بی بی سی - هدف قرار گرفتن هواپیمای نظامی ایلوشین-۲۰ نیروی هوایی روسیه که حامل ۱۵ نظامی روس بود، با واکنش خشم آلود ارتش روسیه همراه شد. این هواپیما بعد از گشت‌زنی در حال فرود در لاذقیه سوریه بود.
تااینجای کار، اطلاعاتی که منتشر شده بیشتر از منابع روسی است که پذیرفته‌اند آتش پدافند هوایی سوریه به این هواپیما اصابت کرده است اما سخنگوی وزارت دفاع روسیه، اسرائیل را مقصر معرفی کرده است. در سخنانی شدیداللحن، ایگور کوناشنکوف از رفتار "خصمانه" اسرائیل انتقاد کرد و گفت روسیه حق "پاسخ متناسب" را برای خود محفوظ می‌داند. ارتش اسرائیل که معمولا درباره حملات موشکی و هوایی خود در سوریه اظهار نظر نمی‌کند تقریبا بسرعت واکنش نشان داد و گفت آتش بی‌هدف و کور پدافند هوایی سوریه عامل اصلی سقوط ایلوشین روس بوده است.
اما سخنان ایگور کوناشنکوف دو بخش بسیار مهم هم داشت که اگر با تحقیقات تایید شوند میتواند وضع را جدی‌تر کند. آقای کوناشنکوف گفته که اسرائیلی‌ها قصد خود را برای عملیات در لاذقیه بموقع به روسیه اطلاع ندادند. مهم‌تر اینکه او ادعا کرده نیروهای اسرائیلی از هواپیمای روس بعنوان سپر پدافند هوایی سوریه استفاده کرده و هواپیمای روسیه را در موقعیت خطرناکی قرار داده‌اند.
روسیه در عملیات نظامی خود در سوریه که از سال ۲۰۱۵ بطور جدی و همه جانبه در جریان بوده، تلفات قابل توجهی نداشته ولی در این مدت دو اتفاق جنجالی برای نیروی هوایی این کشور اتفاق افتاده است. اولی سرنگون شدن سوخو-۲۴ روسی توسط نیروی هوایی ترکیه در سال ۲۰۱۵ بود. واکنش خشم‌آلود روسیه هر چند به مقابله به مثل نظامی منجر نشد ولی پی‌آمد آن بمباران نیروهای وابسته به ترکیه در سوریه و فشار سنگین دیپلماتیک و اقتصادی بود. روسیه تنها زمانی ماجرا را بقول معروف رها کرد که ترکیه در بالاترین سطح عذرخواهی کرد.
اگرچه اسرائیل در کنار سرزنش دفاع هوایی سوریه، از مرگ نظامیان روس ابراز تاسف کرده ولی آیا روسها با ابراز تاسف و حتی عذرخواهی اسرائیل به ختم ماجرا رضایت خواهند داد؟
بنظر می‌رسد پاسخ این سوال در کوتاه مدت، منفی باشد. روسیه در سالهای اخیر با وجود ادامه حملات موشکی و هوایی اسرائیل به سوریه -که اهداف مرتبط با ایران و حزب‌الله لبنان را هدف می‌گیرند- عملا موضعی بیطرف اتخاذ کرده و به عملیات قابل توجه نظامی اسرائیل در میدانی که روسیه همه کاره آن است واکنشی نشان نداده است. روابط سیاسی دو کشور هم تیره نیست و مسکو بارها میزبان بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل بوده است. اما حالا جان نظامیان روس در بین است و اتفاقی که از سال ۲۰۱۵ برای پرهیز از آن، انواع هماهنگی‌ها میان روسیه و بازیگران حاضر در سوریه و اسرائیل صورت می‌گرفت؛ بالاخره افتاده و پرتلفات هم بوده است. روزنامه اسرائیلی هاآرتص نوشت روز دوشنبه یک ژنرال اسرائیلی حرفی زد که هرگز فکر نمی‌کرد کمتر از ۲۴ ساعت بعد اتفاق بیفتد: اولین درس نظامی تاریخ این است که با روسها کاری نداشته باشید.
