ایران اینترنشنال - در شرایطی که بازار ارز ایران افت‌و‌خیز شدیدی را پشت سر گذاشته است، علاوه بر ایجاد سردرگمی در فعالان اقتصادی کشور، برخی کارشناس‌ها بانک مرکزی را به «رفتار دوگانه» در این زمینه متهم کرده‌اند.
سایت اینترنتی سامانه نظارت ارز (سنا) وابسته به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، که به‌طور لحظه‌ای نرخ خرید‌و‌فروش ارز در بانک‌ها و صرافی‌های دولتی را منتشر می‌کند، به دلیل تعطیلی روز جمعه در ایران، قیمت لحظه‌ای ارز را منتشر نکرده است. اما قیمت دلار را در آخرین لحظه روز کاری پنجشنبه ۲۷ تیر، ۱۱ هزار و ۸۵۵ تومان و هر یورو را ۱۳ هزار و ۴۸۱ تومان اعلام کرده است.
قیمت دلار در ماه‌ها و به‌ویژه در هفته‌های اخیر نوسان‌های شدید داشت، به‌طوری که میزان این نوسان‌ها تا چهار هزار تومان هم می‌رسید.
ایرنا، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران، نوشت که بالا و پایین رفتن‌های پیوسته نرخ ارز باعث «افزایش ریسک بازار معاملات ارز و در نتیجه، احتیاط سوداگران و دلالان» شده است.
در هفته گذشته چه گذشت؟
روند پایین آمدن نرخ دلار در ایران از نخستین روز هفته آغاز شد.
قیمت دلار در صرافی‌های بانکی در روز شنبه ۲۲ تیر، با کاهش نسبت به هفته قبل، حدود ۱۲ هزار و ۶۵۰ تومان بود. اما در روز یکشنبه ۲۳ تیر به ۱۲ هزار و ۵۰۰ و در روز دوشنبه ۲۴ تیر، به ۱۲ هزار و ۴۵۰ تومان کاهش یافت.
با کاهش دوباره قیمت دلار در روز سه‌شنبه ۲۵ تیر، همه رسانه‌های ایران از «سقوط» قیمت دلار به کانال ۱۱ هزار تومان نوشتند. زیرا در ساعات پایانی آن روز، هر دلار به نرخ ۱۱ هزار و ۹۰۰ تومان فروخته شد.
اما این روند به همین‌جا ختم نشد. از ابتدای روز کاری چهارشنبه ۲۶ تیر، سیر نزولی قیمت دلار تشدید شد و فقط طی چند ساعت، حدود ۷۰۰ تومان از قیمت دلار کم شد.
صرافی‌های بانکی در میانه روز چهارشنبه، هر دلار آمریکا را به قیمت ۱۱ هزار و ۲۰۰ تومان فروختند. اما در واپسین ساعات همان روز، قیمت‌ها اندکی بالا رفت.
افزایش قیمت دلار در روز پنجشنبه بار دیگر نوسان‌های ارز را به رخ کشید و نشان داد که این بازار همچنان بی‌ثبات است.
ایرنا درباره این بی‌ثباتی و سردرگمی در بازار ارز نوشت که «فروشندگان دلار که در سایر روزها فاصله ۱۰۰ تا ۲۰۰ تومانی بین نرخ صرافی‌های بانکی و نرخ بازار آزاد را رعایت کرده بودند و قیمت اعلامی آن‌ها با سایر فروشندگان تفاوت زیادی نداشت، در آن روز، قیمت‌های پر‌نوسانی را می‌گفتند که ناشی از سردرگمی آن‌ها بود».
در این میان، برخی فروشندگان معتقد بودند که «به‌زودی دلار به زیر ۱۰ هزار تومان» می‌رسد، برخی می‌گفتند «ریزش قیمت دلار موقتی است و به‌زودی قیمت‌ها به ۱۳ و ۱۴ هزار تومان برمی‌گردد» و برخی دیگر نیز ترجیح دادند که از خرید‌و‌فروش ارز دست بکشند تا وضعیت قیمت‌ها در آینده مشخص شود.
نقش بانک مرکزی چیست؟
در بحبوحه نوسان‌های ارز طی هفته گذشته، عبدالناصر همتی، رییس بانک مرکزی ایران، گفت این بانک «در تعیین نرخ ارز دخالتی نمی‌کند» و دولت ایران معتقد است که «شاخص‌های اقتصادی و بازار نرخ ذاتی ارز را تعیین خواهند کرد».
