نگاهی به ادعای تبیینی

هیچ اقتصاددانی نگفته و نمی تواند ادعا کند که مذاکره با آمریکا و توافق هسته ای موجب چند برابر شدن قیمت دلار شد. عکس این مدعا به یک معنا صادق تر است. یعنی خروج آمریکا از توافق هسته ای و آغاز تحریم های کمرشکن ، از طریق تشدید انفجاری عدم اعتماد به آینده، موجب افزایش قیمت دلار شد.

برای تأیید این مدعا می توان به نمونه های روسیه و ترکیه هم استناد کرد. با تحریم های آمریکا، ارزش پول ملی روسیه و ترکیه هم کاهش یافت. لیر ترکیه از آغاز سال میلادی جاری نزدیک به ۴۵ درصد ارزش برابری خود را از دست داده است. در مورد ترکیه فقط و فقط دو وزیر کشور و دادگستری این کشور تحریم شده اند و در ۱۹ مرداد ۹۷ دونالد ترامپ در توئیتی نوشت : "در حالی که ارزش واحد پول ترکیه، لیر، به سرعت در برابر دلار بسیار قوی ما، سقوط می‌کند، مجوز دو برابر کردن تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از این کشور را صادر کردم! تعرفه آلومینیوم از این پس ۲۰ درصد و فولاد ۵۰ درصد خواهد بود. روابط با ترکیه در برهه کنونی خوب نیست! ".

مطالب بیشتر در سایت رادیو فردا

رجب طیب اردوغان هم بلافاصله گفته اگر آمریکا دلار دارد، ما خدا داریم. مردم دلارها و طلاهایشان را به لیر تبدیل کنند تا پاسخ دندان شکنی به توطئه "جنگ اقتصادی" آمریکا بدهند. آمریکایی ها هنوز مردم ترکیه را نشناخته اند و در حال حمایت از رهبر کودتا هستند.

واقعیت این است که کاهش چشمگیر ارزش لیر ترکیه را نمی توان به نزاع آمریکا و ترکیه فروکاست، بلکه متغیرهای اقتصادی نقش مهمتری در این مورد دارند. چنان که یالچین کاراتپه ، استاد اقتصاد سیاسی دانشگاه آنکارا، امروز گفت : از دست رفتن ارزش پول ملی در وضعیت کنونی ناشی از وجود بیماری در ساختار اقتصاد کشور است. نرخ بیکاری رو به افزایش، نرخ رشد اقتصادی رو به کاهش، کسری تراز تجاری در حال افزایش و تداوم رشد تورم در بازار کشور از جمله واقعیت ها و بیماری های دردناک در اقتصاد ترکیه است که به یک باره سر باز کرده و در چند ماه اخیر آرام آرام به صورت کاهش ارزش پول ملی کشور خود را نشان می دهد.

در مورد ایران، از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون، اقتصاد دولتی رانتیر، همیشه از طریق یارانه های کلان - به خصوص در بخش انرژی- قیمت ها را سرکوب کرده است. قیمت دلار و دیگر ارزهای خارجی نیز به شدت همیشه سرکوب شده است. این سرکوب های بلندمدت، هر از گاهی به طور انفجاری در افزایش موجی قیمت ارزهای خارجی خود را آشکار می سازد. برای توضیح این مدعا و ارزیابی قیمت واقعی دلار کافی است نگاهی به سه شاخص مهم اقتصادی ایران بیفکنیم:

یکم- نرخ تورم: به گزارش بانک جهانی ، میزان تورم در ایران در ۳۹ سال ۱۹۷۹الی ۲۰۱۷ به ترتیب ۱۰.۴، ۲۰.۶ ، ۲۴.۲ ،۱۸.۶ ، ۱۹.۷ ، ۱۲.۵ ، ۴.۳، ۱۸.۴، ۲۸.۵، ۲۸.۶، ۲۲.۳، ۷.۶، ۱۷.۱ ، ۲۵.۸، ۲۱.۲، ۳۱.۴، ۴۹.۶، ۲۸.۹ ، ۱۷.۳، ۱۷.۸ ، ۲۰.۰، ۱۴.۴، ۱۱.۲، ۱۴.۳، ۱۶.۴، ۱۴.۷، ۱۳.۴، ۱۱.۹، ۱۷.۲، ۲۵.۵، ۱۳.۵، ۱۰.۱، ۲۰.۶، ۲۷.۳، ۳۹.۲، ۱۷.۲، ۱۳.۷ ، ۸.۵ و ۱۰ درصد بوده است. بدین ترتیب میانگین تورم سالانه در این مدت ۱۶.۴ درصد می شود.

دوم- حجم نقدینگی: به گزارش بانک مرکزی ایران ، حجم نقدینگی از ۲۵۷۸.۶ هزار میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ ، به ۱۵۸۰ هزار میلیارد تومان در خرداد ۱۳۹۷ افزایش یافته است.

