مفاهیم آبان و ملت

آبان دو بُعد جدایی ناپذیر "اتحاد" و "ایران نوین" دارد. اتحاد به معنی همبستگی راهبردی نیروهای طرفدار یک ایران نوین است. تشکل آبان به دنبال ائتلاف، یعنی همکاری تاکتیکی یا موقت با هیچ نیروئی نیست، اگرچه در مقاطعی و برای هدف مشخصی اِتتلاف را هم میپذیرد. ما به استقلال فکری و عملی افراد و نیروهای سیاسی احترام می‌گذاریم. اساس اتحاد این نیروها درون آبان، پذیرش اصول و ارزشهائی است که بر مبنای آنها ایران نوین آینده ساخته خواهد شد. شرط دیگرعضویت سازمانی در آبان، پذیرش اساسنامه، سازمان و رهبری (فردی یا جمعی) آبان است. آبان یک جنبش شبکه‌ای بدون تشکیلات و رهبری نیست. خارج از این شروط هیچ فرد یا نیروئی برای پیوستن رسمی به آبان منعی ندارد. همکاری با آبان عضویت رسمی در آن را الزامی نمیکند. ما از همکاری همه ایرانیانی که طالب یک ایران نوین هستند استقبال میکنیم.

ایران نوین، بُعد دوم آبان، یک ایران در چهارچوب اصول زیر خواهد بود: نظامی سکولار و دموکراتیک، کشوری مقتدر و صلح طلب، سرزمینی پاک و آباد، فرهنگی غنی و شکوفا، حکومتی (و دولتی) قانونمند و منضبط، و عضوی برابر و رفیع در جامعه جهانی. ارزش‌های جدائی ناپذیر یک ایران نوین عبارتند از، آزادی خواهی فردی و اجتماعی، استقلال طلبی و جهان گرایی، عدالت و اخلاق پروری، تبعیض ستیزی، خشونت گریزی، و انتقام پرهیزی. این ارزش‌ها با آن اصول، خمیر مایه قانون اساسی یک ایران نوین هستند که در راستای اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیونهای مربوطه تنظیم خواهد شد. آبان مدل جمهوری پارلمانی براساس تفکیک قوای سه گانه وعدم تمرکز کنترل شده جغرافیایی در چهارچوب یک سیستم اداری مرکزی را برای ایران بهترین گزینه جهت اداره دمکراتیک کشور میداند.

واژه "ملت" در فرهنگ سیاسی ایران اشتباهاً "مردم" ترجمه شده است. لغت مردم در انگلیسی "پیپل" است در حالیکه ملت یا "نیشن" به معنی جمع مردم، سرزمین، فرهنگ/تاریخ، حکومت/دولت و جایگاه در جهان است. متاسفانه این بدفهمی از مفهوم "ملت" باعث تعصب ایدئولوژیک شده و برای ساختن یک دولت-ملت توسعه یافته ایرانی و جایگاه مناسب آن در جامعه جهانی موانع جدی ایجاد کرده است. با بکارگیری درست مفهوم ملت در حرف، نظر و عمل، ملت گرایی موجب تحول پیشرو در فرهنگ سیاسی کشور می‌شود و برنامه ریزی برای ساختن یک ایران نوین هم در چهارچوب جامع تری قرار می‌گیرد. همچنین، برابر این درک درست از "ملت"، ایران کشوری است تک ملت با رنگین کمانی از اقوام و اقلیت‌ها. در چهارچوب چنین درکی، همبستگی جغرافیایی، قومی و مذهبی برای منافع ملی همه شهروندان برابر کشور تامیین میگردد.

ضرورت تشکل آبان

چهار عامل شروع عاجلانه، با صلابت و مستدام تشکل آبان را برای کشور حیاتی می‌کند. این عوامل عبارتند از: وضعیت عمیقا بحرانی کشور، نیاز به یک ایده متحد کننده، گذار امن و سازنده از وضع موجود و ساختن یک ایران نوین. در زیر، این عوامل یا علل به اختصار تشریح شده‌اند. یادآوری کنیم که در تشریح شرایط بحرانی موجود، ضمن اینکه سعی گردیده اغراق نشود، برای برجسته کردن وضعیت خطیر کشور، مشکلات پیش روی مردم ایران با تاکید بیشتری بیان شده‌اند. انتظار ما از خوانندگان و متحدین آبان این است که برای تکمیل اطلاعاتی و نظری این ایده، مخصوصاً در دو بخش بسیار مهم آن یعنی، گذار امن و سازنده از وضع موجود و ساختن یک ایران نوین، ما را یاری رسانند.

۱. وضعیت عمیقاً بحرانی کشور

واقعیت وضعیت بسیار وخیم و بحرانی کشور در مقطع چهلمین سال نظام مذهبی حاکم را، اکثریتی از ایرانی‌ها پذیرفته‌اند و جای تشریح دقیق آن در این مقاله نیست. در برنامه عمل آبان، این وضعیت و راه حل مشخص آن به تفصیل بیان خواهند شد. در این نوشته اما، باید به چند نکته مهم درباره مشکلات اساسی کشور و فهرستی از آنها اشاره کنیم. نکته اول، "عادی" شدن این بحران برای مردم است. نکته دوم، "جامع" بودن این بحران ملی است. و نکته سوم هم "ظرفیت" بحران برای فروپاشاندن کشور است. به عبارت دیگر، ما با مسایل متصل بهم و غیر قابل علاج در نظام موجود روبرو هستیم. اکثریتی از مردم هم چنین برداشتی دارند، ولی نظام مذهبی، دولت و رهبران آن وانمود می‌کنند که بحران عادی، موردی و موقتی است. مثلا، یک زمان دلار در زندگی ایرانیان نقش چندانی نداشت، اما امروز دولت نقش تعیین کننده و نوسانات بسیار غیر عادی ارزی را عادی می‌داند.

بی توجهی به عمق بحران فراگیر ملی ناشی از بی اطلاعی نیست، بلکه ریشه در دیدگاه مذهبی نظام دارد که توسعه کشور و زندگی مادی بهتر برای مردم عادی، الویت آنها نیست. کم دانی و خودمحوری حاکمان هم، درد دیگری است. بی دلیل نیست که علیرغم درخواست‌های مصرانه و مکرر نیروهای مرجع ملی و اسلامی، حاکمان روحانی و دولتمردان اصرار بر ادامه این وضع تاریک دارند. در مقابل، ما در آبان اعتقاد داریم که ادامه وضع موجود، مطمئناً کشور را بسوی پرتگاه نیستی سوق می‌دهد و برای جلوگیری از این سقوط حتمی، باید عاجلانه چاره اندیشی کرد. باید تا دیر نشده است، کشور از این وضعیت بی هدف، بی آینده و بی برنامه خارج شود و راه خود را بسوی ساختن یک "ایران نوین" برای یک آینده درخشان تغییر دهد.

