به نوشته "هندلزبلات"، اعضای "گروه کاری تحریم‌ها" که متشکل از رؤسای بخش‌های امور خارجه، اقتصادی و مالی و نیز دفتر صدارت عظمای آلمان است پنجشنبه گذشته ۸ شهریور (۳۰ اوت) برای نخستین بار با یکدیگر ملاقات کردند.

اروپایی‌ها نگران‌اند که تحریم اقتصادی نقطه پایانی برای توافق اتمی باشد و منجر به رقابت میان کشورهای منطقه خاورمیانه برای داشتن سلاح‌های اتمی شود. اروپا چگونه می‌تواند با وجود تحریم‌های آمریکا استقلالش را حفظ کند؟ چطور می‌تواند در برابر برتری دلار مقاومت کند؟ این‌ها پرسش‌هایی هستند که پاسخ به آنها در حال حاضر از همیشه مهم‌تر به نظر می‌رسد.

در حال حاضر اولاف شولتس، وزیر دارایی آلمان، در حال مشاوره با همتایان خود در پاریس و لندن است تا کانال‌هایی را مستقل از آمریکا برای پرداخت پول به وجود بیاورند. گفت‌وگوهایی نیز با کمیسیون اتحادیه اروپا در جریان است.

مطالب بیشتر در دویچه وله

هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان، اخیرا پیشنهادی رادیکال را مطرح کرد. پیشنهاد ماس این بود که برای نجات برجام و خنثی کردن ترکش‌های برخاسته از تحریم ایران از سوی آمریکا یک سیستم مالی اروپایی در برابر "سوئیفت" (جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی) ایجاد شود. سوئیفت شریان اصلی بازرگانی خارجی است. درباره پیشنهاد هایکو ماس در "گروه کاری تحریم‌ها" هم بحث می‌شود.

هدف از ایجاد سوئیفت، تسریع تراکنش‌های مالی در سطح جهان بود؛ نهادی که می‌بایست مستقل از سیاست و تصمیم دولت‌ها امر داد و ستد در پهنه گیتی را هماهنگ کند. اما فشارهای آمریکا پس از حملات تروریستی یازده سپتامبر در عمل به اصل ناظر بر این شبکه مالی، یعنی مستقل بودن از سیاست دولت‌ها، آسیب رساند. سوئیفت از تحریم‌های آمریکا علیه ایران هم بدون اما و اگر پیروی می‌کند. چون مدیران آن از مجازاتهای دستگاه قضایی آمریکا می‌ترسند.

اما کارشناسان به خوبی می‌دانند که تاسیس نهادی که بتواند بدیلی برای سوئیفت باشد در کوتاه‌مدت میسر نیست. اروپایی‌ها در کوتاه‌مدت تنها همرا با چینی‌ها می‌‌توانند چنین نهادی را بنا کنند. اما تعویض وابستگی به آمریکا با وابستگی به چین چندان عاقلانه به نظر نمی‌رسد.

در محافل اقتصادی بروکسل گفته می‌شود که حتی در طولانی‌مدت هم وجود دو جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی که با هم رقابت کنند تنها باعث سردرگمی می‌شود. به همین دلیل کمیسیون اتحادیه اروپا نمی‌خواهد به بررسی ایده هایکو ماس ادامه دهد. همچنین وزارت امور خارجه آلمان در این میان دریافته که مهم این است که بتوان همین سوئیفت موجود را در برابر تحریم‌ها مقاوم ساخت.

اتحاد سیاسی، ناتوان در راهکار اقتصادی

مقامات اتحادیه اروپا در بروکسل به راه حلی دیگر می‌اندیشند. کشورهای عضو این اتحادیه می‌توانند شرکتی را تاسیس کنند که در رابطه با تامین مالی معاملات با ایران کمک کند. اتحادیه اروپا در سال‌های گذشته همواره به این وسیله متوسل شده است.

در بروکسل گفته می‌شود که آلمان، فرانسه و بریتانیا که در مذاکرات مربوط به توافق اتمی با ایران مشارکت داشتند می‌توانند چنین شرکتی را تاسیس کنند. در "گروه کاری تحریم‌ها" در برلین هم در این باره بحث شده است. چنین شرکتی می‌تواند به عنوان میانجی میان طرف‌های اروپایی و ایرانی در معاملات مربوط به ایران عمل کند. اگر موضوع فقط بر سر پرداخت باشد این شرکت حتی نیاز به جواز بانک هم ندارد.

