کیهان لندن - احمد رأفت - عبدالعزیز بوتفلیقه، رئیس جمهور بیمار و ۸۲ ساله الجزایر بالاخره صدای میلیونی میدان‌های کشورش را شنید و از کاندیدا شدن برای پنجمین بار در انتخابات ریاست جمهوری انصراف داد. عبدالعزیز بوتفلیقه تا کنون چهار نوبت یعنی ۲۰ سال ریاست جمهوری این کشور آفریقایی را بر عهده داشته و در آخرین انتخابات هم بدون هیچ رقیبی توانست حضور خود در کاخ ریاست جمهوری را تمدید کند.
این رئیس جمهور تقریبا مادام‌العمر، در پیام انصراف از کاندیداتوری خود صحبت از لزوم تاسیس جمهوری جدیدی در کشور و سپردن زمام امور به نسل‌های جوان صحبت کرده است. البته همزمان با این انصراف، تاریخ انتخابات ریاست جمهوری را که قرار بود ۱۸ آوریل ۲۰۱۹ برگزار شود، تا اطلاع ثانوی به تعویق انداخت، یعنی مدت ریاست جمهوری خود را به نوعی تمدید کرد.
شکاف سنی
الجزایر ۴۲ میلیون جمعیت دارد که یک چهارم آن زیر ۱۵ سال سن دارند و یک چهارم دیگر نیز زیر ۲۵ سال و بر مبنای آخرین آمار سازمان ملل میانگین سنی در این کشور ۲۷ سال است؛ در حالی که میانگین سنی کسانی که در قدرت حضور دارند بالای ۵۰ سال است. نقش‌های کلیدی دولت و ارتش همه در دست کسانی است که در دهه ۶۰ میلادی در مبارزه برای استقلال الجزایر از فرانسه حضور داشتند. اداره کشور پس از زمینگیر شدن عبدالعزیز بوتفلیقه در سال ۲۰۱۳، بر عهده سعید، برادر ۸۱ ساله‌اش، و ژنرال احمد صالح قائد، رئیس ستاد نیروهای مسلح ۷۶ ساله است.
در الجزایر با جمعیت جوان نرخ رسمی بیکاری ۳۰ درصد اعلام شده، ولی با کاهش بهای نفت و گاز که ۹۵ درصد از صادرات این کشور را تشکیل می‌دهد، وضعیت اقتصادی بحرانی شده است و صحبت از بیکاری ۴۰ درصدی می‌رود. هزینه این بحران را عمدتا جوانان پرداخت می‌کنند که نمی‌توانند به آسانی دوران پدران خود به فرانسه و دیگر کشورها مهاجرت کنند. تظاهرات هفته‌های گذشته در الجزایر در دانشگاه‌ها آغاز شد ولی بلافاصله به خیابان‌ها کشیده شد و دیگر قشرهای ناراضی را که اکثریت را تشکیل می‌دهند، درگیر کرد. این تظاهرات که در عرض دو هفته به سراسر الجزایر گسترش یافت و از چند هزار نفری به چند میلیونی تبدیل شد، به عنوان مثال هزار قاضی را نیز به خیابان کشاند که در بیانیه‌ای اعلام کردند در صورت برگزاری انتخابات با عبدالعزیز بوتفلیقه به عنوان کاندیدا بر آن نظارت نخواهند کرد. در الجزایر بدون نظارت قضات، انتخابات رسمیت ندارد.
ریزش در پایه های قدرت حاکم
عبدالعزیز بوتفلیقه برای اولین بار در سال ۱۹۹۹، در پایان دهه‌ای که الجزایری‌ها از آن با عنوان «دهه سیاه» نام می‌برند قدم به کاخ ریاست جمهوری گذاشت. در «دهه سیاه» که الجزایر شاهد رشد اسلامگرایی افراطی و گروه‌های تروریستی بود، حدود ۲۰۰ هزار نفر کشته و یا ناپدید شدند. پایان این دوران ولی به تحولی بسیار مثبت در این کشور انجامید. الجزایر پس از استقلال از فرانسه توسط سیستمی تک‌حزبی اداره می‌شد. تا پایان «دهه سیاه» تنها حزب قانونی، که البته هنوز هم با وجود تکثر احزاب، قدرت را در دست دارد، «جبهه آزادیبخش ملی» بود، که مبارزه برای استقلال از فرانسه را رهبری کرده بود. البته در جریان جنبش اعتراضی اخیر بخشی از این حزب نیز به مردم پیوست تا در آینده نیز بتواند سهمی از قدرت را حفظ کند. نیروهای مسلح نیز که تا دیروز در کنار عبدالعزیز بوتفلیقه و «جبهه آزادیبخش ملی» قرار داشتند، در دو بیانیه اعلام بی‌طرفی کردند.