مشکلات اقتصادی مردم ایران بسیار حاد و روزانه است. آنها که یک وقت به دنبال رشد و توسعه اقتصادی بودند، امروز مشکل ادامه حیات دارند. این وضعیت متاسفانه هر روز حادتر هم می‌گردد. از جمله این مسایل عبارتند از کاهش شدید درآمدها، افزایش شدید قیمت کالاهای اساسی، نرخ بیکاری بالا و فزاینده، رشد شدید بدهکاری‌های خصوصی و دولتی و افزایش فقر و نابرابری توزیع درآمد و ثروت. در حالیکه صنعت و تولید نابود می‌شوند، نقدینگی حجیم کشور در معاملات غیرمولد تجاری، پولی، بساز و بفروش و اشرافی گری هزینه می‌گردد، که نتیجتاً باعث سقوط ارزش پول ملی شده است. اقتصاد دلاری، کشور را به یک بانک ربا خوار و دولت آن را هم به یک بانکدار فاسد و متقلب تبدیل کرده است. این مسائل نهادینه شده، به همراه مدیریت ناکارآمد و دشمنی با آمریکا و کشورهای مهم منطقه، اقتصاد ایران را با خطر نابودی مواجهه ساخته است.

مشکلات سیاسی کشور هم، هر روز دامنه وسیع تری بخود می‌گیرد. نظام مذهبی که قرار بود، اسلامی باشد و آزادی، استقلال، عدالت و یک جامعه پیشرفته سالم نصیب کشور کند، در همه این زمینه‌ها شکست خورده است. در واقع این نظام مذهبی دیگر نه انقلابی، نه ملی و نه حتی اسلامی است و عمدتاً بی هویت می‌باشد. این است که اعتماد مردم به نظام، دولت و رهبران آن به پایین ترین حد ممکن و در مقابل، عدم همبستگی ملی و شکاف‌های سیاسی به بالاترین حد ممکن رسیده‌اند. افزایش خشونت حکومتی، تعصب ایدئولوژیک و انحصار طلبی به همراه انتخابات مهندسی شده بی حاصل، ازعمده ترین عوامل بحران سیاسی کشور هستند. جمهوری اسلامی فقط در خارج از ایران دشمن ندارد، درون نظام و کشور دشمنان قدرتمند تری موجودیت آن را تهدید می‌کنند. متاسفانه راه حل نظام هم ترور، اعدام، زندانی و تبعید مخالفین شده است.

بحران‌های زیست محیطی کشور جداً کشنده‌اند. وضعیت آب و آبراه‌های کشور، منجمله آبهای زیرزمینی بسیار وخیم است. دریاچه‌ها و تالابها خشک شده‌اند و یا در حال خشک و لجنزار شدن هستند. خاک‌های کشور در حال فرسودگی و جنگلها در حال نابود شدن هستند. استفاده بی رویه از معادن کشور آنها را تخریب خواهد کرد. خشکسالی به همراه استفاده بی رویه از آبهای زیر و رو زمینی، کشاورزی کشور را به مخاطره انداخته است. هوای کشور در شهرهای بزرگ قابل تنفس نیست. ریزگردها در جنوب، غرب و شرق بیداد می‌کنند. سلامت عمومی با وجود عدم مدیریت ضایعات انسانی و اقتصادی در حد خطرناکی هستند. واقعیت این است که محیط زیست ایرانیان و به همراه آن موجودیت خود آنها در خطر نابودی است.

مشکلات اجتماعی کشور، بیش از همه مسایل آن زیاد و درهم تنیده هستند. جمعیت هشتاد وچند میلیونی ایران با رشد کندی در حال افزایش است. اکثریتی از این جمعیت در سنین کار و تشکیل زندگی هستند و نیاز به شغل، آموزش، مسکن، بهداشت، تفریح و خدمات نظیر آن دارند. مشکلات زنان، نوجوانان و اقلیت‌ها به مراتب بیشتر است. تمایل بالا به مهاجرت (فرار مغزها)، افزایش نرخ طلاق و بالا رفتن سن ازدواج در کنار رواج فساد و بزهکاری‌های اخلاقی، از جمله تبعیض، دزدی، فحشا، دغل کاری، دروغ گویی، کلاهبرداری، ریا کاری، دشمنی و سوء رفتارها همه از یک جامعه شدیداً ناهنجار حکایت دارند. چنین جامعه فاسد و بی اخلاقی، که در آن اعتماد و احترام درون نهادهای خانواده و دولت از بین رفته است و نسل‌های جدید تر به دنبال لذت طلبی فاسد از نوع استعمال مواد مخدر و لااوبالیگری هستند، حتماً در زمانی نه چندان دور فروخواهد ریخت.

مشکلات فرهنگی کشور ایران بسیارند. در این بخش نرم افزاری هم، حکومت اسلامی در اشاعه ارزشهای خوب ملی و تجدید حیات تاریخ قبل از اسلام در ایران عمداً کوتاهی کرده است. درعوض، ارزشهای غم و عزا، خرافات، توهم گرایی، دشمن تراشی، افراط و تفریط، "ذوب" در قدرت، بی احترامی به عقاید دیگران و تعصب فکری، رواج چشم گیر داشته‌اند. در همین حال هم عدم ریسک پذیری، فرار از ابتکار و رفتن بسوی راه کارهای ساده و فوری و تمایل در به کارگیری مدرک و آرمان به جای علم و دانش و مقاومت در مقابل تغییر و ابداع، جامعه را خمود و پول زده کرده است. محدودیت برای توزیع شفاف اطلاعات، سانسور مطبوعات و انتشارات و فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی در دنیای مدرن امروز از نواقص جدی در دولتهای اسلامی بوده و هستند. و بالاخره بی توجهی به ابنیه و فضاهای تاریخی کشور و سقوط گردشگری هم بر این خسارت‌ها افزوده‌اند. رشد این ضد ارزش‌ها به ابتذال بیشتر فرهنگ سیاسی ایران انجامیده است. سقوط فرهنگی، نابودی هویت ملی ایرانیان را به دنبال خواهد داشت.

بحران سیاست خارجی جمهوری اسلامی از قانون اساسی آن ناشی می‌شود که بر مبنای آن صدور انقلاب و حمایت از محرومین اسلامی جایز است. در تفکر سیاست خارجی جمهوری اسلامی، جغرافیای سیاسی دنیا شامل سه دسته کشور هستند: دوست، دشمن، و مشکوک. سابقه این دسته بندی هم بر می‌گردد به قبل از انقلاب، وقتی که نیروهای چپ کشور در حمایت از "رفقای" سوسیالیست، به دنبال مبارزه با امپریالیسم و صهیونیسم جهانی بودند. دشمنی با آمریکا و اسرائیل ناشی از این دیدگاه و با عربستان ناشی از جنگ شیعه و سنی است. این است که ساختن "عمق راهبردی" در منطقه برای حفظ نظام، الویت اول سیاست خارجی کشور شده است. این سیاسـت، قدرت ملـی را هم عمدتاً در نظامی گری بدون مردم سـالاری می‌داند و به همین دلیل هم استقلال کشور و جایگاه جهانی آن را شدیداً تقلیل داده است. دلاری شدن اقتصاد، قرارداد برجام و کنوانسیون دریای ایران (خزر) نمونه‌های سقوط حاکمیت ملی هستند.