سوم- رشد اقتصادی: به گزارش بانک جهانی ، میزان رشد اقتصادی در ۳۹ سال ۱۹۷۹ الی ۲۰۱۷ به ترتیب منفی ۱۰.۵، منفی ۲۷.۵، منفی ۵.۱، مثبت ۲۷.۲ ، مثبت ۸.۵، منفی ۸.۷، مثبت ۲.۱، منفی ۱۰.۲، مثبت ۰.۶، منفی ۵.۳، مثبت ۶.۰ ، مثبت ۱۳.۸، مثبت ۱۲.۳، مثبت ۲.۸، مثبت ۱.۰، منفی ۱.۵، مثبت ۲.۲، مثبت ۵.۱، مثبت ۰.۴، مثبت ۲.۱، مثبت ۰.۸، مثبت ۵.۸، مثبت ۰.۷، مثبت ۷.۲، مثبت ۸.۷، مثبت ۴.۳، مثبت ۳.۱، مثبت ۵.۰ ، مثبت ۸.۱، مثبت ۰.۲، مثبت ۱.۰، مثبت ۵.۷، مثبت ۲.۶، منفی ۷.۴، منفی ۰.۲، مثبت ۴.۶، منفی ۱.۳، مثبت ۱۳.۴ و مثبت ۴.۳ درصد بوده است.

با توجه به ۳ شاخص یادشده ، دلار ۷ تومانی دهه ۱۳۵۰ اینک باید دست کم چند تومان شده باشد؟ اگر ارزش دلار با توجه به میزان تورم و رشد حجم نقدینگی- در شرایط رشد اقتصادی بسیار پائین- توسط بازار تعیین می شد، نه سرکوب دولتی، ۱۰ هزار تومان شدن دلار امری غیر طبیعی نبود و نیست.

براساس نظریه مقداری پول، همبستگی بلندمدت قویی میان رشد نقدینگی و تورم پیش‌بینی می‌ شود. یعنی رشد پیوسته و زیاد حجم پول در اقتصاد موجب ایجاد تورم بالا می‌شود.

سرکوب قیمت انرژی نمونه دیگری از این رویه نادرست است که موجب قاچاق گسترده و فساد بالا شده است. وقتی بنزین به قیمت ۱۰ سنت در ایران به فروش می رسد، قاچاق گسترده آن به کشورهای همسایه امری طبیعی است. سیاست های پوپولیستی به هیچ یک از دولت ها اجازه نداده است که قیمت ها را واقعی سازند. در دوران خاتمی قرار شد که قیمت انرژی ( آب ، برق، گاز، بنزین، نفت، و...) سالانه درصد معینی افزایش یابد. مجلس اصول گرای هفتم به ریاست غلامعلی حداد عادل قانون منع افزایش قیمت انرژی را تصویب کرد.

اینک نیز حسن روحانی از ترس اصول گرایان و پوپولیست ها، حاضر به واقعی سازی قیمت انرژی- خصوصا بنزین- نیست. دولت باید کلیه قیمت ها را واقعی سازد و پول آن را صرف تولید ، زیرساخت ها و یارانه جنسی- نه نقدی- به ۵ دهک پایینی جامعه کند(عدالت به مثابه رفع تبعیض و به نفع طبقه محروم. چیزی شبیه مدل کشورهای اسکاندیناوی). بدین ترتیب نه تنها قاچاق بنزین منتفی خواهد شد، بلکه مصرف آن هم به شدت کاهش پیدا خواهد کرد. اما این شجاعت در حسن روحانی- که سودای دور از دسترس ولی فقیه شدن دارد- وجود ندارد. او نمی خواهد به سرنوشت روسای جمهور قبلی دچار شود و سودای رهبری دارد، اما گویی به فکر سرنوشت ایران و ایرانیان نیست. این اقتصاد بدون اصلاحات بنیادین سامان نخواهد گرفت. اصلاحاتی که اگر بخواهد کارایی داشته باشد، باید با سیاست خارجی صلح طلبانه همراه شود. سیاستی که در تنش با جهان غرب و جهان عرب نباشد.

نگاهی به ادعاهای تجویزی

ادعاهای تجویزی نماینده آیت الله خامنه ای بسیار مضحک اند. مذاکره و توافق هسته ای موجب کاهش شدید تورم و میانگین رشد اقتصادی سالانه ۵ درصدی شد. قطع مذاکره و بازگشت به گذشته، تمامی شاخص های اقتصادی را ویران خواهد کرد و تمامی هزینه سنگین آن را مردم باید بپردازند( رجوع شود به مقاله "آیا تحریم‌های کمرشکن موجب سرنگونی جمهوری اسلامی می‌شود؟").

اعدام احتکارکنندگان کالا و فاسدان اقتصادی، وقتی اقتصاد دولتی و رانتی است، هیچ فایده ای ندارد. فساد سیستماتیک موجود نیازمند اصلاح ساختاری است.

از همه عجیب تر ادعای تجویزی مقاومت تا کشته شدن همه و نابودی همگانی است. اگر فقیهان سالخورده ۷۰ الی ۹۵ ساله آماده جنگ اند، بروند در سوریه یا جای دیگری بجنگند و کشته شوند. دولت ترامپ نیز در حال پائین و بالا کردن دو راهبرد "تغییر رژیم" و "تغییر رفتار رژیم" است(رجوع شود به مقاله های "دولت آمریکا و حرکت اعتراضی مردمی دی ماه ۹۶ " و "دولت ترامپ در ایران به دنبال تغییر رژیم است یا تغییر رفتار رژیم؟ "). قطعاً پرچم را به دست امام زمان نخواهید داد، اما با اجبار مردم به کشته شدن، دست در دست ابلیس خواهید گذاشت.

منبع: رادیو فردا، ۲۲ مرداد ۱۳۹۷

آدرس کانال تلگرام اکبر گنجی: https://telegram.me/ganji_akbar