دویچه وله - یک مقام دولتی جمهوری اسلامی از دگرگونی در سبد تجارت خارجی ایران در سال گذشته خبر داد. این تغییر خود را از جمله در خروج کشورهای اروپایی از این سبد و گرایش به "همسایگان" نشان می‌دهد. بر افزایش صادرات به عراق تأکید می‌شود.
به گفته سرپرست سازمان توسعه تجارت جمهوری اسلامی، بازگشت تحریم‌های آمریکا و محدودیت مبادلات مالی ایران دگرگونی‌هایی را برای سبد تجارت خارجی این کشور به همراه داشته و بسیاری از کشورها از جمله "ژاپن، کره جنوبی، کشورهای اروپایی و برخی کشورهای آسیای دور" از این سبد حذف شده و در مقابل سطح تجارت ایران با "کشورهای همسایه" افزایش یافته است.
از جمله وظایف و اهداف سازمان توسعه تجارت از زیرمجموعه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران "توسعه تجارت خارجی، بازاریابی، تبلیغ و گسترش بازارهای جهانی کالا و خدمات صادراتی کشور" و نیز "فراهم آوردن موجبات توسعه بنگاه‌های تجاری و افزایش توانمندی آنها به‌منظور توسعه صادرات غیرنفتی" عنوان شده است.
فاصله گرفتن برخی کشورها از ایران
به گزارش خبرگزاری تسنیم، محمدرضا مودودی روز سه‌شنبه ششم فروردین (۲۶ مارس) با اشاره به محدودیت‌های اعمال‌شده علیه تجارت خارجی ایران در سال گذشته گفت: «در سال ۹۷ و بعد از اعمال تحریم‌های آمریکا، سوئیفت و تبادلات مالی به صورت جدی دچار محدودیت شد و بر این اساس کشورهایی همچون ژاپن، کره جنوبی، کشورهای اروپایی و برخی کشورهای آسیای دور از ما فاصله گرفتند چرا که به واسطه بُعد مسافت، تجارت این کشورها با ایران نیازمند ساپورت سیستم کشتی‌رانی و مالی سوئیفت بود.»
سرپرست سازمان توسعه تجارت جمهوری اسلامی در عین حال تصریح کرد: «علی‌رغم کاهش میزان تجارت کشورهای مذکور با ایران، سطح تجارت ایران با کشورهای همسایه افزایش یافت چرا که افزایش نرخ دلار در برابر ریال، توجیه اقتصادی واردات کالا از ایران را برای کشورهای همسایه به شدت بالا برد.»
افزایش نرخ ارز و سقوط ارزش پول ملی ایران نه تنها صادرات به عراق و "کشورهای همسایه" بلکه همچنین قاچاق کالا از ایران به این کشورها را نیز به شدت افزایش داده است. رسانه‌های ایران از ماه‌ها پیش، پس از افت شدید ارزش ریال، گزارش‌های متعددی از قاچاق کالاهایی نظیر دارو، گوشت، برنج، چای و قند به کشورهای همسایه، از جمله عراق، افغانستان، ترکیه و جمهوری آذربایجان، منتشر کرده‌اند.
مودودی در بخش دیگری از سخنان امروز خود گفت: «بعد از تحریم‌های اعمال‌شده،صادرات میعانات گازی کشورمان به شدت افت کرد ولی با این وجود صادرات کشور در سال ۹۷، توانست رقم ۴۰ میلیارد دلار را رقم بزند و در مقایسه با سال قبل از آن تنها یک درصد کاهش را تجربه کردیم که اصلی‌ترین دلیل آن افت صادرات میعانات گازی بود که خریداران آن عمدتا کشورهایی بودند که در فاصله دوری قرار داشتند.»
به گفته این مقام وزارت صنعت، معدن و تجارت جمهوری اسلامی، میزان صادرات پتروشیمی ایران در سال گذشته خورشیدی "۱۴ درصد" و صادرات سایر اقلام نیز "۲ درصدی" افزایش داشته است. مودودی هم‌زمان در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس، از "افت شدید و ۳۷.۵ درصدی" صادرات میعانات گازی ایران در ۱۱ ماهه سال ۹۷ خبر داده است.