حکومت مذهبی ایران، بین نظام روحانیان و دولت سردرگم مانده است. رابطه این دو هم از منظر نهادی و ساختاری و هم از منظر سیاست گذاری و اختیارات، غیر عادی و ناپایدار است. سوای این مشکل، حکومت و همه تشکیلات آن، ایدئولوژیک و انحصار طلب هستند و بین اسلام و ایران، انقلاب و سرمایه داری انگلی و واقعیت‌ها و آرمانگرائی، موجودیت متضادی دارد. دولت‌های تشکیل شده در سایه این نظام هم عمدتاً ضعیف، ناکارآمد و غیر شفاف بوده‌اند و تشکیلات اداری و مدیران آنها هم تن پرور، دروغگو، فاسد، قانون شکن، بی انضباط و غیر ملی هستند و عمدتاً برآمده از انتخابات مهندسی شده. این دولت‌ها یا مشروعیت ملی نداشته‌اند و یا مشروعیت آنها موقت بوده است. و بالاخره، دولت‌های اسلامی نتوانسته‌اند کادرهای رهبری و مدیریتی جدید بسازند و برنامه و سیاست مناسبی برای توسعه کشور تدوین و اجرا کنند. ایران با چنین حکومت و دولتی که "نخبگان سیاسی" ۴۰ سال پیش خودش را کماکان درون نظام می‌چرخاند، بسوی پرتگاه کشنده‌ای در حرکت است.

۲. نیاز به یک ایده متحد کننده

کشورها را ایده‌های نو تغییر داده‌ند و برای پدید آوردن یک "ایران نوین" هم باید "ایده نوینی" را به کار گرفت. ما "ملت گرائی" را پیشنهاد می‌کنیم که دارای ابعاد نرم افزاری و سخت افزاری مردم، سرزمین، فرهنگ (و تاریخ)، حکومت (دولت) و جایگاه جهانی آنها می‌باشد. "ملت گرا" فردی است که در جهت اعتلای این ابعاد ایران با جان و دل می‌کوشد و هدف او هم، در چهارچوب آبان، شاد کردن مردم، آباد کردن سرزمین، شکوفا کردن فرهنگ، قانونمند کردن دولت و ترفیع جایگاه جهانی ایران است.
در ایران معاصر، ایده‌های بسیاری تجربه شده‌اند که در میان آنها پنج ایده نقش آفرین بوده‌اند. مشروطه خواهی، ایران گرائی، سوسیالیسم، ملی گرائی و اسلام گرائی. متاسفانه هیچ یک از این ایده‌ها به تنهائی نتوانسته‌اند یک ایران نوین را بسازند و کوشش هائی هم که در این راه شده است، تداوم نداشته‌اند. این ایده‌ها، که بعضاً در زمان خود نوآور هم بودند، به جای همبستگی و همکاری با همدیگر به تقابل ایدئولوژیک عمل کرده‌اند. تعصب این ایده‌ها، عمدتاً به دلیل نگاه تک بُعدی آنها به ایران، اصلی ترین دلیل شکست آنها بوده است.

- انقلابیون مشروطه خواه، با بکارگیری لیبرالیسم غربی علیه استبداد سلطنتی مبارزه کردند و موفق شدند نظام پادشاهی مشروطه را بر اساس قانون اساسی مشروطیت، جانشین سیستم شبه فئودالی عصر قاجار کنند. این شروع "دولت-ملت سازی" ایران بود ولی ناقص ماند. عمده ترین دلیل شکست مشروطه خواهان، سوای دخالت قدرت‌های بزرگ، بی توجهی آنها به ابعاد مردم، جغرافیا، فرهنگ، اقتدارملی و جایگاه جهانی ایران بود. در دنیای امروز هم لیبرالیسم و ایده مرکزی آن یعنی دمکراسی، عادی و حتی کهنه شده و برای بخشی از مردم جذبه لازم را ندارد.

- ایران گرایان (امیر کبیر، پهلوی)، با تاکید روی جغرافیا و فرهنگ ایران زمین و تاریخ آن، کوشش‌های ارزنده‌ای برای ساختن یک ایران نوین سکولار و مقتدر به کار بستند. اقدامات رضا شاه کبیر و محمد رضا شاه فقید برای ایجاد نهادهای مدرن آموزشی، قضائی، زیر بنائی و صنعتی و ترفیع جایگاه جهانی ایران قابل تقدیر هستند. اما به دلیل کم توجهی ایران گرایان به نیازهای شهروندی مردم و قانون مداری دولت، آنها متاسفانه نتوانستند دست آوردهای مدرن خود را تثبیت کنند. در همین حال هم ایران گرائی، بسوی پارسی گرایی رفته و توان اتحاد وسیعتر کشور اسلامی و اقوامی ایران را ندارد.

- سوسیالیست‌های ایران، در کشوری اسلامی و فقیر، به درستی روی سکولاریسم و عدالت تکیه کردند و در این راه کوشش‌های ارزنده‌ای برای اشاعه فرهنگ گیتی گرائی و عدالت خواهی نمودند. اما آنها مسائل بسیاری هم برای فرهنگ سیاسی ایران ایجاد کردند. بی توجهی به آزادی، استقلال ملی و جغرافیای ایران، و ترویج دیکتاتوری کارگری، جهانگرایی سوسیالیستی و مبارزه با امپریالیسم و صهیونیسم جهانی از آن جمله‌اند. به علاوه، با شکست "سوسیالیسم موجود"، این ایدئولوژی هم در بحران بسر می‌برد.

- ملی گرایان (دکتر مصدق و جبهه ملی)، با تکیه بر جغرافیا (تمامیت عرضی و منابع کشور) و استقلال ملی، به اشاعه فرهنگ ایران دوستی و هویت ملی کمک‌های شایانی کردند. اما بی توجهی آنها به نیازهای دموکراتیک مردم، از جمله عدالت، و عدم توانائی آنها در ایجاد اقتدار ملی و ترفیع جایگاه جهانی کشور را باید در زمره ضعف‌های اساسی ملی گرایان شمرد. آنها ملی گرائی جغرافیائی را تا مرز غرب ستیزی و انزوا گرائی پیش بردند. در دنیای جهانگرای امروزی و با وجود بیش از شش میلیون ایرانی در خارج از مرزهای کشور، ملی گرائی سنتی ایران جذبه قابل توجهی ندارد.

- اسلام گرائی سیاسی (آیت الله خمینی)، در نقطه مقابل ملی گرائی سنتی ایران قرار دارد. اسلام مردم را در مرکز توجه خود قرار می‌دهد، اما این مردم "امت" دولت اسلامی هستند و نه شهروند ایران و حقوق آنها را هم دین یا علمای دین تعیین می‌کنند. اسلام گرایان، محدوده جغرافیائی کشور را قبول ندارند و کشور آنها گستره‌ای است که امت اسلامی در آنها زندگی می‌کنند. اسلام گرایان استقلال طلب نیستند، اما تمایلات بومی گرایی قوی دارند که با جهان گرائی آنها در تضاد قرار می‌گیرد. مشکل عمده دیگر اسلام گرایان، جنبش‌های بنیاد گرای اسلامی و ترویج تروریسم درون نیروهای رادیکال این دین است که در تضاد ریشه‌ای با دنیای مدرن قرار گرفته‌اند.

سوای محاسن و ایراداتی که این ایده‌ها دارند، آنها متعلق به گذشته هستند و نمی‌توانند مبنای ساختن یک ایران نوین در آینده باشند. بنابراین، متحدین آبان به یک ایده جدید نیاز دارند که در اینجا به عنوان "ملت گرائی" پیشنهاد شده است. مهمترین امتیاز ملت گرائی به ایده‌های گذشته و جاری درون اپوزیسیون سیاسی ایران، قدرت آن در تلفیق این ایده‌ها است. به عبارت دیگر، در ملت گرایی، ابعاد مردم، سرزمین، فرهنگ، تاریخ، اقتدار ملی و جایگاه جهانی، اجزاء مجزا نیستند، بلکه ابعاد بهم پیوسته‌اند. ملت گرائی همچنین تنها ایده‌ای است که منافع فردی، گروهی و ملی، اکثریتی از ایرانیان را تامین می‌کند و بنابراین، از منظر منافع هم، جذاب و متحد کننده خواهد بود.

