یورونیوز - ایالات متحده امریکااخراج بولتون و تاثیر آن بر سیاستهای آمریکا در قبال ایران، افغانستان و کره شمالی
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا روز سه‌شنبه جان بولتون را از سمت مشاور امنیت ملی کاخ سفید اخراج کرد و وعده داد تا یک هفتۀ دیگر جانشین او را معرفی کند. قرار است تا زمان انتصاب فرد جدیدی برای این سمت، چارلز کوپرمن معاون آقای بولتون، به‌طور موقت به عنوان مشاور امنیت ملی به ایفای وظیفه بپردازد.
جان بولتون همواره خواستار اقدام نظامی علیه ایران و نابود کردن تاسیسات هسته‌ای این کشور بود و با برخی سیاستهای دونالد ترامپ از افغانستان گرفته تا کرۀ شمالی و روسیه مخالفت می‌کرد. او بر به صفر رساندن صادرات نفت ایران اصرار داشت و مخالف تمایل دونالد ترامپ برای دیدار با حسن روحانی بود.
حال پرسش این است که آیا برکناری او تاثیری بر سیاست خارجی آمریکا خواهد گذاشت؟
حذف بولتون؛ حذف مانع گفتگوهای ایران و آمریکا
به نظر برخی از مقامات سیاسی کنونی و پیشین ایالات متحده، عزیمت آقای بولتون به معنای حذف مانعی در مسیر امکان برگزاری گفتگوهایی میان ایران و آمریکا در موضوع فعالیت‌های هسته‌ای تهران است. با این وجود آنها تاکید دارند که به هر حال شانس برگزاری چنین گفتگوهایی پایین است.
کلیف کوپچان، از مقامات پیشین وزارت خارجه آمریکا و رئیس کنونی گروه مشاوره مخاطرات سیاسی یورآسیا در تحلیلی می‌نویسد که آمریکا بدون بولتون احتمالا موضع نرم‌تری در قبال ایران، افغانستان و ونزوئلا خواهد داشت. بویژه آنکه ترامپ اعتقادی به اینکه این دست سرمایه‌گذاری خارجی در راستای منافع ملی آمریکاست، ندارد.
خبر اخراج آقای بولتون پیش از این باعث شده است که بهای نفت آمریکا بیش از ۱ درصد کاهش یابد و سرمایه‌گذاران پیش‌بینی کرده‌اند که حذف او از کاخ سفید، احتمالا باعث خواهد شد که تحریم‌های آمریکا علیه ایران کاهش یافته و احتمال حمله نظامی به این کشور نیز کم شود.
به گفتۀ آقای کوپچان پیش از این هرگاه صحبت از ایران بود، بولتون به «دکتر نه» تبدیل می‌شد.
به نظر کلیف کوپچان بعید است که علی خامنه‌ای رهبر ایران اجازۀ برگزاری دیدار ترامپ-روحانی را در جریان نشست مجمع عمومی این ماه در سازمان ملل بدهد؛ با این وجود می‌گوید: «فشارهای زیادی برای تشکیل چنین جلسه‌ای وجود دارد و اگر برگزار شود باعث کاهش قیمت نفت خواهد شد.»
آقای کوپچان درباره جانشین آیندۀ جان بولتون نیز بر این باور است که احتمالا دونالد ترامپ «کسی را انتخاب خواهد کرد که اساسا با او هم‌نظر باشد و اگرچه بطور خصوصی ممکن است مخالفت کند اما علنا خط او را دنبال می‌کند.»
احتمال از سر گیری گفتگوها با کرۀ شمالی
احتمال می‌رود با کنار گذاشتن آقای بولتون، آمریکا در قبال کرۀ شمالی نیز موضع نرم‌تری بگیرد.
