روز گذشته اکونومیست در گزارشی به وجود دوگانه مرجعیت شیعه در دو شهر قم و نجف اشاره کرده و از تغییر جهت مرجعیت از ایران به سمت قم سخن گفته بود. امروز واشنگتن پست در گزارش مشابهی به باور مرجعیت تجف بر نقش مشورتی روحانیت در برابر تز ولایت فقیه در قم اشاره کرده و مدعی شده ایران به دنبال سلطه بر حوزه نجف است. آنچه قابل توجه است شباهت این دو گزارش در تلاش آنها برای ایجاد شکاف میان جامعه شیعه است که بی تردید بر خوانندگان این آثار پوشیده نیست.رویداد۲۴ - حوزه علمیه نجف و حوزه علمیه قم دو کانون اصلی روحانیون شیعی هستند؛ یکی در عراق و دیگری در ایران. ارتباط این دو حوزه، ارتباط سنتی است و دهه‌ها است که ادامه دارد. دو حوزه‌ای که بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند و از یکدیگر تاثیر می‌پذیرند.
از نظر قدمت، حوزه نجف به عنوان یک حوزه هزار ساله شناخته می‌شود، اما حوزه علمیه قم جوانتر است و فعال شدن آن به دوره سلطنت رضا شاه پهلوی در ایران بر می‌گردد، اگر چه قبل از آن نیز محلی برای دروس مذهبی بوده است.
شکل‌گیری حوزه علمیه قم تا حدودی ناشی از مهاجرت علمای مذهبی از نجف و سایر شهر‌ها به قم بوده است. از طرف دیگر علمای ایرانی و عراقی طی سالیان و بنا به دلایل علمی یا سیاسی و اجتماعی مهاجرت‌های متقابلی به نجف و قم داشته‌اند. در دوران انقلاب مشروطیت در ایران، نجف میزبان شماری از علمای ایرانی بود و نظرات برخی از علمای ایرانی مقیم نجف در تشکل‌دهی نظری و سیاسی تحولات ایران موثر بود. در دوران سلطنت رضا شاه پهلوی نیز هنگامی که فشار‌ها بر روحانیون تشدید شد، علمای ایرانی به عراق بازگشتند.
محمد جواد اکبرین از فارغ التحصیلان حوزه علمیه قم که در پاریس اقامت دارد، معتقد است در ابتدای انقلاب ایران این تصور وجود داشت که حوزه نجف به لحاظ سیاسی تحت تاثیر حوزه علمیه قم قرار بگیرد اما در یک دوره، قم در برابر نجف داراى نوعى اتوریته (تسلط) معنوى و سیاسى شده بود و این مى‌توانست باعث شود که در تحولات عراق هم تاثیر خاص خود را داشته باشد، اما با درگذشت چند مرجع سنتى در قم و غلبه سنگین سیاست بر فقاهت ماجرا تغییر کرد.
فرید مدرسی روزنامه نگار و تحلیلگر حوزه روحانیون شیعه و حوزه‌های علمیه درباره رابطه قم و نجف گفته این ادعا که نجف الگوی قم می‌شود از عمق لازم برخوردار نیست و تحلیلی ظاهربینانه از قم و نجف است. قم آنچنان اسلوبی دارد که حتی دانش‌آموختگان نجف در قم آن را پی می‌گیرند. نجف هم قصد الگو شدن ندارد. قم و نجف به دنبال حفظ هویت دوگانه هستند.
به گزارش رویداد۲۴ در سال ۲۰۱۷ بنیاد کنراد آدنائور آلمان گزارشی منتشر کرده و در آن رقابت‌های میان نجف و قم را در مرجعیت شیعه مورد تحلیل قرار داده است. در این تحقیقات گفته شده اصلی‌ترین عاملی که ممکن است وفاداری مردم از نجف را به سمت قم سوق دهد، حشد الشعبی است. بسته به اینکه چه اتفاقی در آینده رخ دهد، در صورتی که محبوبیت آنها در عراق افزایش یابد، این گروه می‌تواند توجه شیعیان عراق را از مرجعیت شیعه عراق به سمت مرجعیت شیعه در ایران سوق دهد.
واشنگتن پست در گزارشی نقش معنوی ایران در منطقه را مورد ارزیابی قرار داده و گفته جمهوری اسلامی در حال توسعه نفوذ مذهبی خود در عراق و تحکیم نقش خود در این کشور در رقابت با نفود آمریکاست.
به گزارش رویداد۲۴ این دومین گزارشی است که در روز‌های اخیر با هدف ایجاد شکاف میان شیعیان عراق و ایران و طرح دوگانه نجف-قم به عنوان دو رقیب در کنترل حاکمیت دینی بر جمعیت شیعه جهان در رسانه‌های غربی منتشر شده است.