۳. گذار امن و سازنده از نظام مذهبی

جمهوری اسلامی از یک انقلاب مردمی برآمد و نوید یک جامعه اسلامی سالم، آزاد، عادل و مستقل را به مردم ایران داد. متاسفانه از همان اوایل دوره بعد از انقلاب، نیروهای مذهبی از راه متقاعد کردن و خشونت حاکم شدند و انقلاب را با تعصبات مذهبی، انحصارگری و ماجراجویی‌های خارجی به بیراهه بردند. نتیجتاً و سوای برخی دستآوردها، که عمدتاً در بخش نظامی کشور حاصل شده‌اند، جامعه ایران بعد از انقلاب، پیشرفتی که شایسته آن به دلیل منابع سرشار بود، نداشته و از کشورهایی که یک وقت از آنها جلوتر بود، دهه‌ها عقب مانده است. این وضعیت عقب ماندگی، به همراه تحقیر ملی ناشی از پناه جوئی در خارج، توهین به هویت و پاسپورت ایرانی و نابود شدن شرایط مادی و زیست محیطی مردم، کشور را در وضعیت یک انفجار اجتماعی و سیاسی قریب الوقوع قرار داده است.

اکثریتی از ایرانیان دیگر نمی‌خواهند با حکومت مذهبی جمهوری اسلامی، که بخش وسیعی از مطالبات برحق آنها را سرکوب کرده است، زندگی کنند. آنها چهل سال است با این نظام مذهبی سر کرده‌اند و به تجربه دیده‌اند که نظام مذهبی علاقه‌ای به بهتر کردن وضعیت مادی و معیشتی آنها ندارد و در عوض به دنبال ترویج خرافات است. توهم اکثریت آنها هم نسبت به توانایی‌ها یا مقاصد نظام اسلامی برطرف شده است و آینده روشنی در پیش روی خود نمی‌بینند. آنها امروز نگران فردای خود و فرزندان جوان خود هستند. مردم ایران گروگان گیری، جنگ، تحریم و تهدید را تجربه کرده اند؛ خودی و غیر خودی شده اند؛ به ابزار انتخاباتی تبدیل گردیده‌اند، و به عنوان "امت" مورد سوء استفاده مذهبیون متعصب بوده‌اند. گذار از این نظام مذهبی به یک آرزو برای اکثریت تبدیل شده است. در واقع امروز برای اکثریتی از ایرانیان، بحث چگونگی و چرائی وضعیت موجود مطرح نیست بلکه چگونگی عبور از این نظام مذهبی و از اینجا به کجا مطرح است.

در همین حال هم جمهوری اسلامی، علیرغم میل رهبران مذهبی آن، قادر به ادامه حیات خود نخواهد بود. سوای بحران‌های فزاینده، اکثریتی از نیروهای رهبری و مدیریتی نظام فرسوده فکری شده‌اند، نظام مذهبی انسجام سیاسی و کارایی مدیریتی خود را از دست داده است و دولت‌های موثر منطقه و دنیا هم، یا نمی‌خواهند با نظام مذهبی همراهی کنند و یا با رغبت کمی با آن مماشات می‌کنند. در همین حال هم ادامه دو بازی اصلی مذهبی‌های حاکم برای ادامه حکومت، یعنی تقسیم جامعه سیاسی به "اصلاح طلب" و "اصول گرا" و برگزاری انتخابات بین "بد" و "بدتر" عملاً غیر قابل قبول و غیر ممکن شده‌اند. امروز هر دوی این نیروها، بی اعتبار هستند. در چنین وضعیتی، جمهوری اسلامی برای تداوم خود، هر چه بیشتر به مراقبت نیروهای نظامی-امنیتی وابسته شده است. اما ادامه حیات به اینگونه، برای نظامی که یک وقت حمایت عظیم مردمی داشت ممکن نیست. ایران امروز، در شرایط گذار از نظام مذهبی بسر می‌برد.

با این وجود، مردم ایران دیگر نمی‌خواهند مثل چهل سال پیش فقط "سرنگون" کنند. آنها به سازندگی بعد از سرنگونی بیشتر می‌اندیشند. مشخصاً، برای ایرانیان، گذار از این نظام باید از طریق یک گزینه واقع بینانه، امن، سریع، و کم هزینه اتفاق بیافتد و این گذار باید حتماً به نظامی منتهی شود که توسعه گرا باشد و بتواند یک ایران نوین بسازد. اینها شروط تشکل آبان هم هستند. اما متاسفانه گزینه هائی که از سوی نیروهای سیاسی مخالف نظام ارائه شده‌اند، همه یا بعضی از این شرایط را ندارند. مثلا، گروه هائی هستند که ابائی ندارند برای "براندازی" نظام از دخالت نظامی مستقیم قدرت‌های خارجی تا حد مدلهای عراق یا سوریه استفاده کنند. طرفداران "رفراندوم" هم، بدون داشتن یک پایگاه اجتماعی قوی، به دنبال سازمان دادن یک اعتراض توده‌ای برای تحمیل خواست خود به نظام هستند. در مقابل، "اصلاح طلبان" هم عملاً "استمرار طلب" شده‌اند، چون خواست آنها برای تحول تدریجی در نظام هیچوقت عملی نخواهد شد. این پیشنهادها بدون توجه به واقعیت‌های چالشی کشور، به دنبال راه حل هایی هستند که یا بحران را برطرف نمی‌کند، امکان عملی ندارند، و یا بر ابعاد بحران و هزینه‌های ملی گذار می‌افزاید.

قیام نظامی و خیزش طبقات فرودست هم دو روش دیگر مطرح و ممکن هستند. اولی حمایت طبقات مرفح و دومی حمایت طبقات فقیر کشور را حتماً خواهند داشت. اما طبقه متوسط و روشنفکر، سیاسی ترین و موثر ترین نیروی اجتماعی در کشور، خیزش را انقلاب و قیام نظامی را کودتا می‌داند و از هر دو وحشت دارد. ترس از "انقلاب" نتیجه تجربه آنها با "انقلاب اسلامی" است که قول پیشرفت داد، اما در عمل موجب عقب ماندگی کشور شد. در همین حال هم واژه انقلاب در دنیای مدرن جذابیت گذشته خود را از دست داده است. این است که مخالفین نظام از واژه‌های "سرنگونی"، "برانداری"، و "تغییر رژیم" استفاده می‌کنند. این در حالی است که واژه‌ها‌ی مذکور بار منفی تری از واژه انقلاب دارند. مشخصاً، آنها صرفاً روی تغییر سیاسی نظام موجود تاکید می‌کنند، بدون اینکه در برگیرنده برنامه جامع و سازنده‌ای برای بعد از گذار از نظام باشند.

