بابک غفوری آذر- رادیو فردا
گفته‌های محمد رسول‌اف درباره اینکه بازجویانش از سازمان هنری اوج بودند، بار دیگر بحث‌ها درباره وسعت حضور این بخش فرهنگی وابسته به سپاه پاسداران در سینمای ایران را افزایش داده است. این سخنان، گمانه‌های اخیر درباره وجود اراده‌ای برای گسترش دامنه اختیارات و عملکرد بخش سینمایی این سازمان و تبدیل آن به نهاد اصلی و مسلط بر سینمای ایران را تقویت کرده است.
محمد رسول‌اف که به تازگی از سوی دادگاهی در ایران به دلیل ساخت چند فیلم انتقادی اخیرش با حکم یک سال زندان و ۲ سال ممنوع الخروجی از کشور و منع فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی روبه‌رو شده، در گفت‌وگویی با وب‌سایت ایران وایر گفته است که بازجویانش از سازمان اوج بودند. به گفته آقای رسول اف آنها به او گفته‌اند اصلاً وزارت اطلاعات را قبول ندارند.
این اظهارات همزمان با انتشار اخباری از تولید همزمان فیلم‌های پرهزینه‌ای در سازمان اوج برای نمایش در جشنواره فجر امسال و تمایل و الزام پنهان برخی سینماگران در همکاری با محصولات این سازمان، نشان از گسترده‌تر شدن دامنه اختیارات و عملکرد این سازمان دارد.
سازمان هنری اوج، نهادی زیرنظر سپاه پاسداران است که در زمینه تولید محصولات فرهنگی مطابق جهت‌گیری‌های رهبر جمهوری اسلامی ایران در بخش‌های مختلف مانند سینما، تئاتر، موسیقی، گرافیک و تبلیغات شهری فعال است.
حضور سپاه پاسداران در زمینه تولید فیلم در سینمای ایران موضوع تازه‌ای نیست. از میانه دهه ۶۰ این نهاد نظامی با عناوین مختلف، یکی از مهم‌ترین بخش‌های حکومتی تولید فیلم در ایران بوده است. بویژه فیلم‌هایی که مضمونی در ارتباط با جنگ ایران و عراق داشتند.
تا اواخر دهه ۶۰ نام این نهاد با عناوینی چون «معاونت تبلیغات و انتشارات سپاه پاسداران» و «مرکز فرهنگی سپاه پاسداران» در فیلم‌ها دیده می‌شد. این حضور، به علاوه بر کمک‌های این نهاد در ساخت فیلم‌های مطابق نظر حاکمیت برای محصولات نهادهای دیگری چون سازمان توسعه سینمایی سوره (متعلق به حوزه هنری)، بخش فرهنگی بنیاد مستضعفان، گروه شاهد سیما و انجمن سینمای دفاع مقدس بود.
👈مطالب بیشتر در سایت رادیو فردا
گسترده شدن فعالیت‌ها و حضور سپاه پاسداران در سینما با حضور طیفی از چهره‌های نظامی در این هنر همراه شد. بیشتر این افراد از کادرهای سپاه پاسداران بودند که به دلایل مختلفی از علائق شخصی گرفته تا الزامات سازمانی وارد سینما شدند. ابراهیم حاتمی‌کیا و احمدرضا درویش از شاخص‌ترین چهره‌های برآمده از سپاه پاسداران در سینما محسوب می‌شوند. به جز آنها برخی افراد مانند شهریار بحرانی، جواد نوروزبیگی، محمدرضا شرف‌الدین، حسن نجاریان، داود رسولیان و مجتبی فرآورده عمدتاً ابتدا با مسئولیت‌هایی چون مشاوران نظامی و اجرای جلوه‌های ویژه فیلم‌های جنگی، جذب فعالیت‌های سینمایی شدند.
حضورهای سپاه پاسداران در دهه ۷۰ و نیمه اول دهه ۸۰ با فترتی نسبی همراه بود، هرچند افرادی که از طریق سپاه پاسداران وارد سینما شده بودند، با تثبیت حضورشان تبدیل به افراد اثرگذاری در تولید فیلم شدند که محصولاتشان عموماً آثاری با مضامین مورد علاقه حاکمیت بود. حوادث سال ۸۸ اما باعث شد تا سپاه پاسداران لزوم حضور همه جانبه در فعالیت‌های فرهنگی را احساس کند و با تجدیدساختار و تعریف مأموریت‌های تازه در حوزه فرهنگ با تشکیل سازمانی به نام اوج دوره تازه‌ای از فعالیت‌هایش را در بخش‌های مختلف فرهنگی از جمله سینما آغاز کند.
در حوزه تولیدات فیلم‌های بلند سینمایی، اوج با «بادیگارد» ساخته چهره قدیمی برآمده از سپاه، ابراهیم حاتمی‌کیا به عنوان نخستین تولیدش حضور خبرسازی داشت. فیلمی که در آن مضمون نگهبانی از اصل نظام و نه چهره‌های لغزیده دولتی دیده می‌شد و امکاناتی که در اختیار گروه سازنده قرار گرفته بود، نشان از تدارک کامل و منظم سازمانی داشت. به جز بادیگارد، «ایستاده در غبار» به عنوان محصول تکمیل شده از بخش مستندسازی، مسیر ورود استعدادهای تازه و در صدرشان محمدحسین مهدویان به سینمای حرفه‌ای را هموار کرد.