در موضوعات مربوط به ایران ۲۸ کشور اتحادیه اروپا در کنار هم و در برابر آمریکا ایستاده‌اند و می‌خواهند توافق اتمی را که ترامپ به طور یکجانبه از آن خارج شد را نجات بدهند. فدریکا موگرینی، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفته است که اتحادیه اروپا مصمم به ماندن بر سر این توافق است.

با آنکه اروپایی‌ها در این باره با هم توافق دارند اما یافتن راهی برای رسیدن به مقصودشان دشوار است. آمریکا بانک‌ها و شرکت‌های سراسر دنیا را تهدید می‌کند که در صورت ادامه داد و ستد با ایران با مجازات روبرو می‌شوند، برای نمونه دیگر اجازه فعالیت در بازارهای آمریکا را نخواهند داشت.

آمریکا در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ با حدتی بی‌سابقه قدرت دلار را به بقیه دنیا نشان می‌دهد. در بازارهای مالی جهان نمی‌توان از کنار دلار گذشت؛ دلار واحد تبادلات مالی در بسیاری از معاملات مواد خام است و این چیزی است که به مجازات‌های تجاری آمریکا جنبه‌ای جهانی می‌بخشد.

سیاست تحریمی ترامپ به اروپایی‌ها محدودیت حاکمیت مالی‌شان را نشان می‌دهد، چه در مورد تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه چه در مورد مناقشه بر سر توافق اتمی با ایران. آمریکا تصمیم دارد با اجرای تحریم‌هایی که از ماه نوامبر به اجرا می‌گذارد، امکان صادرات نفت ایران را به صفر برساند و رهبری حکومت ایران را به زانو درآورد.

تحریم‌های آمریکا قرار است که از ماه نوامبر اجرایی شوند. عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران، سه‌شنبه ۱۳ شهریور (۴ سپتامبر) در شبکه ۴ تلویزیون ایران گفت: «مهلتی که آمریکا برای اعمال تحریم‌های بعدی در آبانماه تعیین کرده است همان چیزی است که ما به اروپایی‌ها گفتیم که تا قبل از آن باید ساز و کارهای عملیاتی‌شان را ارائه دهند و این یک مهلت مشخص است و اروپایی‌ها هم می‌دانند تا آن تاریخ (۱۴ آبان) همه چیز باید مشخص شود.»

اتحادیه اروپا ماههاست با تب و تاب در فکر یافتن راهی در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران است، اما تا کنون موفق نبوده است. اتحادیه اروپا در آغاز تابستان قانونی را دوباره فعال کرد که طبق آن شرکت‌های اروپایی مجاز نیستند تحریم‌های آمریکا علیه ایران را رعایت کنند. اما تقریبا هیچ یک از شرکت‌ها وقعی به این ممنوعیت نمی‌گذارند، چون ترس بیرون رانده شدن از بازار آمریکا بسیار بزرگ است.

افزون بر این، اتحادیه اروپا از بانک سرمایه‌گذاری اروپا EIB خواسته که از پروژه‌های در ایران با وام‌های کم بهره حمایت کند. این بانک در واقع بانکی است که برای امور داخل اروپا تاسیس شده است. این بانک که در لوکزامبورگ است هنوز به خواست اتحادیه اروپا پاسخ نداده است.

ساده‌ترین راه برای تبادل مالی میان ایران و اروپا وقتی است که بانک‌های مرکزی وارد عمل بشوند. در بروکسل گفته می‌شود که ایران در دویچه بوندس‌بانک و بانک د فرانس حساب دارد و می‌توان از این حساب‌ها استفاده کرد. اما بانک‌های مرکزی حاضر به انجام این کار نیستند و می‌گویند هم خطر پولشویی در این میان بسیار زیاد است و هم خطر اینکه با مجازات‌های آمریکا روبرو شوند، برای مثال نتوانند به آمریکا سفر کنند تا در نشست سالانه صندوق مالی جهانی شرکت جویند. البته کمیسیون اتحادیه اروپا معتقد است که ترس بانک‌های مرکزی مبالغه‌آمیز است.

اروپا در صورتی می‌تواند کانال‌های پرداختی خودش را به وجود بیاورد که بتواند جایگاه یورو را به عنوان ارز ذخیره مستحکم سازد. و این تنها در صورتی ممکن است که یورو قادر به مقاومت بیشتر در برابر بحران‌ها باشد. در این زمینه سالهاست بحث می‌شود و پیشنهادهایی ارائه می‌گردد، اما هنوز پیشرفت بزرگی حاصل نشده است.