رادیو زمانه - تنها محمد رضا پهلوی، آخرین پادشاه فقید ایران در سوئیس تحصیلات خود را به پایان نرساند. علاوه بر کیم جونگ اون (رهبر کره شمالی) بشار اسد (رئیس جمهور سوریه) سیف‌الاسلام قذافی (فرزند معمر قذافی، رهبر سابق لیبی) سولات سار، (رهبر پل پوت در کامبوج) و ملک عبدالله (پادشاه اردن) در مدارس خصوصی و دانشگاه‌های معتبر در کشورهای غربی تحصیل کرده‌اند. این پرسش پیش می‌آید که چرا تعلیم و تربیت در کشورهای غربی اثر چندانی در منش دیکتاتورمآبانه آن‌ها نگذاشته است؟ تأثیر مخرب ژن خوب، یا شکل‌گیری شخصیت در دامن خانواده؟
یکی از اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی اعلام کرده است که بیش از ۳۰۰ نفر از فرزندان مقامات بلندپایه جمهوری اسلامی در مدارس خصوصی و دانشگاه‌های کشورهای غربی تحصیل می‌کنند. در میان آن‌ها نام مهدی، فرزند محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و همین طور مریم فریدون، برادرزاده رئیس جمهوری اسلامی و همسر او به چشم می‌خورد. رسانه آمریکایی «بیزینس اینسایدر» چندی پیش با انتشار نام برخی از این آقازاده‌ها این پرسش را مطرح کرده بود که چرا تعلیم و تربیت در دانشگاه‌های معتبر غرب اثر چندانی در ذهن و شخصیت آقازاده‌های ایرانی ندارد؟ روزنامه آلمانی دی‌ولت گزارش داده بود که فقط در بریتانیا دست‌کم ۴۰۰ آقازاده تحصیل می‌کنند. تحصیل در دانشگاه‌های معتبر اروپا و آمریکای شمالی اما فقط به دوران جمهوری اسلامی و به ایران محدود نمی‌شود، بلکه سنتی‌ست بسیار دیرپا در کشورهای در حال توسعه.
کیم جونگ اون، فرزند کیم جونگ ایل، دیکتاتور فقید کره شمالی نیز مانند محمد رضا پهلوی، پادشاه فقید ایران در سوئیس تحصیل کرده است. (در مدرسه «اشتاین‌هولسی» در لیبه‌فلد در نزدیکی برن). علاوه بر علاقه کیم به بسکتبال، همشاگردی‌های او داستان‌هایی از تمایل کیم به خشونت و درگیری و ایجاد مزاحمت برای دیگران روایت کرده‌اند. تعلیم و تربیت در بهترین مدارس خصوصی غرب چرا تأثیر چندانی در رفتار این اشخاص به جای نمی‌گذارد؟ گونتر مایر، مدیر پژوهش‌های جهان عرب دانشگاه ماینس آلمان به روزنامه فرانکفورتر آلگماینه می‌گوید:
«امکان اصلاح وجود دارد. فرزندان رهبران و مقامات کشورهای در حال توسعه در مدارس غربی به عقب‌‌ماندگی کشورشان از نظر صنعتی پی می‌برند. اما این بدان معنی نیست که به فقدان دموکراسی و نقض حقوق بشر هم آگاه شوند. به یک معنا آن‌ها همچنان با ذهنیتی که از کودکی برای آن‌ها باقی مانده درگیرند.»
بشار اسد در لندن در رشته پزشکی تحصیلات خود را به پایان رسانده. همسرش هم تربیت غربی دارد و در یک مدرسه خصوصی مسیحی تحصیل کرده است. قرار بود باسل، برادر او بعد از مرگ حافظ اسد رئیس جمهور مادام‌العمر سوریه شود، اما باسل در تصادف اتوموبیل درگذشت و این مقام به بشار اسد به ارث رسید. غرب امیدوار بود که با توجه به تحصیلات و تربیت بشار در غرب، و همین طور به دلیل مخالفت او با نظامی‌گری، سوریه متحول شود. اما چنین نشد. فردریک کولیج، استاد روانشناسی در دانشگاه کلورادو که شخصیت آدولف هیتلر، کیم جونگ ایل و صدام حسین را بررسی کرده، بر آن است که برخی از ناهنجاری‌های شخصیتی مانند خودشیفتگی و اختلال پارانوئیدی یک عامل وراثتی هم دارند و صرفاً به نحوه پرورش و تربیت فرد در خانواده بستگی ندارند. او به فرانکفورتر آلگماینه گفته است:
«برخی از انسان‌ها با مشکلات ژنتیکی به دنیا می‌‌آیند. به همین سبب نمی‌توان انتظار داشت که تعلیم و تربیت در آن‌ها چندان اثر کند.»
این استاد روانشناسی می‌گوید تحصیل در دانشگاه‌های معتبر جهان برای وارثان «ژن خوب» صرفاً به معنای اعتبار اجتماعی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه است.
بحران‌های سیاسی هم در کنش استبدادی این حاکمان تحصیلکرده بی‌تأثیر نیست. بشار اسد و کیم جونگ اون قطعاً سرنوشت صدام حسین و معمر قذافی را از نظر دور نگه نداشته‌اند. از یاد نبریم که در اردیبهشت سال جاری، هنگامی که جان بولتون، مشاور امنیت ملی رئیس جمهور آمریکا همزمان با برگزاری رزمایش مشترک آمریکا با کره جنوبی پیشنهاد داده بود که می‌توان الگوی لیبی را در مورد کره شمالی هم به کار بست، کیم جونگ اون مردد شد و مذاکرات خلع سلاح هسته‌ای را به تعلیق درآورد.