روز گذشته نشریه اکونومیست نیز در سرمقاله‌ای نوشت: تا امروز به نظر می‌رسید روحانیون قم قرار است آینده نجف را تعیین کنند، اما با مشکلات اخیری که ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کند، شاید این عراق است که باید آینده رهبری دینی را تعیین کند.
در این گزارش به خشم مردم به سبب تضعیف اقتصاد کشور اشاره شده و نوشته است: تحریم‌های آمریکا ارزش پول ایران را کاهش داده و تورم کشور به ۴۰ درصد رسیده است.
این رسانه به نقل از صادق حقیقت از دانشگاه مفید قم نوشته حکومت دینی ایران هنوز راهی برای خروج از این بحران پیدا نکرده و ما شاهد تغییر جهت هستیم.
اکونومیست در ادامه نوشته برخی روحانیون فاصله خود را با حاکمیت زیاد کرده‌اند. سال‌ها نجف رابطه کمی با قم داشت. در دوران صدام حسین شیعیان تضعیف شده بودند و حوزه‌های شیعیان به کمتر از صد حوزه کاهش پیدا کرده بود، اما ایران با تامین مالی این حوزه‌ها، ۱۱۰ هزار طلبه را آموزش داد. از زمان سقوط صدام اعتبار نجف میان شیعیان افزایش یافت. حوزه‌های نجف استقلال خود را در برابر دخالت حاکمیت حفظ کردند، اما این استقلال در برابر نفوذ قم حفظ نشد.
نویسنده این یادداشت در ادامه نوشت: آیت الله سیستانی که در قم نیز نفوذ زیادی دارد، حامی جدایی دین از سیاست است و به نقش مشورتی روحانیون اعتقاد دارد نه حکومت آنها.
ماه گذشته آیت الله جوادی آملی اعلام کرد کیفیت تدریس دروس حوزوی در نجف بالاتر از قم است. برخی از روحانیون بنام ایرانی از جمله علی خمینی نوه آیت الله خمینی به نجف کوچ کرده‌اند.
عباس کاظم نویسنده کتاب بیوگرافی آیت الله سیستانی گفته اگر شما تحت سلطه تشکیلات مذهبی ایران باشید که برای همه چیز شما برنامه دارد، مجبور خواهید شد به نجف روی بیاورید.
ماه گذشته حسن روحانی در جریان سفر خود به عراق با سیستانی دیدار کرد. او اولین رییس جمهور ایرانی بود که موفق به دیدار حضوری با سیستانی می‌شد. بسیاری از ناظران دیدار او با سیستانی را به دیدار مقامات مسیحی با پاپ تشبیه کردند.
حقیقت در گفتگو با اکونومیست گفته دفتر سیستانی در قم که نمایندگی آن را حجت الاسلام شهرستانی بر عهده دارد، در این شهر از قدرت بالایی برخوردار است.
گزارش واشنگتن پست به نقش روحانیون ایران در توسعه نفوذ شیعه در عراق اشاره کرده و گفته بیشترین تلاش ایران در شهر مقدس نجف متمرکز شده که محل زندگی روحانیون عراق و دروازه‌ای به سمت جامعه شیعه است که دو سوم عراقی‌ها را شامل می‌شود.
ایران در شهر نجف، مدارس و موسسات خیریه زیادی را تاسیس کرده که با روحانیون ایران در ارتباطند. واشنگتن پست در گزارش خود مدعی شده که این اقدامات با هدف تضعیف روحانیون محلی عراق انجام شده است. واشنگتن پست نوشته روحانیون مرتبط با ایران برند خاص خود از الهیات شیعه حکومتی را تبلیغ می‌کنند. به گفته عوامل سیاسی عراق، آنها تمایل دارند مرجعیت مورد اعتماد خودشان جای مرجع عالی دینی عراق را بگیرد؛
پوستر‌های محمود هاشمی شاهرودی یکی از روحانیون و سیاستمداران ایرانی که چندی پیش در گذشت، هنوز بر دیوار‌های نجف خودنمایی می‌کند.
بر اساس گزارش واشنگتن پست، تلاش ایران برای افزایش نفوذ مذهبی در عراق با پروژه‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی آنها در عراق همزمان شده است؛ پروژه‌ای که در رقابت با آمریکا آغاز شده. ایران بعد از پیروزی‌های گروه مورد حمایت خود در مبارزه با داعش، قدرت بیشتری در عراق گرفته و این نیرو‌ها کنترل سرزمین‌های بازپس گرفته شده از داعش را در دست گرفته‌اند.