او در دیدار با اعضای اتاق بازرگانی و فعالان اقتصادی استان اصفهان، مدعی شد که «علی‌رغم شرایط تحریم، طی یک سال اخیر، فعالیت فعالان اقتصادی بیش از پیش افزایش یافته است».
رییس بانک مرکزی ایران گفت: «در حال حاضر و با اقدامات دولت، فشارهای دشمن خنثی شده است و امیدواریم با تدبیر و حمایت فعالان اقتصادی به نتایج بهتری دست یابیم.»
او همچنین «کنترل نقدینگی» را مهم‌ترین برنامه بانک مرکزی ایران برای خنثی کردن آثار تورمی و نوسان نرخ ارز اعلام کرد.
اما دو روز قبل از این که رییس بانک مرکزی بگوید این بانک در بازار ارز نقشی ندارد، امیرحسین طیبی‌فرد، معاون حقوقی و امور مجلس این بانک، گفت که کاهش نرخ ارز به دلیل «اجرای مصوبه ارز صادراتی» بوده است.
او در ادامه افزود اسامی بازرگان‌هایی که به تعهداتشان عمل نکرده‌اند به بازپرس ویژه اقتصادی گزارش شده است، آن‌ها احضار شده‌اند و احکامی برایشان صادر شده است.
چند ماه پیش، در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی، که با حضور سران سه قوه برگزار شد، مصوب شد که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز به انتشار اوراق مشارکت ارزی‌ــ‌ریالی باشد و تمهیدات و تسهیلات لازم برای خرید‌و‌فروش فوری ارز حاصل از صادرات پتروشیمی، فولاد و دیگر محصولات صادراتی را در بازار ثانویه ارز فراهم کند.
معاون بانک مرکزی با اشاره به این مصوبه سران سه قوه درباره ارز صادراتی، گفته است که «اگر این مصوبه ابلاغ نمی‌شد، امروز قیمت ارز پایین نمی‌آمد».
«رفتار دوگانه» بانک مرکزی
در این شرایط، برخی دولت را به «رفتار دوگانه» در بازار ارز متهم می‌کنند.
عباس علوی‌راد، رییس یکی از واحدهای دانشگاه آزاد، در این‌باره نوشت که دو اظهار‌نظر متفاوت رییس بانک مرکزی را کنار هم آورده است.
رییس بانک مرکزی یک بار در همایش بانکداری اسلامی در مرداد‌ماه ۹۷، زمانی که قیمت دلار در بازار آزاد بالای ۱۰ هزار تومان و رو به افزایش بود، گفت: «فقط سه درصد مبادلات ارزی کشور در صرافی‌ها انجام می‌شود و این از نظر سهم از کل مبادلات ارزی کشور عددی نیست.»
اما رییس بانک مرکزی روز ۲۶ تیرماه ۹۸، در یک پست اینستاگرامی و پس از سقوط حدود ۸۰۰ تومانی قیمت دلار در یک هفته، نوشت: «نرخ ارز از شرایط اقتصادی حاکم بر بازار پیروی می‌کند و بانک مرکزی در چارچوب این شرایط و قواعد اقتصادی، بازار را مدیریت می‌کند.»
عباس علوی‌راد تاکید کرده است: «قطعا کاهش قیمت دلار و بهبود ارزش پول ملی خوب و در صورت پرنوسان نشدن، خوب‌تر است، لیکن رفتارها و قضاوت‌های دوگانه مقامات پولی و دولتی پیرامون جایگاه و اهمیت بازار آزاد ارز قابل درک نیست.»
نوسان‌های قیمت طلا و نفت
اما بازار ایران شاهد نوسان در قیمت طلا هم بود. این در حالی است که تنش‌های منطقه‌ای قیمت نفت را نیز نسبتا بی‌ثبات کرده است.
قیمت نفت پس از هر تنش در خلیج فارس، از حمله به نفتکش‌ها گرفته تا سقوط پهپاد، افزایش مقطعی دارد.
باید دید در روزهای آتی، نرخ ارز، طلا و نفت تا چه میزان دچار نوسان خواهد شد. آیا سیر نزولی قیمت دلار ادامه پیدا می‌کند یا قیمت ارز در بازار ایران، مانند روز پنجشنبه، باز هم افزایش خواهد داشت؟
