بی بی سی - جمهوری اسلامی ایران تصمیم به کاهش تعهدات خود در توافق هسته ای موسوم به برجام گرفته است. از زمان اجرایی شدن توافق برجام در ۱۲۰۸ روز پیش تاکنون، این اولین بار است که ایران چنین تصمیمی گرفته است.
ایران چه تصمیمی گرفته است؟
ایران اعلام کرده که دیگر به محدودیت ذخیره سازی اورانیوم و آب سنگین پایبند نیست. ایران می گوید ۶۰ روز به طرف های باقی مانده در برجام مهلت داده تا زمینه خرید نفت ایران و حل مشکلات مربوط به تبادلات مالی و بانکی را حل کنند. آمریکا معافیت برای خرید اورانیوم و آب سنگین ایران را صادر نکرده و خریداران این دو محصول هسته ای ایران، با خطر تحریم آمریکا رو به رو هستند.
پس از پایان مهلت ۶۰ روزه ایران به شرکای برجام چه می شود؟
ایران از شرکای باقی مانده در برجام خواسته تا طی ۶۰ روز آینده وضعیت بحرانی خرید نفت و مشکل تبادلات مالی و بانکی را حل و فصل کند در غیر این صورت جمهوری اسلامی وارد فاز دوم کاهش تعهدات خود در برجام خواهد شد. جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده که در صورت تامین منافعش برای خرید نفت و مبادلات مالی، اجرای تعهداتی را که متوقف کرده، دوباره از سر می گیرد و مجددا میزان ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین خود را منطبق با برجام خواهد کرد.
آیا اقدام ایران بعد از پایان ۶۰ روز مشخص است؟
در صورتی که خرید نفت و امکان مبادلات مالی برای ایران از سوی کشورهای باقی مانده در برجام فراهم شود، مطابق وعده حسن روحانی رئیس جمهور ایران، ایران دوباره تعهدات خود را به اجرا می گذارد. اما در غیر این صورت اقدامات تازه تری هم پیش بینی شده است. به گفته آقای روحانی، ایران تصمیم دارد میزان غنی سازی اورانیوم که باید کمتر از ۴ درصد باشد را افزایش دهد. ایران پیش از برجام اورانیوم با خلوص ۲۰ درصد هم برای استفاده از راکتور تحقیقاتی تهران تولید کرده بود اما پس از توافق هسته ای، تولید آن متوقف شد.
ایران اقدام دیگری هم پیش بینی کرده؟
ایران گفته است در صورتی که طی ۶۰ روز آینده از اقدامات شرکای برجام راضی نباشد، دو اقدام انجام خواهد داد. به جز افزایش سطح غنی سازی اورانیوم، جمهوری اسلامی ایران تهدید کرده که طراحی مجدد راکتور آب سنگین اراک را هم متوقف می کند و به سمت ساخت مجدد آن مطابق آنچه پیش از برجام بود، خواهد رفت. راکتور آب سنگین اراک یکی از جدی ترین مسائل و از اختلافات اصلی قدرت های جهانی با ایران بود. قدرت های جهانی در جریان مذاکرات اتمی اصرار داشتند که این راکتور به طور کامل برچیده شود اما ایران این درخواست را نپذیرفت. بر اساس توافق برجام قرار شد که راکتور آب سنگین اراک با همکاری مشترک بین المللی بازطراحی شود، به طوری که پلوتونیوم با قابلیت تسلیحاتی در آن تولید نشود. مطابق توافق برجام ایران اجازه ساخت راکتورهای آب سنگین دیگری یا جمع آوری آب سنگین در ظرف ۱۵ سال از آغاز اجرای توافق هسته‌ای نخواهد داشت.
ایران چقدر می توانست اورانیوم و آب سنگین ذخیره کند؟
مطابق توافق برجام ایران مجاز بود که تا سقف سیصد کیلوگرم اورانیوم با خلوص کم در انبارهای خود نگهداری کند. میزان تعیین شده ذخیره آب سنگین ایران هم ۱۳۰ تن بود. آژانس بین المللی انرژی اتمی در ۱۴ گزارش خود طی ۱۲۰۸ روز گذشته، تایید کرده بود که ایران درباره اورانیوم غنی شده به تعهد خود پایبند بوده. درباره آب سنگین چند بار ایران به طور بسیار محدودی در حد ۱۰۰ کیلوگرم از میزان مجاز نگهداری فراتر رفت اما به سرعت خود را با تعهد برجامی اش هماهنگ کرد.
آیا تولید اورانیوم غنی شده و آب سنگین در ایران ادامه داشته؟
آمار تولید این محصولات به طور عمومی در ایران اعلام نمی شود با این همه گزارشی مبنی بر توقف تولید اورانیوم غنی شده و آب سنگین منتشر نشده بود. در صورتی که ایران به تولید این دو محصول در دو ماه آینده ادامه دهد، به طور حتمی میزان ذخایر آن از سقف مجاز در نظر گرفته در شده در برجام، بالاتر خواهد رفت.
کدام طرف درباره میزان ذخایر ایران گزارش می دهد؟
بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی فعالیت در مراکز اتمی ایران را زیر نظر دارند و پس از توافق برجام هم به حضور خود در ایران افزوده اند. مطابق توافق هسته ای، نظارت بر اجرای تعهدات هسته ای وظیفه آژانس بین المللی انرژی اتمی است و مدیرکل آن هم باید هر سه ماه یک بار جزئیات اجرای این تعهد را به کشورهای عضو آژانس، شورای حکام و در نهایت شورای امنیت سازمان ملل گزارش کند.
آیا تصمیم ایران به معنی عدم پایبندی به برجام است؟
اگر ایران در دو ماه آینده به تولید اورانیوم غنی شده و آب سنگین ادامه دهد بدون اینکه مازاد آن را به هر نحوی از کشور خارج کند، این اقدام نقض بخشی از توافقنامه خواهد بود. علیرغم تهدید ایران به پایبند نبودن به میزان ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین این احتمال وجود دارد که با توقف تولید، یا کاهش قابل ملاحظه تولید، میزان ذخایر را در عمل به شکل کنترل شده نگه دارد. این کار باعث می شود که موضوع گزارش مدیرکل آژانس به شورای حکام و شورای امنیت سازمان ملل، نقض توافق برجام از سوی ایران نباشد.
آیا کاهش اجرای تعهدات ایران به معنی خروج از برجام است؟
خیر. ایران همچنان خود را متعهد به اجرای توفقنامه می داند و هنوز هیچ گزارشی هم از سوی آژانس در نقض احتمالی این توافق منتشر نشده است. اقدام ایران در صورت پایبند نبودن عملی به سقف ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین، باید ابتدا از سوی آژانس تایید شود و مبنای تصمیم دیگر طرف های برجام باشد.
دلیل اصلی تنفر از روحانیون