"رکورد تاریخی" صادرات به عراق
سرپرست سازمان توسعه تجارت جمهوری اسلامی در سخنان امروز خود در عین اشاره به "رشد خوب" صادرات ایران به کشورهای افغانستان، عمان، ارمنستان، پاکستان و ترکیه، تنها بر عراق متمرکز شد و از جمله گفت: «در سال گذشته ما رکورد تاریخی صادرات نزدیک به ۹ میلیارد دلاری را با کشور عراق ثبت کردیم و صادرات ما با این کشور به میزان ۵۰ درصد در سال ۹۷ افزایش یافت.»
محمدرضا مودودی با بیان اینکه "ایران سهم قابل‌توجهی از واردات کشور عراق را در اختیار دارد" گفت: «ما در سال ۹۷ توانستیم ۲۹ درصد از سهم بازار عراق را در اختیار بگیریم و بازیگر اصلی در تجارت خارجی این کشور باشیم.»
سرپرست سازمان توسعه تجارت در نهایت با بیان اینکه عراق "بعد از چین بزرگترین واردکننده کالاهای ایرانی بود"، تأکید کرد: «در مجموع سال گذشته، گرایش تجارت خارجی ایران به سمت همسایه‌های کشورمان متمایل شد که هزاران کیلومتر مرز آبی و خاکی با ما دارند و ما بر تجارت با ۱۵ کشور همسایه به علاوه چین و هند متمرکز شدیم.»
پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای موسوم به برجام در ۱۸ اردیبهشت‌ماه سال ۹۷، دولت ایالات متحده اعلام کرد که با تحریم‌های گسترده علیه جمهوری اسلامی از جمله تحریم نفتی این کشور تا حد رساندن آن به صفر، تلاش خواهد کرد تا "رفتار" ایران در منطقه را تغییر دهد و تهران را وادار به تجدیدنظر در برنامه مناقشه‌برانگیز موشکی‌اش کند.
به‌رغم این تحریم‌ها، آمریکا هشت خریدار عمده نفت ایران یعنی چين، هند، ژاپن، کره جنوبی، تايوان، ترکيه، ايتاليا و يونان را مشمول معافیت موقت از تحریم‌ها کرد. با وجود این، ایالات متحده به فشار خود بر این کشورها برای رساندن واردات نفت از ایران به صفر ادامه می‌دهد. چهارم ماه مه آینده (۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۸) مهلت معافیت خریداران نفت ایران به پایان می‌رسد.
سرپرست سازمان توسعه تجارت ایران امروز سه‌شنبه در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس مدعی شد: «آمریکا تمام اقداماتی را که می‌خواسته در تحریم‌ها علیه تجارت خارجی ایران اعمال کند در سال ۹۷ انجام داد و اقدام جدید دیگری ندارد تا در این حوزه علیه ایران در سال ۹۸ به اجرا در آورد.»
از سوی دیگر، رویترز ۱۶ اسفندماه گذشته اعلام کرده بود که هند در حال مذاکره با آمریکا برای تمدید معافیت از تحریم خرید نفت ایران است. به گزارش این خبرگزاری، دولت کره جنوبی نیز روز گذشته در بیانیه‌ای از قصد خود برای مذاکره با آمریکا در راستای تمدید معافیت از تحریم نفتی ایران خبر داده است. آمریکا اما پیش‌تر اعلام کرده بود که معافیت از تحریم نفتی ایران را تمدید نخواهد کرد.
با وجود این رویترز اواخر سال گذشته خورشیدی در گزارشی تحلیلی پیش‌بینی کرده بود که گرچه آمریکا کماکان قصد رساندن صادرات نفت ایران به صفر را دارد، اما در عین حال با تمدید معافیت شماری از کشورها برای خرید نفت از ایران "به شرط" کاهش واردات آن، موافقت خواهد کرد.
هفته گذشته نیز به نقل از مقام‌های آمریکایی اعلام شد که ایالات متحده با درخواست دولت عراق برای معافیت از تحریم بخش انرژی ایران موافقت کرده و بغداد می‌تواند برای سه ماه دیگر نیز به واردات برق و گاز از ایران ادامه دهد. مهلت عراق برای واردات برق و گاز از ایران روز ۲۸ اسفندماه گذشته به پایان رسیده بود که بدین ترتیب تا پایان خردادماه آینده تمدید شده است.
