احسان مهرابی - رادیو فردا
«پرستو» واژه‌ای که پیش از این در ادبیات سیاسی ایران سابقه داشته، این روزها وارد رسانه‌ها نیز شده است. واژه پرستو درباره زنانی به کار می‌رود که نهادهای امنیتی بر سر راه مقامات، چهره‌های سیاسی، منتقدان و مخالفان حکومت و حتی دیپلمات‌های خارجی قرار می‌دهند تا برای آنان پرونده‌سازی کنند.
هرچند شایعه حذف برخی از فعالان سیاسی با استفاده از «پروژه پرستوها» سابقه داشته، اما پرونده محمدعلی نجفی به اتهام قتل همسر دومش، میترا استاد، این عبارت را بر سر زبان‌ها انداخته است.
تعدادی از چهره‌های اصلاح‌طلب و علی مطهری، نماینده مجلس شورای اسلامی، میترا استاد را متهم کرده‌اند که «پرستو» بوده است.
برادر میترا استاد و غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه، اما اتهام ارتباط میترا استاد با نهادهای امنیتی را رد کرده‌اند. برخی از کاربران شبکه های اجتماعی نیز مطرح کردن این موضوع را توجیهی برای حمایت از نجفی دانسته‌اند.
حسین موسوی تبریزی، عبدالمجید معادیخواه، عطاء‌الله مهاجرانی و علی جنتی شاخص‌ترین چهره های سیاسی بوده‌اند که به دلیل مطرح شدن رابطه‌شان با زنان از سیاست حذف و یا به حاشیه رفته‌اند.
درباره برخی از این پرونده‌ها از جمله مهاجرانی و جنتی، گمانه‌زنی‌ها و گزارش‌هایی درباره نقش نهادهای اطلاعاتی در این اتفاق منتشر شده است و برخی از رسانه‌ها هم از آن سخن گفته‌اند اما خود آنان به این موضوع واکنشی نشان نداده‌اند.
در اکثر موارد نیز به دلیل خاص بودن این پرونده‌ها، گمانه‌زنی‌ها از سوی نهادهای رسمی یا خود افراد تائید نمی شود.
مطالب بیشتر در سایت رادیو فردا
با این حال برخی در این‌باره صریح‌تر سخن گفته‌اند. از جمله شیرین عبادی گفته بود که ماموران وزارت اطلاعات از این طریق برای شوهرش پرونده‌سازی و او را وادار به مصاحبه تلویزیونی کرده‌اند.
مهرانگیز کار نیز از پروژه مشابهی برای همسرش سیامک پورزند گفته که «خانمی را که اطلاعاتی بود سر راهش گذاشتند» و برایش پرونده اخلاقی درست کردند.
موضوعی که درباره پرونده محمدعلی نجفی نیز مطرح است. علی مطهری اما تلویحا نهادهای امنیتی را متهم کرده که «پرستوها» را «بر گرد سیاسیونی که منتقد یا مخالف به شمار می‌روند به پرواز در می‌آورند و آنگاه فیلم و عکس تهیه می‌کنند برای بستن دهان او و حذف وی از صحنه سیاست».
همزمان با پرونده شهردار پیشین، محمد سرافراز، رئیس پیشین سازمان صداوسیما، در صفحه توئیتر خود با اشاره به کنایه‌ای که رئیس دفتر غلامعلی حداد عادل به او زده است، نهادهای امنیتی را متهم کرده که یک «پرستو» به سراغش فرستاده بودند.
موضوع استفاده از زنان برای حذف مخالفان که در اکثر سیستم‌های امنیتی جهان سابقه دارد در ایران نیز از زمان شاه رواج داشته است. پرویز ثابتی، مسئول امنیت داخلی ساواک، در کتاب «دامگه حادثه» گفته که ساواک زنانی را برای رابطه با تعدادی از وعاظ و روحانیون از جمله محمد تقی فلسفی، جعفر شجونی، محمود قمی و محمد صادق لواسانی مامور کرده است.
جعفر شجونی نیز در مصاحبه با «برنامه دید در شب»، وجود فیلم‌ها و عکس‌هایی از روابط این زنان با این روحانیون را تایید کرده است و عکس‌هایی از این زنان و تعدادی از این روحانیون نیز منتشر شده است.
پس از انقلاب بهمن ۵۷ نیز وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران این روش را برای حذف چهره‌های سیاسی مخالف به کار گرفت اما این موضوع در دوره وزارت علی فلاحیان نمود بیشتری یافت.