اسکات سیمن، مدیر بخش آسیا در گروه مشاوره مخاطرات سیاسی یورآسیا می‌گوید: «عزیمت بولتون، دست ایالات متحده را برای اتخاذ رویکردی نرم‌تر در مذاکرات با کرۀ شمالی باز می‌گذارد.» اکنون دیگر دونالد ترامپ با مخالفت‌های داخلی کمتری در قبال رفتارش با کرۀ شمالی روبرو خواهد بود.
او نیز بر این موضوع اشاره دارد که پیش از این در ماه ژوئیه واشنگتن اعلام کرده بود ممکن است رویکردی جدید در قبال کرۀ شمالی اتخاذ کرده و آقای کیم را متقاعد کند که به جای از بین بردن فوری برنامه‌های هسته‌ای خود، آنها را متوقف کند.
آقای سیمن می‌گوید: «به نظر می‌رسد که دیگر کسی نزدیک ترامپ وجود نداشته باشد که با ایدۀ داشتن رویکرد "مرحله‌ای" در مذاکرات و دیدگاه پیونگ‌یانگ مبنی بر اینکه آمریکا نیز باید قبل از آغاز مذاکرات، گام‌هایی بردارد بشدت مخالفت کند.»
به گفته او با عزیمت بولتون «این مسیر گسترده‌تر شده و احتمالا مذاکرات تا یک یا دو ماه آینده از سرگرفته خواهد شد» و به این ترتیب با برداشتن بخشی از تحریم‌های آمریکا علیه پیونگ یانگ، از سر گیری گفتگوها برای کرۀ شمالی و رهبر آن کیم جونگ-اون جذاب‌تر می‌شود.
واکاس آدنوالا تحلیلگر واحد اطلاعات اکونومیست، دیدگاهی امیدوارانه‌تر دارد. او می‌گوید: «می‌توانیم انتظار داشته باشیم در هفته‌های پیش‌رو حتی تا قبل از برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل، پیشرفت‌هایی در گفتگوهای کره دیده شود.»
اما او تاکید دارد که در مقایسه با وضعیت کرۀ شمالی «بعید است که سیاستهای آمریکا در قبال ایران در آیندۀ نزدیک شاهد تغییراتی اساسی شود.» او می‌گوید: «بولتون و ترامپ هر دو در مورد ایران تردید داشتند؛ تنها تفاوت آنها در این بود که آقای ترامپ در موضوع دیدار با رهبران ایران، در مقایسه با بولتون دیدگاه بازتری داشت.»
آقای آدنوالا می‌افزاید: «بر خلاف کیم جونگ-اون رهبر کرۀ شمالی، رهبران ایران خیلی مشتاق همکاری با ایالات متحده نیستند؛ امری که روابط دو جانبه را پیچیده می‌کند.»
در آخرین واکنش‌ها در میان مقامات ایران نیز مجید تخت روانچی نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد تاکید کرد که «تا زمان وجود تحریم‌ها، مذاکره منتفی است». او مساله اخراج جان بولتون را «یک مساله داخلی» آمریکا خواند که «در همه دولت‌ها وجود دارد» و افزود: «تغییر بولتون هم شامل این مساله است و ما دربارۀ مسایل داخلی کشورها موضع نمی‌گیریم.» او همچنین تاکید کرد که «رفتن مشاور امنیت ملی آمریکا از دولت دونالد ترامپ، ایران را وادار به تجدیدنظر در گفتگو با آمریکا نخواهد کرد.»
ایرنا به نقل از آقای تخت روانچی نوشت: «تا زمانی که این تحریم‌های ظالمانه و تروریسم اقتصادی دولت آمریکا علیه مردم ایران ادامه دارد، جای صحبت و مذاکره نیست... تا زمانی که سیاست تروریسم اقتصادی علیه مردم ایران وجود دارد، جایی برای گفتگو نیست... سیاست ما در این زمینه بسیار روشن است، این سیاست ربطی به تغییرات دولت آمریکا ندارد. اگر سیاست تروریسم اقتصادی آمریکا لغو نشود، جایی برای گفتگو وجود ندارد.»