جوانانی که امروز در الجزایر خواهان تغییرات اساسی و کنار گذاشته شدن کادرهای قدیمی هستند، نه تنها هیچ خاطره ای از جنگ علیه استعمار فرانسه در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ میلادی ندارند بلکه در «دهه سیاه» نیز یا قدم به این دنیا نگذاشته بودند و یا کودکان خردسالی بیش نبودند. نسل جوان، که اکثریت جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، حاضر نیست در گذشته زندگی کند و آنچه نسل‌های قبل انتخاب کردند را بپذیرد. نسل جوان در الجزایر خواهان حضور در حکومتی است که برخلاف گذشته تنها بازماندگان مبارزه ضد استعماری را در بر نگیرد، اگرچه خواهان کنار گذارده شدن گروهی مبارزان ضداستعماری نیز نیست. عدم تکیه بر شکاف سنی، شاید یکی از رمزهای موفقیت جنبشی است که عبدالعزیز بوتفلیقه و یارانش را مجبور به عقب‌نشینی کرد.
مبارزات خشونت‌پرهیز
عدم استفاده از هرگونه خشونت در مبارزات هفته های گذشته، حتا در هفته‌های اول که سرکوب پلیسی بسیار گسترده بود، یکی دیگر از عوامل موفقیت این جنبش است. لوئیزه حنون، رهبر حزب کارگران الجزایر، در گفتگویی تلفنی با کیهان لندن می‌گوید «این پیروزی نتیجه رفتار متین و مدنی مردم ماست و حکایت از بلوغ سیاسی نسل جوان را دارد که با قاطعیت ولی بدون فرصت دادن به هر گونه خشونتی، حتا لفظی، موفق شدند وجدان‌ها را بیدار، و حکومتی که در اشکال مختلف بیش از سه دهه گذشته در رأس کشور قرار داشت را مجبور به کناره‌گیری کند». لوئیزه حنون، که تا کنون دو بار در رقابت‌های انتخاباتی کاندیدای ریاست جمهوری بوده است، در ادامه گفتگو با کیهان لندن می‌افزاید «کاندیدا شدن عبدالعزیز بوتفلیقه برای پنجمین بار اهانتی به شعور مردم الجزایر بود که به همین دلیل به صورت گسترده به خیابان آمدند.»
رهبر حزب کارگر الجزایر وضعیت کنونی کشورش را با جمهوری اسلامی نیز مقایسه می‌کند: « دوران رژیمی که در الجزایر بر سر کار است، مانند نظامی که شما در ایران دارید، به پایان رسیده است. هیچکدام از این دو رژیم قادر به پاسخگویی به حداقل خواست‌های نسل جوان کشورشان نیستند و اگر نفت و گازی در کار نبود تا امروز نیز دوام نیاورده بودند. باید با حرکت‌های گسترده مردمی به عبدالعزیز بوتفلیقه و علی خامنه‌ای فهماند که دوران آنها بسر رسیده و قبل از اینکه خون بپا شود باید کناره‌گیری کنند.»
لوئیزه حنون در پایان گفتگو با کیهان لندن می‌افزاید «در الجزایر گویا عبدالعزیز بوتفلیقه این پیام را دریافت کرده است، حالا نوبت جوانان ایرانی است که با درایت و هوشمندی، با بسیج طبقات مختلف جامعه و بدون استفاده از خشونت که سرکوب شدید و از هم پاشیدگی حرکت‌های مردمی را به دنبال خواهد داشت، خیابان ها را به اشغال خود درآورند. هیچ نظامی در مقابل حضور میلیونی مردم در خیابان‌ها قادر به مقابله نخواهد بود زیرا هزینه سرکوبی در این ابعاد را رهبران نظام با جان خود پرداخت خواهند کرد.»