با موفقیت این دو فیلم، زمینه تثبیت «اوج» در سینما با امکانات گسترده مالی و تدارکاتی آن فراهم شد. «به وقت شام» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا درباره حضور نیروهای ایرانی در جنگ داخلی سوریه و «تنگه ابوقریب» درباره روزهای پایانی جنگ ایران و عراق آثار تقدیر شده دو سال اخیر اوج بودند که با تبلیغات فراوان و تقدیر نسبی منتقدان بر پرده سینماها رفتند.
این سازمان البته فیلمی به نام «سوءتفاهم» را هم به کارگردانی احمدرضا معتمدی تولید کرد که با استقبال چندانی روبرو نشد. این فیلم در زمان تولید به دلیل انصراف گروهی از بازیگران شناخته شده مانند لیلا حاتمی، بهرام رادان و سحر دولتشاهی از حضور در آن به دلیل تهیه کنندگی اوج خبرساز شده بود. مهم‌ترین فیلم تولید شده سال گذشته اوج، «۲۳ نفر» درباره گروهی از نوجوانان اسیر جنگ ایران و عراق بود. فیلمبرداری این فیلم با حضور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران آغاز شد. مسعود ده‌نمکی نیز تازه‌ترین فیلمش با نام «زندانی‌ها» را سال گذشته در اوج ساخت که اکرانش در نوروز سال ۹۸ موفقیت چندانی نداشت.
سازمان اوج در آغاز سال ۹۸ از تولید ۱۰ فیلم سینمایی برای حضور در جشنواره فجر امسال خبر داد. انتشار این خبر در شرایطی که به دلیل مشکلات اقتصادی و کمبود منابع مالی، روند تولید فیلم در سینما با رکودی آشکار مواجه شده است، نگاه‌ها را معطوف خود کرد. به تدریج با انتشار خبرهای دیگر مشخص شد که گروهی از فیلمسازان نزدیک به حاکمیت قرار است به تهیه کنندگی اوج فیلم بسازند. مهم‌ترین آنها فیلم «خروج» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیاست که مضمونی علیه اقدامات دولت حسن روحانی دارد و کار تولیدش به تازگی آغاز شده است. سازندگان این فیلم گفته‌اند فرامرز قریبیان، بازیگر شناخته شده قرار است یکی از نقش‌های اصلی این فیلم را بازی کند.
گفته می‌شود مجید مجیدی، دیگر فیلمساز نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی ایران که چند فیلم اخیرش با استقبال ضعیف منتقدان مواجه شده است نیز قصد دارد فیلم تازه‌اش با نام «خورشید» را در سازمان اوج بسازد. هنوز مشخص نیست آیا نام سازمان اوج به عنوان تهیه‌کننده رسمی این فیلم منتشر خواهد شد یا نه. پیشتر هزینه تولید برخی فیلم‌ها از جمله «قسم» ساخته محسن تنابنده از سوی سازمان اوج تأمین شده بود اما به دلایلی نام اوج در عنوان‌بندی این فیلم‌ها به عنوان تهیه‌کننده نیامد.
نام احمدرضا درویش هم به عنوان دیگر فیلمساز شناخته شده‌ای که فیلم تازه‌اش درباره عملیات کربلای ۴ جنگ ایران و عراق در اوج تولید خواهد شد، مطرح است. هزینه تولید این فیلم بسیار زیاد است و مشخص نیست کار تولیدش در سال جاری به سرانجام می‌رسد یا نه.
سعید ملکان تهیه کننده با نفوذ هم به تازگی برای ساخت نخستین فیلم بلندش با فیلمنامه بهرام توکلی پروانه ساخت گرفته است. این دو پیشتر، فیلم «تنگه ابوقریب» را برای اوج تولید کرده بودند و صحبت‌هایی درباره همکاری دوباره آنها با این سازمان مطرح شده است.
سازمان اوج در روزهای اخیر تأیید کرده است که ساخت فیلم‌های «روز بلوا» به کارگردانی بهروز شعیبی و «لباس شخصی» به کارگردانی امیرعباس ربیعی در این سازمان آغاز شده است.
اعلام ساخت این فیلم‌ها که تعدادی از آنها با بودجه و تدارک بسیار زیادی تولید می‌شوند باعث تبدیل شدن سازمان اوج به یکی از اصلی‌ترین نهادهای تولید فیلم در ایران شده است. در کنار اعلام رسمی تولید فیلم‌هایی در این سازمان به عنوان محصولات رسمی، گزارش‌های غیررسمی از تأمین منابع مالی هزینه تولید فیلم‌های برخی تهیه کنندگان نزدیک به حاکمیت از سوی این سازمان منتشر شده است.
دامنه این حضور حالا با اظهارات اخیر محمد رسول‌اف جنبه دیگری گرفته است. اینکه سازمان اوج ابایی از استفاده از قدرت امنیتی سپاه پاسداران در گسترش دامنه نفوذ و تأثیرگذاری این نهاد نظامی بر مناسبات و محصولات سینمای ایران ندارد.