بر اساس شواهد موجود اجرای این پروژه اما روش های متفاوتی داشته است. گاهی نهادهای امنیتی خود زنانی را سر راه مقامات و چهره‌های سیاسی قرار می‌دهند و گاهی زنانی که راه پیشرفت سریع را در نزدیکی به مقامات و سیاسیون جست‌وجو می‌کنند تحت نظر قرار دارند و راه نزدیکی آنان به مقامات را کوتاه‌تر می‌کنند.
پس از اعترافات تلویزیونی برخی از مقامات سابق دولت محمد خاتمی و چهره‌های سیاسی شاخص، گزارش‌ها حکایت از این داشت که در بازجویی‌ها، از روابط آنان با زنان برای وادار کردن‌شان به اعتراف استفاده شده است.
برخی از فعالان سیاسی براساس یک روایت مشهور در بین خودشان می‌گویند که «باید سه زیپ سیاستمدار بسته باشد، شلوار ،جیب و دهان». شاید از همین رو مصطفی کواکبیان، نماینده مجلس، این پرسش را مطرح کرده که «اگر آشیانه‌ای وجود نداشته باشد، آیا به‌کارگیری پرستو امکان‌پذیر است؟».
در مقابل، گروه دیگری نیز تاکید می‌کنند که تنها چهره‌های منتقد و مخالف حکومت به دلیل این اقدامات از عرصه سیاست حذف می‌شوند و مقامات نزدیک به حکومت برای هر اقدامی آزادند.
از جمله سعید منتظری، فرزند آیت‌الله حسینعلی منتظری، در نامه اخیرش به آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، درباره روح‌الله حسینیان نوشته است که «اگر دوستان او در دادگاه ویژه روحانیت پروندۀ اخلاقی شنیع وی را فرمالیته و مختومه نکرده بودند به حکم شرع و قانون، ادامۀ حیات وی میسور نبود».
در حالی که نهادهای امنیتی از «پروژه پرستوها» برای به دام انداختن برخی از دیپلمات‌های خارجی استفاده کرده‌اند، برخی از مقامات جمهوری اسلامی نیز در دام سرویس های امنیتی دیگر کشورها افتاده‌اند.
از جمله سازمان امنیت آلمان در جریان یکی از سفرهای علی اکبر حسینی، نماینده سابق مجلس مشهور به «حسینی اخلاق در خانواده»، زنی بر سر راهش قرار داد و از او فیلم تهیه کرد. بر اساس این روایت، قصد سازمان امنیت آلمان معامله این فیلم‌ها در ازای آزاد شدن هلموت هوفر، بازرگان آلمانی، بود که در آن زمان به اتهام ارتباط جنسی با یک دختر ایرانی به اعدام محکوم شده بود. هلموت هوفر گفته بود که نیروهای امنیتی این دختر را بر سر راهش قرار داده بودند.
هوفر افزوده که البته هدف نیروهای امنیتی از این اقدام، آزاد کردن کاظم دارابی، متهم ترور میکونوس، بوده است.
استفاده از روش‌های شبیه «پروژه پرستوها» در همه سرویس‌های امنیتی جهان نیز امری رایج است، شاید با این تفاوت که بیشتر در درگیری با رقبا و سرویس‌های امنیتی خارجی از آن استفاده می‌شود و کمتر در سیاست داخلی مصرف دارد.
از جمله مشهورترین موارد این روش که فاش شده، مربوط به روسیه و اسرائیل بوده است.
از جمله زمانی که زیپی لیونی سیاستمدار اسرائیلی پس از به اغما رفتن آریل شارون به رهبری حزب کادیما رسید ساندی تایمز مدعی شد که او در جوانی‌اش برای اهداف مورد نظر اسرائیل در به دام انداختن فعالان فلسطینی، در خدمت موساد بوده است.
ساندی تایمز با وجود این در گزارش خود توضیح بیشتری نداد و مثالی از این «پیشینه» خانم لیونی را ذکر نکرده بود. زیپی لیونی و حامیان او نیز در برابر این ادعا سکوت کردند اما این موضوع در انتخابات ضربه‌ای به وی نزد.
ساندی تایمز پیش از آن نیز از بهره‌گیری موساد از یک زن زیبارو برای به دام انداختن مردخای وانونو، افشاگر برنامه اتمی اسرائیل، خبر داده بود؛ امری که هیچ‌گاه تکذیب نشد و گزارش‌های متعدد رسانه‌های اسرائیل این احتمال را تقویت می‌کرد که این ادعا انعکاسی از واقعیت ماجرای دست یافتن موساد به وانونو بود.
