویژگی‌های روانی و رفتاری خودخواهی وخود محوری و خود پسندی، حسادت، تندخوئی و زود رنجی، عصبانیت و پرخاشگری و تجاوزگری، دستکاری کردن (رفتارمنیپولاتیو)، رفتارسوء استفاده گرانه، رفتار سادیستیک (آزار رسان)، فریبکاری و.... نیز همراه ست. خشم واکنش دروغگوی پاتولوژیک است بهنگامی که دروغ‌های بافته شده توسط او برملا میشود، خشمی که متعاقب انکاردروغ بروز می‌کند.
سیاست و دروغگویان پاتولوژیک
در بررسیدن و پرداختن به پدیدۀ " دروغ ودروغ پاتولوژیک" در عرصه سیاست، رئیس جمهور امریکا، دونالد ترامپ با اتکا به گفتار و کردارش، و مقایسه و انطباق آنها با واقعیت‌ها، فاکت‌ها، اسناد، می‌تواند نمونه درخشانی برای بررسی و شناخت این پدیده باشد. وی که همچون بسیارانی از سیاست بازان و صاحبان قدرت، به قدرت رسیدن‌اش را ضرورت تاریخ و خود را یک " نابغه سیاسی" می‌پندارد، و یا به آن باور دارد، دارای اختلال شخصیتی خودشیفتگی ست (۴)، اختلال و بیماری‌ای که دروغگوئی از علائم آن است. این خودشیفته و متوهم خود را خطاناپذیر معرفی کرده است، کوچکترین انتقاد و مخالفت را تحمل نمی‌کند و از همین منظرِمتوهمانه وبلند پروازانه است که به راحتی دروغ می‌بافد و نشان می‌دهد که دروغ برای او جذاب و دلنشین است. ترامپ نشان داده است که هم یک دروغگوی اجباری و مصلحتی ست و هم دروغگوئی پاتولوژیک. او یک دروغگوی اجباری و مصلحتی ست چرا که بسیاری از واقعیت‌ها و حقایق را می‌داند اما برای عوامفریبی و مردم فریبی و توجیه کارهای خود، واقعیت‌ها و حقایق را وارونه و قلب شده بیان می‌کند، در همین راستا نیز گریز از مسئولیت پذیری و بی اعتبار کردن دیگران و مخالفان را نیزآگاهانه پی می‌گیرد. ترامپ درعین حال یک دورغگوی پاتولوژیک نیزهست، به دروغ‌های خود باوردارد و برای اثبات آنها نیز به تئوری توطئه متوسل میشود.
دروغ ازعناصرشکل دهنده پوپولیسم است، و یک پوپولیستِ خودشیفته به مانندِ دونالد ترامپ بدیهی ست از توان و مهارت بیشتری برای دروغگوئی بهره مند گردد، و واکنش‌اش به مخالفت‌ها و نارضایتی‌ها بیش از پوپولیست‌ها، فرافکنی و توسل به اعمال زبان و رفتار خشن، غیرانسانی و غیردموکراتیک باشد.
دروغ بستررشد و محیط کشتِ خاص خود را می‌طلبد. آنان که امثال دونالد ترامپ را به قدرت می‌رسانند سهم بسزائی درگسترش این بستر و تقویت محیط کشت و نهادینه کردن دروغ در سیاست وجامعه دارند، این دست تلقین شدگان و تمکین کنندگان به " ناجیِ دروغگو" با تاخیر به تاثیر زیانبارِ آنچه سبب رشد و گسترش آن شده‌اند پی خواهند برد. بیهوده نیست علیرغم اینکه رسانه‌های معتبر امریکائی با دلائل قانع کننده دروغگوئی‌ها و دروغ‌های به اندازه کافی بزرگِ ترامپ را افشاء وآشکار ساختن اما نظرسنجی‌ها و سنجش افکارعمومی نشان میدهند حدود ۳۸ تا ۴۰ در صد ازامریکائی‌ها و یا دوملیتی هائی که به ترامپ رای دادند وی را رئیس جمهوری راست گو و صادق می‌دانند.
به آدولف هیتلرنیزاین جمله را نسبت داده‌اند: "اگر شما دروغی به اندازه کافی بزرگ بگویید و آن را مدام تکرار کنید، مردم آن را باور خواهند کرد. "
***
منابع و مطالب پیشنهادی:
1- Trump's Lies
https://www.nytimes.com/interactive/2017/06/23/opinion/trumps-lies.html
2- http://seedmagazine.com/content/article/pathological_liars_brains_physically_different/
Frequent fibbers can blame their brain
3- http://www.answers.com/Q/What_is_a_compulsive_liar
https://blogs.psychcentral.com/caregivers/2014/09/6-subtle-characteristics-of-the-pathological-liar/
4- https://www.usatoday.com/story/opinion/2017/05/04/trump-malignant-narcissistic-disorder-psychiatry-column/101243584/
Donald Trump's malignant narcissism is toxic: Psychologist
5- https://ideas.ted.com/the-truth-about-lies-a-recommended-reading-list/
6- http://depressiond.com/pathological-liar/
Pathological Liar - Impulsive, Compulsive Lying, Self-Deception
7- https://plato.stanford.edu/entries/lying-definition/
