نویسنده: دکتر اسفندیار خدایی - دیپلماسی ایرانی
سوالی که برای بسیاری مطرح است این است که آیا روابط ایران و روسیه همانند روابط عربستان و آمریکاست؟ آمریکا در روابط با عربستان نفع فراوانی می‌برد و ترامپ نیز از این کشور به گاو شیرده تعبیر کرده است آیا روسیه نیز در روابط با ایران چنان سیاستی را دنبال می کند؟
رابطه عربستان و آمریکا شباهت‌ها و تفاوتهایی با روابط ایران و روسیه دارد. آمریکا در روابط با عربستان در جایگاه قدرت نشسته است و از این روابط سود فراوان می‌برد. روسیه و چین نیز از روابط با ایران سود می‌برند و این ایران است که برای حفظ توانایی ها و مقابله با تحریم‌های آمریکا نیازمند چین و روسیه است. اما نه ایران همانند عربستان است و نه روسیه همانند آمریکا است. ایران به صراحت دشمن آمریکاست اما عربستان چنان دشمنی ندارد. آمریکا رسماً عربستان را متحد استراتژیک خود می‌داند. اما روسیه چنین ادعایی در قبال ایران ندارد و بلکه در سازمان ملل بارها علیه ایران رای داده است. ایران هیچ متحدی بین قدرت های جهانی ندارد.
اما منافع چین و روسیه در بقای جمهوری اسلامی و جلوگیری از سلطه کامل آمریکا در خاورمیانه است. همچنین منافع آنها در مشغول کردن آمریکا در خاورمیانه است تا کمتر فرصت سرشاخ شدن با چین و روسیه را بیابد. بخصوص آنها با استفاده از کارت ایران از آمریکا امتیازات زیادی گرفته اند و می‌گیرند. الآن انتظار می‌رود چین برای همکاری با تحریم های ایران شرایطی در زمینه تعرفه‌های تجاری اخیر برای دولت ترامپ بگذارد تا اجناس چینی با قیمت مناسبتری در بازار آمریکا در دسترس قرار گیرند.
روسیه هم در قبال همکاری با تحریم‌های ایران عاقلانه رفتار خواهد کرد و بیهوده مقابل آمریکا نخواهد ایستاد. روسیه خواستار لغو تحریم های امریکا علیه روسیه در قضیه کریمه و اوکراین خواهد شد. البته نه آمریکا به راحتی به چین و روسیه به خاطر تحریم ایران باج خواهد داد و و نه پکن و مسکو به آسانی میدان خاورمیانه را به آمریکا واگذار می‌کنند.
در واقع منافع آمریکا در تداوم خصومت و گسترش چالش‌ها با ایران نیست ولی نفوذ لابی‌های صهیونیستی و مسائل ایدئولوژیک موجب خروج ترامپ از برجام شد. البته رفتار ایدئولوژیک ایران نظیر "شعار مرگ بر امریکا" و سوختن پرچم هم نباید نادیده گرفته شود.
چین و روسیه هرگز خواهان بهبود روابط ایران و امریکا نیستتد بلکه منافع آنها در تداوم این جدال است. در صورتی که منطق منافع ملی بر روابط روابط تهران و واشنگتن حاکم شود، اولا امریکا فارغ از دغدغه ایران می‌تواند به شرق آسیا و یا روسیه متمرکز شود و منافع چین و روسیه به خطر می‌افتد. ثانیا در صورت بهبود روابط ایران و امریکا، چین و روسیه کارت خود را در زمینه فشار بر امریکا از طریق ایران از دست می‌دهند.
خلاصه، روسیه به ایران به عنوان یک فرصت برای حفظ منافع و پیگیری دغدغه‌های خود استفاده می‌کند. ایران نیز به دنبال استفاده از کارت روسیه برای تقابل با آمریکا است. اما منافع ایران در چیست؟ ایدئولوژی انقلابی پاسخ می‌دهد تقابل با آمریکا؛ اما خرد ناقص بشری می‌گوید منافع ملی ایران که استقلال از غرب و شرق لازمه آن است نه وابستگی به یکی برای تقابل با دیگری.