ترس از انقلاب، البته منطق دارد، چون بعضی از انقلاب‌ها، منجمله انقلاب اسلامی ایران، سازنده نبوده‌اند. با این وجود، اکثریتی از انقلاب‌ها سازنده بوده‌اند و کشورهای زیادی از طریق انقلاب، ملت سازی کرده و توسعه یافته‌اند. انقلاب‌های آمریکا، فرانسه، روسیه، چین، کره جنوبی، تایوان و مشروطیت ایران از نمونه‌های موفق هستند. ایرانیان با افتخار از "انقلاب مشروطیت" خود صحبت می‌کنند که به سقوط استبداد شبه فئودالی در کشورشان و شروع "ملت سازی" منتهی گردید. بنابراین، در حالیکه ترس از انقلاب منطق دارد، رد آن، در همه شرایط، به عنوان یک گزینه برای تغییر منطق ندارد. در حالیکه تشکل آبان علاقه‌ای به بردن کشور بسوی یک انقلاب ندارد، این گزینه ممکن است اجتناب ناپذیر شود. واقعیت این است که انقلاب‌ها معمولاً خودجوش هستند و باید انتظار وقوع آنها را داشت.

ترس از "کودتا" هم منطق دارد. کشورهای زیادی توسط کودتاچیان در دنیا عقب مانده شدند و در برخی از آنها فجایع انسانی خارق العاده‌ای اتفاق افتاد. در ایران، "کودتای" ۱۹۵۳ یادآور تجربه خوبی نیست. در دنیای مدرن کنونی هم کودتا معقول نمی‌نماید و حمایت مردمی ندارد. با این وجود، رد کودتا، مخصوصاً در فرم "قیام نظامی" آن، در همه شرایط، منطقی نیست، و در وضعیت هائی ممکن است گزینه کم هزینه تری هم برای عبور از یک نظام نامعقول باشد. به علاوه، برخی از قیام‌های نظامی سازنده هم بوده‌اند، نظیر کودتای ۱۹۷۴ پرتقال که به "انقلاب گل میخک" معروف است و قیام‌های نظامی رضا شاه در ایران و کمال آتاتورک در ترکیه. نظامیان معمولاً وطن پرست، عملگرا و مدرن هستند. نوع خوب آنها توسعه گرا هم هست، ولی نوع بد آنها می‌تواند جداً تخریب کننده باشد. در حالیکه تشکل آبان علاقه‌ای به بردن کشور بسوی یک کودتا یا قیام نظامی ندارد، این گزینه‌ها می‌توانند خودجوش یا تحمیلی اتفاق بیافتند و گریز از آنها غیر ممکن باشد.

با توجه به وضعیت داخلی کشور، فشارهای خارجی و اصرار حاکمیت به ادامه وضع موجود، هر سه گزینه انقلاب، کودتا یا قیام نظامی، شانس خودجوشی یا تحمیلی بالائی دارند. می‌نویسیم "متاسفانه" زیرا ترجیح تشکل آبان یک گذار مسالمت آمیز است که برابر آن حاکمان، خود مدیریت گذار را بدست می‌گیرند. در وضعیت امروز ایران، معقول آن است که در همه حال این احتمالات مد نظر باشند و برای مدیریت پیامدهای آنها آمادگی لازم ایجاد گردد. بهترین مسیر "پیش گیری" به جای "معالجه" است. برای پیش گیری، شناسائی شخصیت و توانائی رهبران سیاسی و نظامی احتمالی در کشور باید در صدر مراقبت‌های سازندگان ایران نوین باشد. در همین حال هم تشکل آبان باید برای معالجه آمادگی‌های لازم را در صورت وقوع آنها، داشته باشد. هدایت خیزش طبقات فرودست بسوی اعتراضات بدور از خشونت و تشویق نخبگان مردمی به همراهی با یک قیام نظامی از نوع تاکتیک هائی هستند که اعمال آنها حتماً مفید خواهند بود. اصلی ترین شرط حمایت از یک قیام نظامی، همراهی نظامیان با نخبگان مردمی کشور است.

بنابراین، ترجیح تشکل آبان برای گذار از حاکمیت موجود، به ترتیب الویت، عبارتند از گفتگو و ایجاد فشار مردمی برای تغییرات ساختاری، قیام نظامی به همراه نخبگان مردمی و خیزش بدور از خشونت طبقات فرودست. تشکل آبان دو گزینه اخیر را تحمیلی خواهد پذیرفت و در هدایت سازنده آنها با جدیت وارد صحنه خواهد شد. در همین حال هم، تشکل آبان از هر روشی برای گذار که شروط زیر را شامل باشد حمایت می‌کند: گذار را امن پیش ببرد، امکان توفیق داشته باشد، با کمترین هزینه انسانی و مالی اعمال گردد، سریع به نتیجه برسد و بعد از گذار سازنده باشد. با اعتقاد به این اصول، متحدین جنبش آبان، روش گذار زیر را پیشنهاد می‌کنند و برای تحقق آن از همه نیروهای ایران دوست، تقاضای همکاری نزدیک دارد.

۱- حکومت ایران یک نظام تئوکراتیک یا مذهبی برآمده از یک انقلاب مردمی با خواست‌های عدالت، آزادی، استقلال و یک جامعه سالم اسلامی است. روحانیون سیاسی طراز اول مملکت و معدودی غیر معمم از حاکمین اصلی این نظام هستند. اما مخالفین جمهوری اسلامی، "نظام" مذهبی در ایران را به اشتباه، شامل همه آنهائی می‌دانند که با این حاکمین همکاری می‌کنند و یا جزء ابواب جمعی آنها می‌باشند. مخالفین با این درک غلط، نیروی عظیمی از ایرانیان، از جمله نظامیان و نیروهای اسلامی میهن دوست را از خود رانده‌اند. بنابراین، گذار از این نظام باید فقط به معنی منزوی کردن این حاکمین در مرحله اول و بعد جانشین کردن آنها با نمایندگان واقعی مردم باشد.

۲- این حاکمین یک زمان حامی انقلاب بودند و حمایت وسیع مردمی را به همراه داشتند، اما امروز اکثریتی از آنها دیگر انقلابی نبوده و از چنین حمایتی برخوردار نیستند. به همین دلیل هم برای ادامه حیات نظام خود، هر روز و هرچه بیشتر، به نیروهای نظامی-امنیتی و مذهبی متعصب وابسته شده‌اند. بنابراین، برای اخراج این حاکمین از قدرت، باید نیروهای انقلابی و اسلامی و متعصبین مذهبی را از آنها به روشهای، آموزشی و پیگیری عملی جدا کرد. نیروهای اسلامی غیر انقلابی، نظیر "اصلاح طلبان" و "اعتدالیون" هم، حامی نظام مذهبی این حاکمین هستند ولی پایه اصلی قدرت آنها نیستند. اینها عمدتاً از طبقات متوسط و بالای جامعه‌اند و حمایت آنها در همه حال مشروط به وضعیت معیشت و سرمایه آنها خواهد بود که هر روز وخیم تر می‌شود.