واشنگتن پست نوشته متحدان ایران یعنی گروه حشد الشعبی نفوذ قابل توجهی در پارلمان عراق پیدا کرده‌اند. این در حالی است که معمولا مقامات ایرانی در درگیری‌های سیاسی و نظامی میان جناح‌های مختلف عراق پادرمیانی می‌کنند. بسیاری از رسانه‌های محلی عراق به ایران وابسته‌اند. ایران کالا‌های متعددی از قبیل تخم مرغ، استیل، برق، لوازم آرایشی و دیگر اقلام را به بازار‌های محلی عراق صادر می‌کند. کمک‌های ایران برق خانه‌های شهر‌های عراق را روشن نگه داشته است. بنابراین در نجف به ندرت می‌توان جای پای ایران را ندیده گرفت.
صد‌ها هزار ایرانی سالانه برای زیارت مرقد امام علی (ع) به این شهر سفر می‌کنند. ایران در پروژه بازسازی عتبات سرمایه گذاری کرده است. خاتم الانبیا که یکی از شرکت‌های متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، در این پروژه‌ها بازیگر اصلی است.
یک زائر ایرانی هزینه زیادی را در بازار‌های نجف صرف می‌کند و علائم به کار رفته در مغازه‌ها و رستوران‌ها عمدتا به زبان فارسی نیز نوشته شده است. طبقه کتاب فروشی‌های محلی پر از کتاب‌های مذهبی نوشته شده توسط ایرانی‌هاست. ایران در حوزه خدمات پزشکی نیز کمک‌هایی به عراق می‌کند. یک شرکت ایرانی حتی قراداد جمع کردن آشغال خیابان‌ها در نجف را با این کشور به امضا رسانده است.
در عین حال ایران هزینه طلاب را از طریق دفاتری که توسط روحانیت ایران در عراق اداره می‌شود می‌پردازد و از این ارتباط برای جذب عراقی‌هایی که می‌توانند به نیرو‌های نظامی مورد حمایت ایران بپیوندند، برای جنگ با داعش استفاده می‌کند.
واشنگتن پست نوشته ایرانی‌ها در نجف زیاد مورد استقبال قرار نگرفته‌اند و آیت الله سیستانی مرجع مستقل شیعیان در عراق است سعی کرده جلوی دخالت تمام کشورها در عراق را بگیرد.
سیستانی ۸۸ ساله در ایران به دنیا آمده و به نقش مشورتی روحانیون شیعه در حکومت معتقد است. نفوذ سیستانی در نجف و خارج از این شهر غالب است. او مرجع میلیون‌ها عراقی در انتخابات و پیوستن به جهاد علیه داعش بوده است.
به گزارش رویداد۲۴ عماد الشراع طلبه پیشین نجف که امروز در موسسه تحقیقاتی جنگ و صلح در عراق کار می‌کند به واشنگتن پست گفته پس از سیستانی، درگیری زیادی بر سر جانشینی او رخ خواهد داد. ایران سعی می‌کند نفوذش را با ایجاد رابطه با روحانیون نجف توسعه بدهد، با این حال هیچکس خارج از نجف نمی‌تواند این نقش را بر عهده داشته باشد.
به اعتقاد واشنگتن پست شاهرودی رییس قوه قضاییه سابق ایران به نجف رفت و دفتری در آنجا احداث کرد تا شبکه‌ای از پیروان را در این شهر ایجاد کند. همکاران او می‌گویند در اوایل سال ۲۰۱۲ او به عراق سفر کرد و و هدف نهایی‌اش تبدیل شدن به مقام عالی مذهبی در عراق بود. او این پتانسیل را داشت چرا که در عراق به دنیا آمده بود اما او به اندازه‌ای که امیدوار بود مورد استقبال واقع نشد و در حال حاضر حسینیه‌ای که شاهرودی در نجف بنا کرده خالی و نا تمام است و با یک نگهبان اداره می‌شود.
کسانی زیادی هستند که نگاه سیاسی مذهبی ایران را بیشتر می‌پسندند. شیخ علالدین الجزایری به وضوح از دکترین سیاسی دینی ایران دفاع می‌کند و می‌گوید این دکترین باید جایگزین دولت سیاسی کنونی در عراق شود. جزائری در یکی از مصاحبه‌های خود گفته بود آرزوی من در عراق شکل‌گیری یک نظام مبتنی بر دین است زیرا به عنوان یک روحانی معتقدم مذهب ما قادر است تمام شئون زندگی و دولت را هدایت کند.