ولادیمیر پوتین در واکنش به این سقوط، آن را زنجیره‌ای از اتفاقات غمبار توصیف کرد. رهبر مقتدر روسها در اشاره‌ای معنادار گفت ترکیه هم جنگنده روسیه را هدف قرار داد ولی در این ماجرا، هواپیمای اسرائیلی به هواپیمای روسی تعرضی نکرد. آیا این سخن به معنای آن بود که او اسرائیل را مقصر نمی‌داند؟ برخی روزنامه‌های اسرائیل، مثل هاآرتص حتی تیتر زدند که پوتین اسرائیل را تبرئه کرد. البته ولادیمیر پوتین از آن طرف هم گفت که بیانیه شدیداللحن وزارت دفاع روسیه در مقصر دانستن اسرائیل در هماهنگی با شخص او صادر شده است.
گزینه‌های روسیه
روسها بخوبی می‌دانند که درگیری مستقیم با اسرائیل به معنای ورود پررنگ‌تر آمریکا به میدان است اما دستشان خالی هم نیست. امروز ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه از ضرورت تضمین امنیت نیروهای روسیه در سوریه سخن گفت که میتواند نشانه گفتگوهای داغی بین مسکو و تل آویو باشد.
روسها گزینه‌های مختلفی برای واکنش به اسرائیل دارند که هرکدام پیامدهای مختلفی میتواند داشته باشد. شاید الان اسرائیل نگران باشد که هماهنگی‌شان با روسیه برای عملیات در سوریه تا مدتی متلاطم شود و حتی پدافند هوایی سوریه چراغ سبز پررنگی برای مقابله با نیروهای اسرائیلی بدست بیاورند. سوریه اوایل امسال (میلادی) موفق شد یک جنگنده بمب افکن اسرائیلی را هنگام بازگشت از حمله به اهداف ایرانی در سوریه هدف قرار داده و سرنگون کند. پاسخ اسرائیل حمله‌ای بمراتب گسترده‌تر علیه اهداف وابسته به ایران و حزب‌الله لبنان و پدافند هوایی سوریه بود.
این حملات همیشه بدون آسیب به نیروهای روس بود و روسها از روابط ویژه با اسرائیل سخن می‌گفتند. این بدان معنا بود که روسیه از منافع همکاری ایران و نیروهای وابسته به ایران در سوریه در راستای منافع روسیه استقبال و استفاده می‌کند اما جایی که به حملات اسرائیل به اهداف ایرانی می‌رسد خود را کنار می‌کشند. این وضع برای حکومت ایران بسیار گران تمام شده چرا که اخیرا اسرائیل از حمله به بیش از ۲۰۰ هدف ایرانی خبر داد در حالی که ایران تقریبا هیچ واکنش نظامی معناداری به حملات اسرائیل نشان نداده است. این هفته خبر حمله به فرودگاه دمشق که یک هواپیمای بوئینگ ایرانی هم در جریان آن نابود شد، بار دیگر سیاست سکوت ایران در برابر حملات اسرائیل را برجسته کرده است.
نظامیان و سیاستمداران حکومت ایران حتما در حال رصد تحولات روابط روسیه و اسرائیل در میدان سوریه هستند. آنها احتمالا انتظار دارند که روسیه به اسرائیل فشار بیاورد حملات خود در سوریه را متوقف یا محدود کند. اما رفتار روسها در گذشته و نفع استراتژیک اسرائیل در این حملات و حتی گسترش آن به دیگر مناطق خاورمیانه (مثل عراق)، احتمال تحقق آرزوی حکومت ایران را پایین می‌آورد. حکومت ایران الان بخاطر برجام و تحریم‌ها و اوضاع داخلی در سوریه در وضعیت آچمز قرار گرفته و احتمالا نگران است که واکنش جدی بیشتر ممکن است به ضررش تمام شود.
با اینکه روسها اسرائیل را بخاطر ماجرای ایلوشین-۲۰ سرزنش می‌کنند اما چرخش بازی میتواند بیشتر به ضرر ایران تمام شود تا اسرائیل. ایران اخیرا زیر فشار آشکار روسها نیروهایش را از مرزهای سوریه و اسرائیل عقب کشید و اسرائیل هم سعی کرده از این ماجرا استفاده کند تا فشار بیشتری بر حضور نظامی ایران در سوریه وارد کند. به این ترتیب بار دیگر این سوال را به میان می‌آید که ایران با همه هزینه‌هایی که در سوریه می‌دهد تا کجا حاضر است در معادله سکوت در برابر حملات اسرائیل در سوریه باقی بماند.