۳- آیت الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، هنوز کم و بیش و بیشتر در حرف، از آرمانهای انقلاب ۱۳۵۷ دفاع می‌کند و مورد پشتیبانی انقلابیون و متعصبین درون نظام مذهبی است. اما اعتبار انقلابی آیت الله خامنه‌ای تا حدی، به دلایل زیر، خدشه دار شده است: حمایت از جناح دولت در جنبش سبز، "مهندسی" کردن انتخابات ریاست جمهوری به نفع شیخ حسن روحانی و بعد حمایت از دولت اشرافی و ناقابل او، تایید برجام بی فرجام، سکوت محض درباره کنوانسیون غیر ملی دریای ایران (خزر) و بی عملی در قبال فساد، فقر و نابرابری. شعله ور کردن ضدیت با آمریکا در این اواخر هم، نتوانسته است وجهه انقلابی گذشته ایشان را احیا کند.

۴- با وجود کاهش حمایت حاکمان مذهبی از آرمان‌های انقلاب ۱۳۵۷، هنوز هم بخش قابل ملاحظه‌ای از متعصبین و انقلابیون مذهبی، معتقد به وفاداری به انقلاب هستند. برای رفع توهم این جمعیت و دادن شانس به حاکمین برای یک گذار مسالمت آمیز، متحدین آبان باید، همزمان با فعالیت‌های آموزشی و عملی خود برای افزایش فشارهای مردمی بر حکومت، یک بسته اصلاحات ساختاری به حاکمین پیشنهاد کرده و بطور عام و آشکار اصرار بر اجرای آن در یک بازه زمانی مشخص داشته باشند.
این بسته تغییرات زیر را تقاضا می‌کند: اجرای آرمان‌های اصلی انقلاب، شامل آزادی، عدالت و استقلال؛ آزادی زندانیان سیاسی وعقیدتی؛ جدائی دین از حکومت؛ حذف شورای نگهبان و سایر نهادهای تحت کنترل حاکمان؛ انتخابات آزاد برای قوای مجریه و مقننه؛ پاکسازی قوه قضائیه و گماردن یک قاضی غیر معمم و مورد وثوق مردم در راس آن نهاد؛ بازبینی در قانون اساسی و حذف حاکمیت "علما" به نفع حاکمیت مردم؛ تضمین بی قید و شرط آزادی‌های فردی و اجتماعی، شامل آزادی بیان، مطبوعات، پوشش، اجتماعات و احزاب؛ رفع هر نوع تبعیض علیه شهروندان، اقوام ایرانی و اقلیت‌های کشور؛ تاکید بر روابط صلح آمیز بین المللی و منع انتقام سیاسی در قانون اساسی به هر دلیل و بهانه‌ای. تمامی اجزاء این بسته به هم پیوسته و غیر قابل تجزیه هستند.
۵- شانس پذیرش این بسته توسط حاکمین بسیار اندک است، ولی اگر به دلیل فشارهای داخلی و خارجی و یا هر دلیل دیگر، پذیرفته و اجرا شود، یک قدم بزرگ به جلو برداشته شده است. این شروع بسیار خوبی برای آن گذار صلح آمیزی خواهد بود که اکثریتی از مردم ایران منتظر آن هستند. اما احتمال رد بسته حتماً به مراتب بیشتر از قبول آن است که در اینصورت فرصتی ایجاد خواهد شد تا مردم ایران، مخصوصاً انقلابیون اسلامی، واضح تر ببینند که حاکمین مذهبی علاقه‌ای به تغییر در وضع موجود نداشته و سر سازش با مصلحین کشور را ندارند. این یک پیروزی راهبردی علیه آنها خواهد بود.
۶- جدائی در حال افزایش حاکمین و انقلابیون اسلامی، بعد از رد بسته تغییرات پیشنهادی و یا عدم اجرای آن، عمیق تر خواهد گردید. آنها به صراحت خواهند دید که حاکمین با انقلاب ۱۳۵۷، یعنی تنها عامل مشروعیت حکومتی آنها، زاویه پیدا کرده‌اند. در همین حال هم، وحدت بین نیروهای مردمی، نظامیان وطن پرست و انقلابیون اسلامی تقویت خواهد شد. هر سه این نیروها درخواهند یافت که حاکمین، مسئول اصلی نابسامانی‌ها و مقاومت در مقابل تغییرات ساختاری اصلاحی هستند. این وحدت در عمل باعث منزوی شدن این حکام گردیده و در نهایت، با افزایش اعتراضات مدنی و خیابانی، باعث خروج اختیاری یا اجباری آنها از حاکمیت خواهد شد.

۷- این احتمال وجود دارد که خلاء حاکمین، قیام خودجوش یا برنامه ریزی شده نظامیان را به دنبال داشته باشد. از این پیش آمد استقبال نباید کرد، ولی از آن هم نباید گذشت یا هراسید. بر عکس، باید شرایط مردمی شدن آن را فراهم کرد که در عمل به معنی اتحاد نخبگان مردمی و نظامیان خواهد بود. در این شرایط، مقاومت نخبگان در مقابل نظامیان می‌تواند فاجعه بار باشد. در مقابل، پذیرش تاکتیکی قیام و ورود به رهبری آن اقدامی ملی و سازنده خواهد بود. بعد از آزاد شدن از وابستگی به حاکمین فعلی، نظامیان بالاجبار به نخبگان مردمی وابسته خواهند شد. این احتمال هم وجود دارد که آنها حتی داوطلبانه قدرت را به نمایندگان نخبه مردم بسپارند و خود، به عنوان ارتش مردم، نظم و امنیت جامعه فروپاشیده را تامین کنند. به عبارت دیگر، اخراج عزتمندانه حاکمین در مرحله اول، حتی اگر یک قیام نظامی به دنبال داشته باشد، در مراحل بعدی می‌تواند به ورود قدرتمندانه نخبگان سیاسی مردمی منتهی شود.

۸- در وضعیتی که نظامیان بخواهند، بعد از حاکمین مذهبی، قدرت را بدون مشارکت نخبگان سیاسی قبضه و کنترل کنند، یعنی در جهت تحمیل یک دیکتاتوری نظامی پیش بروند، گزینه خیزش طبقات فرو دست، در شرایط آشوب سیاسی، بطور خود جوش فعال خواهد شد. همانطور که در بالا گفته شد، تشکل آبان، در چنین وضعیتی، ضمن حمایت از این خیزش خودجوش، آنرا بسوی عدم استفاده از خشونت هدایت خواهد کرد. رهبران آبان همچنین سعی خواهند کرد، بین نیروهای نظامی و نخبگان مردمی کشور گفتگو و مذاکره در جهت ایجاد یک قدرت ملی متحد برقرار کند. در همین حال هم خیزش خودجوش مردمی با پشتیبانی از نخبگان خود، نظامیان را برای پذیرش یک سازش تحت فشار قرار خواهد داد. به نفع نظامیان و کشور خواهد بود که از یک انقلاب عظیم توده‌ای کنترل نشده جلوگیری گردد.

۹- گزینه پیشنهادی آبان برای یک گذار مرحله‌ای از حاکمین حاضر، بر عکس دیگر گزینه‌ها، "دشمنی" با این حاکمین و طرفداران آنها، از جمله نظامیان، را عمده نمی‌کند. بر عکس و تا جای ممکن، تشکل آبان خواهان خروج "عزتمندانه" این حاکمین و جانشینی آنها با نمایندگان مردم و در صورت عدم توفیق، با نظامیان و نخبگان مردمی خواهد بود. در مراحل بعدی گذار و به کمک حمایت‌های مردمی، نمایندگان واقعی مردم حاکم خواهند شد. طرد انتقام سیاسی از سوی متحدن آبان هم باید انگیزه‌ای قوی برای خروج صلح آمیز حاکمین از قدرت سیاسی و برگشتن آنها به جامعه مدنی کشور باشد.

