مهدی رستمپور - بی بی سی
آخرین قهرمانی ایران در جام ملتهای آسیا در سال ۱۹۷۶ رقم خورد. آن هم بدون گل خورده. چه کسی گمان میکرد دستکم تا ۴۳ سال آینده این آخرین حضور فوتبال ایران در فینال جام ملتهای آسیا خواهد بود. ایران در اولین دوره جام ملتهای آسیا غایب بود. دوره دوم در مرحله مقدماتی حذف شد. سال ۱۹۶۴ در سومین دوره نیز غایب بود اما در چهارمین، پنجمین و ششمین دوره به قهرمانی رسید.
عمر عصر طلایی فوتبال ایران با وقوع انقلاب سال ۱۳۵۷ از یک دهه فراتر نرفت؛ دههای پر فروغ که شاهد قهرمانی بازیهای آسیایی، صعود به المپیک و جام جهانی (تنها نماینده آسیا و اقیانوسیه) هم بود.
بعدها مسئول ورزش آن روزها و اهداکننده آخرین جام آسیا به ایران به اتهام "برگزاری برنامههای نمایشی المپیکها و غیره و غیره" و در نتیجه، کشاندن "جوانان به منجلاب فساد" اعدام شد.
ششمین دوره جام ملتها در ورزشگاههای آریامهر (آزادی) و باغشمال (تختی) برگزار شد تا ایران نخستین تیم آسیا باشد که سه بار پیاپی به قهرمانی رسیده است.
مردان حشمت مهاجرانی در اولین بازی با گلهای ناصر نورایی و حسن روشن مقابل عراق پیروز شدند. سرمربیگری عراق به عهده لنکو گرچیچ از یوگسلاوی بود.
ایران در دیدار دوم ۰-۸ یمن را شکست داد. غلامحسین مظلومی هتتریک کرد. علیرضا عزیزی و ناصر نورایی هر کدام دو بار و علیرضا خورشیدی با یک گل، گلزنان ایران بودند. جالب اینکه ایران در جام ۲۰۱۹ هم با عراق و یمن همگروه است.
چین رقیب ایران در مرحله نیمهنهایی بود و در وقت قانونی گل نخورد. تا اینکه علیرضا خورشیدی در صدمین دقیقه و حسن روشن در دقیقه ۱۱۹ ایران را روانه فینال کردند.
فینال با بیش از ۱۰۰ هزار تماشاگر برگزار شد. پر تماشاگرترین فینال در تاریخ جام ملتهای آسیا. ضربه ایستگاهی زیبای علی پروین باعث شد جام در خانه بماند.
منصور رشیدی، آندرانیک اسکندریان، حسن نظری، بیژن ذوالفقارنسب، نصرالله عبداللهی، پرویز قلیچخانی (کاپیتان)، علی پروین، ابراهیم قاسمپور، ناصر نورایی (غلامحسین مظلومی) علیرضا خورشیدی و حسن روشن بازیکنانی بودند که در دیدار نهایی به میدان رفتند.
منصور رشیدی در حالی دروازهاش را در تمام بازیها بسته نگه داشت که حتی جزو تیم نبود. رشیدی درباره چگونگی بازگشتش به اردو و پوشیدن پیراهن شماره یک به خبرگزاری ایسنا میگوید: "ساعت ۹ شب مصطفی الهی تدارکات تیم ملی به منزل ما آمد گفت لباست را جمع کن برویم. گفتم کجا؟ دلیلش را نگفت. سوار شدیم و رفتیم بیمارستان مهر در خیابان وزرا. اتاقی در طبقه اول حشمت خان مشغول خواندن روزنامه بود. برگشتم دیدم حجازی روی تخت دراز کشیده."
جراحی ناصر حجازی، گزینهای جز مهدی عسگرخانی پیش روی سرمربی تیم ملی نمیگذاشت اما او ترجیح داد سنگربان طرد شده اما با تجربهتر را به اردو برگرداند.
رشیدی که آن موقع دروازهبان تاج بود میگوید: "مهاجرانی گفت برو اردو تا آنجا صحبت کنیم. گفتم آقا حشمت من با شما بد صحبت کردم اما شما میگویید به اردو بروم. او دوستانه با من صحبت کرد و مثل یک دوست بود تا مربی."
ایران در حالی کویت را برد که ماریو زاگالو سرمربی کویت، با قهرمان کردن برزیل در جام جهانی ۱۹۷۰ شهرت و اعتبار فراوانی به هم زده بود. او کویت را قهرمان آسیا میدانست. اتفاقی که نه در تهران اما دوره بعد با کارلوس آلبرتو در خود کویت رخ داد.
در تهران تیترهای تندی علیه "غرور زاگالو" در نشریات منتشر میشد. روزنامه رستاخیز به نقل از حسن روشن تیتر زد: "زاگالو خیلی مغرور است، بادش را خالی میکنیم."
