دویچه وله - شینزو آبه برای دیداری دو روزه وارد تهران شد. این نخستین سفر یک نخست‌وزیر ژاپن در تاریخ جمهوری اسلامی است. هدف از این سفر میانجی‌گری میان ایران و آمریکا عنوان شده است. آبه از تلاش برای "حل تنش‌های خاورمیانه" خبر داد.
در متن تنش میان ایران و آمریکا، شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن، امروز چهارشنبه ۲۲ خرداد (۱۲ ژوئن) به قصد دیداری دو روزه وارد تهران شد. این نخستین سفر یک نخست‌وزیر ژاپن به ایران در تاریخ جمهوری اسلامی است. مقام‌های جمهوری اسلامی نیز از سفر آقای آبه به ایران به عنوان سفری "تاریخی" نام می‌برند.
نخست‌وزیر ژاپن که قرار است در جریان این سفر با علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران دیدار کند، در آستانه این سفر در تماسی تلفنی با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، گفت‌وگو کرده بود.
یوشیدا سوگا، سخنگوی دولت ژاپن، دیروز سه‌شنبه گفته بود که آبه و ترامپ در این تماس تلفنی در مورد سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران و "مسائل منطقه‌ای، از جمله وضعیت در ایران" به گفت‌وگو و تبادل نظر پرداخته‌اند. این مقام دولتی ژاپن گفته بود که آقای آبه روز چهارشنبه با رئیس جمهوری ایران و فردا پنجشنبه با رهبر جمهوری اسلامی دیدار خواهد کرد.
شینزو آبه خود پیش از ترک توکیو به مقصد تهران، در جمع خبرنگاران ابراز امیدواری کرد که دیدار و گفت‌وگوهایش با مقام‌های جمهوری اسلامی بتواند تنش‌ها در خاورمیانه را تعدیل یا خنثی کند.
استفاده از "مناسبات سنتی" برای رفع تنش
نخست‌وزیر ژاپن افزود که قصد دارد از طریق میانجی‌گری میان ایران و آمریکا و "تبادل صریح دیدگاه‌ها" به "صلح و ثبات منطقه" کمک کند. به گزارش خبرگزاری کیودو، شینزو آبه می‌خواهد از "ظرفیت مناسبات دوستانه و سنتی" تهران و توکیو برای کاهش تنش‌ها در منطقه، به ویژه تنش میان ایران و آمریکا، استفاده کند.
این در حالی است که رئیس جمهوری آمریکا ششم خردادماه گذشته در نشست مطبوعاتی مشترک خود با شینزو آبه، ضمن ابراز آمادگی مجدد برای مذاکره با جمهوری اسلامی، تأکید کرده بود که از "نزدیکی زیاد" نخست‌وزیر ژاپن به دستگاه رهبری ایران آگاه است. ترامپ هم‌زمان گفته بود که ایالات متحده قصد تغییر رژیم در ایران را نداشته و ایران "با همین رهبران" نیز شرایط "تبدیل شدن به کشوری بزرگ را دارد."
شینزو آبه ۲۶ اردیبهشت‌ماه گذشته نیز در جریان سفر وزیر خارجه ایران به توکیو، با محمدجواد ظریف دیدار و گفت‌وگو کرده بود. ظریف مهم‌ترین هدفش از سفر به ژاپن را "مشورت" با شرکای جمهوری اسلامی درباره "تنش‌زایی‌های آمریکا" عنوان کرده بود. او اما در جریان این سفر هرگونه امکانی برای مذاکره با آمریکا را رد کرده بود.
هفته گذشته نیز سخنگوی دولت ژاپن اعلام کرد که نخست‌وزیر این کشور در تلاش برای یافتن یک راه حل مسالمت‌آمیز در تنش‌های موجود است.
علاوه بر ژاپن، از آلمان، عمان و عراق نیز به عنوان کشورهایی نام برده می‌شد که در تلاش برای میانجی‌گری میان ایران و آمریکا و ترغیب تهران به مذاکره با واشنگتن هستند. در همین راستا بود که هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان دوشنبه با هدف تلاش برای "نجات برجام" به تهران رفته و با همتای ایرانی خود و رئیس جمهوری ایران دیدار و گفت‌وگو کرد.
رئیس آلمانی اینس‌تکس (ساز و کار ویژه مالی اروپا برای معاملات غیردلاری با ایران) نیز در این سفر همراه وزیر خارجه آلمان بود. وزیر خارجه آلمان در تهران بر تلاش کشورش برای عمل کردن به تعهدات خود در قبال برجام تأکید کرده، اما هم‌زمان گفته بود که "معجزه هم نمی‌توانیم بکنیم."