۴. ساختن یک ایران نوین

برنامه عمل آبان برای دو وضعیت، فوری و توسعه، تهیه و در دو مرحله اجرا خواهد شد. در مرحله اول، هدف برطرف کردن سریع بحران‌های اقتصادی، سیاسی، سرزمینی، فرهنگی، حکومتی و بین المللی کشور است. گذر سریع و با درایت از این وضعیت خطیر باید در الویت دولت گذار باشد. در مرحله دوم، توسعه همه جانبه کشور مد نظر خواهد بود. محورهای اصلی این برنامه میان و دراز مدت عبارتند از: توسعه حکومت و جامعه مدنی؛ توسعه اقتصادی؛ توسعه سیاسی؛ توسعه اجتماعی؛ توسعه فرهنگی؛ توسعه سرزمینی و توسعه روابط بین المللی. هدف برنامه توسعه در این مرحله ساختن یک ایران نوین است که در آن مردم شاد، سرزمین آباد، جامعه پویا، فرهنگ شکوفا، دولت مشروع، کشور مقتدر و روابط با دنیا غرورآمیز خواهند بود.

برنامه توسعه آبان برای یک ایران نوین متعاقباً عرضه خواهند شد. در این نوشته تنها به کلیات اشاره شده است. ایران نوین بر اساس ایده ملت گرائی ساخته خواهد شد که عمدتاً کشور را شامل پنج بُعد، مردم، سرزمین، حکومت، تاریخ و فرهنگ، و جایگاه جهانی آن می‌داند. در ایران نوین، مردم دمکرات و شاد، سرزمین پاک و آباد، دولت قانونمند و منضبط، فرهنگ و تاریخ شکوفا و غرور آفرین، و جایگاه کشور در جهان عزتمند و رفیع خواهد بود. دولت و مردم باید برای توسعه همه جانبه و با دوام هر یک از این ابعاد ایران و با بکارگیری اصول و ارزش‌های ملت گرایانه مذکور در بالا، برنامه‌های دقیق طرح و اجرا کنند. همکاری‌های بین المللی و کوشش برای صلح بین کشورها نیز باید در همه حال مکمل کوشش‌های ملت گرایان در جهت ساختن یک ایران نوین باشد. یک ایران قوی همیشه یک ایران با ثبات و صلح دوست بوده است. قدرت سازی برای ایران و افزایش اقتدار ملی باید یک اصل در توسعه با دوام کشور باشد.

ساختن یک ایران نوین با توسعه همه جانبه مردم آن شروع می‌شود و هدف نهایی این توسعه هم باید، شاد و دموکراتیک کردن ایرانیان باشد. مردم ایران از سه طبقه اجتماعی کم درآمد و کارگری، متوسط و روشنفکری، و سرمایه دار و حرفه‌ای تشکیل شده است. کم درآمد‌ها و کارگران نیازهای اساسی، منجمله کار، مسکن، آموزش، بهداشت و تفریح، دارند و خواهان عدالت در توزیع امکانات کشور هستند. طبقات متوسط و روشنفکری نیاز آزادی دارند و خواهان توسعه سیاسی هستند و طبقات بالا و صاحبان حرفه‌ها هم نیاز انباشت سرمایه و خدمات دارند وخواهان ثبات اقتصادی و سیاسی هستند.

در همین حال هم نیروهای اجتماعی مهم دیگری وجود دارند که دارای نیازهای ویژه‌ای هستند. از جمله آنها، زنان، نوجوانان، معلمین، کارمندان دولت، مال باختگان، مهاجرین، اقلیت‌های مذهبی، اقوام ایرانی، معلولین، روحانیون، و نظامیان را باید نام برد. این نیروها، سوای نیازها و خواستهائی که بدلیل عضویت در طبقات اجتماعی دارند، نیازها و خواست‌های ویژه‌ای هم دارند که باید برآورده شوند. مثلا مشکل تبعیض برای زنان و اقلیت‌ها، و مشکل دسترسی به امکانات و تفریح برای معلولین و نوجوانان. در حالیکه برآوردن نیازها و خواست‌های طبقاطی ممکن است از طریق چهارچوب‌های پیش ساخته اقتصادی و سیاسی عملی گردد، نیازهای ویژگان جامعه و خواستهای آنها شامل پیچیدگی‌های اجتماعی و فرهنگی و سرزمینی هم می‌گردد.

برنامه ریزی برای توسعه دموکراتیک کشور و شادی مردم، به معنی جوابگو بودن به این نیازها و خواست‌های متفاوت است. به عبارت دیگر، وجود این طبقات اجتماعی ملزم می‌کند که برنامه توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و سرزمینی کشور عدالت-محور، دمکراسی-محور، رشد-محور و طبیعت-محور باشد. اما برای دموکراتیک کردن کشور ابتدا باید مردم را دموکرانیک کرد و برای این منظور هم باید توسعه آموزش و فرهنگ سیاسی از ارکان اصلی برنامه سازندگی کشور باشند. توسعه سرزمین باید به معنی حفظ یکپارچگی آن، دفاع ملی، سازندگی شهرها و روستاها، زیربناها، ابنیه و آثار تاریخی، و نگهداری از آب و خاک و جنگل و منابع کشور باشد. رابطه توسعه مردم و توسعه سرزمین آنها دوجانبه است: سرزمین پاک و آباد مردم را شاد و دموکراتیک می‌کند و مردم شاد و دموکراتیک سرزمین را پاک و آباد نگه می‌دارند.
در شادسازی مردم و جاودانی سرزمین، نقش دولت و جامعه مدنی تعیین کننده است. اما تنها دولت و جامعه مدنی توسعه گرا می‌توانند این نقش سازنده را ایفا کنند. دولت توسعه گرا دولتی برآمده از مردم، مشروع، قانونمند، منضبط و ملت گرا است. تنها چنین دولتی اقتدار کافی برای ساختن یک ایران نوین خواهد داشت. جامعه مدنی توسعه گرا هم باید همین خصلت‌ها را داشته باشد. در ایران ما متاسفانه، نه دولت و نه جامعه مدنی توسعه گرا نیستند. بنابراین، اولین قدم برای توسعه کشور، توسعه گرا کردن این دو بازیگر عمده است و اولین قدم هم در این راه تقویت جامعه سیاسی کشور و تعیین خطوط مرزهای آن با جامعه مدنی است. جامعه سیاسی جامعه قدرت و احزاب است در حالیکه جامعه مدنی برای محدود کردن آن قدرت و حفاظت اعضا از دولت و احزاب سازمان داده می‌شود.
شاد و دموکراتیک کردن مردم، پاک و آباد کردن سرزمین و توسعه گرا کردن دولت و جامعه مدنی در گرو رشد و تقویت فرهنگ، شامل فرهنگ سیاسی جامعه و تجدید حیات دستاوردهای تاریخی کشور خواهند بود. هیچ ملتی در وضعیت سقوط فرهنگی و بی هویتی تاریخی توسعه نیافته است. در واقع چنین کشورهائی محکوم به فنا خواهند بود. در اینجا آموزش فکر و پرورش جسم، تقویت ادبیات و هنر و تجدید حیات تاریخ و آثار باستانی و غیر باستانی بیشترین نقش را دارند. صنعت توریسم می‌تواند به عنوان موتور محرکه این فرهنگ و تاریخ عمل کند. این امر خود نیاز به روابط معقول با دنیا در چهارچوب منافع ملت دارد. به عبارت دیگر، سیاست خارجی و دیپلماسی دولت توسعه گرا از ابزارهای دیگر شادی مردم، آبادی سرزمین، و شکوفائی فرهنگ هستند. سیاست خارجی آبان بر اصل "ایران در دنیا دشمن ندارد" و کوشش برای دوستی با همه ملتها و صلح بین آنها استوار خواهد بود.