ترانه زاگالو با صدای ضیا پس از قهرمانی ایران کلید خورد. ماندگارترین ترانه فوتبالی که تاکنون برای قهرمانیهای فوتبال ایران ضبط شده و هنوز در شبکههای اجتماعی بازنشر میشود.
وقتی که راهی ایران بودی زاگالو * بیخودی نبود هراسان بودی زاگالو
اگه ایرانی رو میشناختی تو زاگالو * نمیومدی نمیباختی تو زاگالو
اومده از برزیل زاگالو * واسهمون میگیره ژست لولو
مرد فوتبال جهان زاگالو * دیدی خوردی از ایران زاگالو
هی رجز خوندی ولی بی ثمر * گلی که خوردهای همرات ببر
اینها بخشی از ترانه زاگالو است که ضیا آتابای از ترانه زنگالو بهره گرفت که حسن خوشدل آهنگساز و نوازنده گیلانی ساخته بود. "مرد دریای خزر زنگالو" ترانهای است غمناک درباره صیادی که به دریای طوفانی زد و برنگشت.
وقتی "حشمت خان" از سد زاگالو گذشت، کاپیتان پرویز قلیچخانی جام قهرمانی را بالای سر برد. قهرمانی بدون گل خورده، سومین جام پیاپی و ۱۲ پیروزی متوالی که هنوز هیچ تیمی در آسیا به آن دست نیافته است.
اهداکننده جام اعدام شد
قلیچخانی تنها بازیکن آسیاست که سه بار قهرمان جام ملتها شده. چه کسی جام قهرمانی را اهدا کرد؟ سپهبد علی حجت کاشانی رییس سازمان تربیت بدنی که بین ورزشیها ملقب به تیمسار حجت بود.
دو سال بعد با وقوع انقلاب اسلامی، علی حجت کاشانی یکی از دستگیر شدگانی بود که به زندان قصر انتقال یافت. وکیل مدافع نداشت.
صادق خلخالی معتقد بود: "فقط به کسانی اجازه داده میشود وکیل داشته باشند که لال باشند. در قرآن در این باره مسئلهای عنوان نشده. الگوی ما اسلامی است و مجرم قادر است اعمالی را که مرتکب شده بیان کند به همین دلیل نیاز به وکیل نیست."
روزنامه کیهان ۲۲ فروردین ۱۳۵۸ شرحی از جلسه دادگاه انقلاب به ریاست خلخالی برای محاکمه تیمسار حجت و ۱۰ نفر دیگر که همگی تیرباران شدند را منتشر کرد.
خلخالی گفت: "دادگاه نیست که شما را محاکمه میکند بلکه ۳۶ ملیون ایرانی که خون دادهاند شما را محاکمه کرده. ما از طرف امام و ملت ایران مبعوثیم که حق را به حق دار بدهیم."
در گزارش مشخص نیست بین متهمینی که همگی تیرباران شدند، چقدر وقت برای محاکمه حجت کاشانی اختصاص یافته.
اتهام هر ۱۱ نفر "افساد فی الارض" و "خیانت" عنوان شد. از دیگر اتهاماتی که خلخالی به کاشانی وارد کرد و کیهان منتشر کرده، ریاست بر سازمان تربیت بدنی و برگزاری بازیهای آسیایی تهران بود: "به یاد میآورید آن وقتها که قدرت در دست شماها بود و با برگزاری برنامههای نمایشی المپیکها و غیره و غیره جوانان را به منجلاب فساد میکشاندید در حالی که وظیفه شما این بود که جوانهای ما را به صورت سالم پرورش بدهید."
از کاشانی درباره کشته شدن برادرزادهاش در رویداد مسلحانه خرمدره هم پرسیده شد. رییس دادگاه از کاشانی پرسید چرا در روزنامه علیه آن دو صحبت کرده و "عاق" نموده. کاشانی پاسخ داده آنها عزیزانم بودند. عاق نکردم بلکه کمک مالی هم کردم.
خلخالی در خاطراتش مدعی شده "حجت به دستور شاه ایران و مراکش به جنگ با پولیساریو رفته و به مدت دو سال مردم محروم صحرا را میکشت" اما در گزارش کیهان از دادگاه، خلخالی اشارهای به این موضوع نکرده بود.
یازده نفر ساعت دو بامداد ۲۲ فروردین ۱۳۵۸ در زندان قصر تیرباران شدند. به خانوادههای محکومین، قبل از اعدام اجازه ملاقات داده نشد.
ناصر مقدم، عبدالله ریاضی، عباسعلی خلعتبری، حسن پاکروان، منصور روحانی، محمدتقی مجیدی، غلامرضا نیکپی، علی نشاط، حسینعلی بیات، محمدعلی علامه وحیدی و علی حجت کاشانی.
کاشانی آخرین رییس سازمان ورزش ایران است که در جام ملتهای آسیا موفق به کسب عنوان قهرمانی شد. افتخاری که پس از انقلاب سال ۵۷ هنوز نصیب فوتبال ایران نشده است.