حسن روحانی، رئیس جمهور ایران نیز روز چهارشنبه در جریان سخنانی که از تلویزیون ملی این کشور منتشر شد از ایالات متحده خواست که به سیاست «حداکثر فشار» پایان دهد و بار دیگر هشدار داد که تهران در صورت لزوم به تعهدات خود در چهارچوب برجام پایان خواهد داد.
افغانستان پس از اخراج جان بولتون
سیاست خارجی آمریکا در قبال افغانستان تا روز شنبه نسبتا روشن بود: اینکه واشنگتن برای پایان دادن به جنگ ۱۸ ساله در این کشور، حاضر به توافق با طالبان است. در مجموع نیز اگرچه اعضای دولت ترامپ خواستار خط مشی سخت گیرانه‌تر در قبال ایران، کره شمالی، روسیه و ونزوئلا بودند اما موضع نرم‌تر دونالد ترامپ در قبال دولتهای این کشورها، از شدت و حدت واکنش‌های آمریکا می‌کاست.
اما در چهار روز اخیر دو تحول مهم روی داده است: دونالد ترامپ مذاکره‌ای محرمانه و مهم را با مقامات ارشد طالبان و دولت افغانستان لغو کرده و جان بولتون، مشاور ارشد جنگ طلب خود را اخراج کرده است.
حال سوال این است که تا چه اندازه سیاستهای بولتون بدون حضور او در دولت آمریکا ماندگار خواهد بود؟
به دلیل تمایل ترامپ برای پایان دادن به جنگ داخلی افغانستان، بعید به نظر می‌رسد که او با وجود «مرده» خواندن مذاکرات صلح، به این روند پایان دهد. بنابراین گمان می‌رود که زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژۀ آمریکا به تلاش‌هایش برای حل و فصل مناقشات افغانستان ادامه دهد.
اما عواملی فراتر از سیاستهای بولتون بر تحولات افغانستان نیز تاثیرگذار است؛ از جمله انتخابات پیش‌روی افغانستان و تلاش طالبان برای ضربه زدن به دولت غنی و همزمان کسب سرزمین بیشتر برای داشتن دست بالا در گفتگوها، همچنین انتخابات سال آینده آمریکا و وعده‌های آقای ترامپ دربارۀ تخلیه هزاران سرباز آمریکایی از افغانستان.
مایک پمپئو پس از اخراج جان بولتون
اخراج جان بولتون باعث شد که سکان هدایت سیاست خارجی ایالات متحده به دست مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور بیفتد.
حذف رقیب اصلی آقای پمپئو که بر افکار رئیس جمهور نفوذ زیادی داشت، باعث شد که او ناگهان استقلال و آزادی عمل بیشتری بیابد تا بدون متوقف شدن کارش از سوی کسی که سبک کار و خوی و منشی کاملا متفاوت داشت، وارد عمل شود.
گفته می‌شود که مایک پمپئو و دونالد ترامپ در یک تیم قرار دارند. او روحیه و دستورات دونالد ترامپ را درک می‌کند و سعی دارد کارها را به گونه‌ای پیش ببرد که دونالد ترامپ می‌خواهد.
کلیف کوپچان می‌گوید: «تا کنون هر زمان رئیس جمهور یا مایک پمپئو یا فرد دیگری با ایده‌ای به جلسات می‌آمد، باید با "دکتر نه" روبرو می‌شد. اکنون این فرد اخراج شده و بنابراین بقیه اعضای تیم که درمجموع معتدل‌تر محسوب می‌شوند، آسانتر دستورالعمل‌ها را به پیش می‌برند.»
با این وجود نباید به یاد برد که تصمیم گیرندۀ نهایی در سیاست خارجی آمریکا دونالد ترامپ است، نه بولتون یا پمپئو. بنابراین نباید در تاثیرات اخراج جان بولتون اغراق کرد.