ملت گرایان متحد، ایران نوین را بر مبنای لیبرالیسم سیاسی، سرمایه داری اجتماعی (نمونه کشورهای اسکاندیناوی) و همگرائی جهانی خواهند ساخت. اما در بکارگیری این مفاهیم از ویژه گی‌های جغرافیایی و فرهنگی ایران و تجربیات کشورهای تازه توسعه یافته هم استفاده خواهند کرد. این ویژه گیهای ملتی با آن تجربیات جهانی راهنمای آبانیان برای طرح مدل توسعه با دوام و عدالت گستر ایران نوین آینده خواهند بود. برخی از این تجربیات جهانی در زیر فهرست میشوند و به اعتقاد ما میتوانند راهنمای خوبی برای ساختن یک اقتصاد نوین برای ایران اینده باشند.
اول، هیچ کشور توسعه یافته‌ای در مراحل اولیه توسعه، بخش خصوصی را در رهبری اقتصاد قرار نداده است. برعکس، همه این کشورها، منجمله نمونه‌های اخیر چین، کره جنوبی، تایوان، سنگاپور، مالزی و هند از طریق بکار گرفتن اهرمهای دولت توسعه یافته‌اند. اما، این دولتها، ملی، منضبط و قانونمند بوده‌اند و نه سرسپرده، دزد و بی قانون.
دوم، برعکس توصیه اقتصادانان نیولیبرال، این دولت‌ها به علامت‌های بازار آزاد بی توجه بوده‌اند و برنامه و سیاست خود را بر مبنای منافع ملی روز کشور تعیین کرده‌اند.
سوم، توسعه در این کشورها با بکار گیری منابع و نیروهای داخلی شروع و کمبود سرمایه و تکنولوژی و غیره از خارج تهیه شد.
چهارم، ورود آنها به بازار جهانی مرحله‌ای و با افزایش قدرت رقابت تولید گنندگان داخلی آغاز شد. نقش دولت در توسعه صادرات و کنترل واردات غیر تولیدی هم تعیین کننده بود.
پنجم، توسعه با دوام، بدون صنعتی کردن اقتصاد و توجه دقیق به محیط زیست غیر ممکن است و این امر نیازمند کار-محوری، تولید-محوری، عدالت-محوری و محیط-محوری در اقتصاد است. یعنی مثلاً برای کنترل تورم نباید کار و تولید را نابود کرد و یا انباشت سرمایه را به قیمت فقر اکثریت پیش برد، کاری که نیولیبرالها معمولا می‌کنند.
ششم، شکل گیری بازارهای پولی سالم، استقلال بانک مرکزی و گسترش تجارت داخلی در کنار تجارت خارجی متوازن، بسیار مهم بوده‌اند. سیاست درهای باز در تجارت، دشمن صنعت نوپا و توسعه ملی در مراحل اولیه توسعه است.
هفتم، باید به توسعه کمی و کیفی نیروی کار، کارفرما، بازار سرمایه و کالا، تکنولوژی، تحقیق و توسعه، نهاد‌های مناسب پشتیبانی، و زیربناهای کافی همت گماشت.
هشتم، فراهم کردن این شریط برای اقتصاد خُرد، نیازمند سیاست‌های توزیعی، مصرفی، مالی، پولی، ارزی، تجاری و صنعتی مناسب در سطح اقتصاد کلان است و اینکه این سیاست‌ها باید در ارتباط با هم و در جهت تقویت یکدیگر عمل کنند و نه در جهت تضاد با هم.
نهم، حمایت و حفاظت مالکیت خصوصی، ترویج فرهنگ رقابت سالم، و مبارزه بی امان با انحصارگری و رانت خواری باید در صدر وضایف دولت توسعه گرا قرار گیرد.
دهم، به عنوان آخرین و مهمترین شرط، یادآور شویم که مبارزه با فساد، و ارزیابی مردمی عملکرد ادارات و مقامات مملکتی در همه سطوح و در همه زمینه‌ها باید مدام انجام گیرد تا آن دولت توسعه ملی، منضبط و قانونمند شکل بگیرد.

سخن پایانی

به عنوان جمع بندی، به چند نکته اشاره می‌کنیم. ایده آبان هنوز در شکل طرح اولیه خود عرضه شده است و برای نهائی شدن به کمک فکری-راهبردی شما نیاز دارد. ما چشم براه انتقادات شما هستیم، اما مهمتر، پیشنهادات اصلاحی مشخص، عملگرایانه و واقع بینانه شما است. ساختن یک ایران نوین، همبستگی، همکاری و اتحاد همه ایرانیان را می‌طلبد و دشمنی ملی به هر بهانه‌ای تخریب کننده است. با وجود مسائلی که روحانیون حاکم برای کشور بوجود آورده‌اند، ما خواهان خروج عزتمندانه آنها هستیم و اصرار به این خروج هم به صلاح ایران و هم اسلام است و نه به دلیل دشمنی با روحانیت. ما اعتقاد داریم که ساختن یک ایران نوین با خروج عزتمندانه روحانیون از قدرت شروع می‌شود. بنابراین، روحانیون با خروج مسالمت آمیز خود، اولین سنگ بنای ایران نوین را خواهند گذاشت. آبانیان تنها به گذار از روحانیون حاکم نمی‌اندیشند. مهمتر برای آنها توسعه دموکراتیک ایران است.
ساختن یک ایران نوین بدون ساختن ایرانیان نوین غیر ممکن است. ما امیدواریم که اصل "پندار نیک، گفتار نیک، و کردار نیک" خمیر مایه فرهنگ سیاسی و شخصیت همه ایرانیان گردد. برای ساختن چنین ایرانیانی، ما آبانیان ملتگرا، بر اساس ایده ملتگرائی، با جان و دل در راه توسعه همه جانبه مردم، سرزمین، دولت، فرهنگ و روابط بین الملل ایران کهنسالمان مبارزه و فداکاری خواهیم کرد. شما هم می‌خواهیم که به ما بپیوندید و چنین کنید. مهمترین ارزشی که باید در این حرکت بسوی یک ایران نوین راهنمای ما باشد اصل شهروندی، برابری همه شهروندان و عدم تبعیض بین آنها به هر دلیل است. ما آبانیان روی این اصل سازش نخواهیم کرد و تا احقاق حقوق همه طبقات اجتماعی و نیروهای ویژه جامعه ایران از پای نخواهیم نشست. و بالاخره، هدف نهائی آبان شاد کردن مردم ایران و جاودان کردن سرزمین تمدن ساز آنها است. ما دست شما هموطن گرامی، و همه آنهائی را که خواهان شادی ایرانیان و جاودانی سرزمینشان هستند، را به گرمی می‌فشاریم. پس پیش بسوی اتحاد برای ایران نوین (آبان).