وزیر خارجه آلمان پیش‌تر در برلین گفته بود حتی با وجود اینکه ایالات متحده از برجام خارج شده و دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، "استراتژی فشار حداکثری" بر جمهوری اسلامی را دنبال می‌کند، لازم است که آلمان "همراه با شرکای خود کماکان" برای حفظ این توافق تلاش کند.
"توافقی جدید" یا مذاکره "بدون پیش‌شرط"؟
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اما در واکنش به دیدار وزیر خارجه آلمان از ایران و سفر برنامه‌ریزی‌شده نخست‌وزیر ژاپن به تهران تصریح کرده بود که آمریکا با هم‌پیمانان خود در خصوص جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای اختلافی ندارد. مورگان اورتگاس هم‌زمان گفته بود که تنها راه حل پایان دادن به بحران با ایران دستیابی به "یک توفق جدید و بهتر" با این کشور است.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در عین حال ضمن تأکید بر تداوم سیاست فشار حداکثری بر ایران، تصریح کرده بود که واشنگتن با متحدان خود در مورد "تهدید برنامه موشک‌های بالستیک"، "فعالیت‌های تروریستی" و نیز "نقض حقوق بشر" در جمهوری اسلامی توافق نظر دارد.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین با اشاره به "تهدید" آمریکا توسط وزیر خارجه ایران گفت که واشنگتن تحت تأثیر این تهدیدها قرار نمی‌گیرد.
محمدجواد ظریف در نشست خبری مشترک با همتای آلمانی خود، با اشاره به "جنگ اقتصادی" آمریکا علیه ایران گفته بود: «تنها راه کاهش تنش در منطقه توقف جنگ اقتصادی است». وزیر خارجه ایران با تهدید تلویحی آمریکا و هم‌پیمانانش افزوده بود: «نمی‌شود توقع داشت جنگ اقتصادی علیه مردم عادی ایران در جریان باشد و کسانی که این جنگ را به راه انداخته و حمایت می‌کنند در امان باشند.»
رئیس جمهوری آمریکا بارها تأکید کرده است که خواستار جنگ با ایران نیست، اما در عین حال اجازه دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای را نیز نخواهد داد. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا نیز ۱۲ خردادماه گذشته آمادگی ایالات متحده برای مذاکره "بدون پیش‌شرط" با جمهوری اسلامی را اعلام کرده بود.
این در حالی است که رهبر جمهوری اسلامی نفس مذاکره با آمریکا را زیر سؤال برده و آن را منتفی دانسته است. علی خامنه‌ای با اشاره به اینکه "موضوعات ناموسی و اساسی انقلاب" نمی‌توانند موضوع مذاکره باشند، گفت‌وگو با آمریکا را "سم مضاعف" توصیف کرده و تأکید کرده است که جمهوری اسلامی "مطلقا" با این کشور مذاکره نخواهد کرد.
حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران اما چهارشنبه گذشته گفته بود که در صورت پذیرش "مسئولیت" و جبران "خسارت‌ها" از سوی آمریکا "شاید شرایط دیگری برای حل مشکلات" به وجود آید. روحانی در عین حال تأکید کرده بود که "تغییر لحن و سخن" مقام‌های آمریکایی تأثیری بر مواضع جمهوری اسلامی نخواهد داشت.
در حالی که دولت، دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی و نیز جریان موسوم به اصولگرایان میانه‌رو در ایران بر "اهمیت" سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران تأکید می‌کنند، دیدار شینزو آبه و نیز دیدار اخیر وزیر خارجه آلمان از ایران با حملات شدید جریان موسوم به اصولگرایان تندرو مواجه شده است.
از جمله روزنامه حکومتی کیهان در روزهای گذشته از سفر مقام‌های ژاپن و آلمان به ایران ابراز نارضایتی کرد و نوشت که این دو کشور نه میانجی، بلکه "پیام‌رسان‌های ترامپ" هستند و با "کلاه گشاد آمریکا" به تهران می‌آیند. رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی این حملات را "خلاف منافع ملی" ارزیابی کرده و سفر شینزو آبه به تهران را "بسیار مهم" خوانده بود. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه همچنین گفته بود که ژاپن موضوع این سفر را "میانجی‌گری" اعلام کرده، اما "طرح و برنامه‌ای" برای میانجی‌گری میان ایران و آمریکا "به صورت مشخص" ارائه نداده است.
