2. رویکرد "رژیم چنج" از بیرون از طریق افزایش اعمال فشار خارجی یا مداخله نظامی

با شکست پروژه اصلاح طلبی در ایران از یکسو و روی کار آمدن ترامپ در آمریکا و تشدید فشار مثلث آمریکا، عربستان و اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران، این پروژه از رونق گسترده تری برخوردار شده و روز به روز به تعداد نیروها و کنفرانس های آلترناتیو سازی درخارج از کشور افزوده می شود. همه این پروژه ها مستقل از این که خود را چه می نامند، با دامن زدن به توهم فروپاشی سریع حکومت وضرورت تدارک دوران گذار و کسب حمایت پنهان یا آشکار قدرت های خارجی، به رقابتی سخت به قصد کسب هژمونی در طیف "رژیم چنجی" ها مشغولند. این واقعیت که پاره ای از جمهوری خواهان (چه گروه های اتنیکی چه "سراسری") نیز ناامید از تشکیل بلوک قدرتمند جمهوری خواهی، به ضرورت اتحاد طرفداران نظام سلطنتی و جمهوری خواه تاکید داشته و به این پروژه پیوسته اند، نشانگر گسترش تشتت در بلوک جمهوری خواهی و ناروشنی گزینه جمهوری خواهی همچون بدیلی مطلوب و ممکن برای گذار از جمهوری اسلامی یا سازمان دادن اپوزیسیونی قابل اعتماد و معتبر در جامعه است. با این همه، بخش اصلی جریان های جمهوری خواه اعم از چپ، ملی گرایان و دین باوران سکولار بر استقلال از قدرت های سیاسی خارجی تکیه دارند. هم از این رو از هر پروژه "رژیم چنجی" که بخت به قدرت رسیدن خود را در گرو گسترش تنش منطقه ای و جهانی بین جمهوری اسلامی و مثلت دولت ترامپ، عربستان و اسرائیل می یابند فاصله می گیرند. زیرا آن را در تقابل با سیاست تنش زدایی و صلح و دمکراسی که جمهوریخواهان بدنبال آن هستند، می یابند.

3.حمایت از مبارزات جامعه مدنی ایران و تلاش برای فراروئیدن آن به چالش استبداد دینی

در این رویکرد تاکید برتقویت جامعه مدنی و مبارزات داخل کشور و یاری رساندن به فراروئیدن آن به بدیلی معتبر و چالشگر نظام حاکم در داخل کشور جوهر استراتژی سیاسی است. پرسش این جا است آیا این رویکرد سوم هر قدر هم که به لحاظ اخلاقی نسبت به پروژه های دیگر معتبر تر باشد، در عمل جمهوری خواهان را به استراتژی چپ های رادیکال که جز به فراروئیدن اعتراضات مدنی به انقلابی دیگر نمی اندیشند، نزدیک نمی سازد و خطر به حاشیه راندن آنان را در پی نخواهد داشت؟ پاسخ به این پرسش در یک معنا منفی است. در میان نیروهای جمهوری خواه کمتر کسی است برآنست که جنبش های اعتراضی جامعه مدنی در موقعیتی تعرضی قرار دارد. از آن مهمتر کمتر کسی است که مدافع گذار مسالمت آمیز نباشد و یا درهم شکستن ماشین دولتی را هدف مبارزات خود بخواند یا نابودی سرمایه داری را هدف بلاواسطه خود بخواند. امری که این جمهوری خواهان را از رادیکالیسم، رمانتیسیسم، ماکسیمالیسم و دگماتیسم بخش گسترده ای از چپ های رادیکال جدا می سازد. علاوه بر آن تلفیق چالش و سازش، واقع گرایی، تاکید بر ضروت تعامل با تمام نیروهای سیاسی در عین رقابت، انعطاف پذیری، و تلفیق پراگماتیسم با ارزش های سیاسی بخش لاینفک استراتژی تحول طلبی در میان جمهوری خواهان است. امری که بخت آنرا به عنوان مرکز ثقلی برای گسترش همگرایی در میان قطب های سیاسی مختلف جامعه برای سازمان دادن نوعی "ائتلاف منفی" به قصد خودداری از حذف دیگری از صحنه سیاسی کشور و سامان دادن مدیریت تضادها افزایش می دهد. استراتژی سوم به معنای دل کندن از نزدیکی به یکی از دو قطب قدرت (حکومت اسلامی یا دولت های خارجی) و رویکرد به تقویت جامعه مدنی، نهادسازی در آن و حمایت از مبارزات سیاسی داخل کشور برای ایستادگی و فراروئیدن آن به چالش حکومت اسلامی است. امری که جمهوری خواهان را قبل از هرچیز به سمت شکل بخشیدن به اپوزیسیونی معتبر، دمکراتیک و اعتماد آفرین در درون جامعه سوق می دهد. جمهوری خواهان اگر نخواهند خود را برپایه توهمات استوار سازند باید اولویت خود را در راستای توقعاتی این گونه که هرچند فروتنانه باشد اما سخت ضرور برای هموار کردن گذار از جمهوری اسلامی به دمکراسی و سکولاریسم ضروری است، استوار کنند. انزجار سیاسی از جمهوری اسلامی اگر با بی اعتمادی عمومی به اپوزیسیون دمکراتیک آن همراه باشد، حتی اگر به فروپاشی نظام منجر شود به دمکراسی منجر نخواهد شد، بلکه بیم آن می رود در بهترین حالت به برآمد پوپولیسم راست و ناسیونالیسمی گذشته گرا که خود تهدیدی علیه دمکراسی است منجر شود و در بدترین حالت جامعه را با جنگ داخلی و هرج ومرج روبرو سازد.

این حقیقتی است که در موقعیت بغرنج و محیط سخت پر تنش ایران و منطقه، اپوزیسیون کارا باید در پاسخ به پرسش های ملی و فراگیری داخلی و منطقه ای سیاست گذاری کند و جامعه نمی ایستد تا جمهوری خواهان نخست خود را اصلاح، بازسازی و تقویت کنند. هم از این رو تلاش برای سازمان دادن مدیریت تضاد در کنار شتاب بخشیدن به فرایند تشکیل بلوک های سیاسی اصلی و از جمله جمهوری خواهی، امری بسیار ضروری است. اما تصور سیاست گذاری یا سیاست ورزی که برپایه استراتژی تحول خواهی و فاصله گیری از امید به اصلاح نظام یا پروژه "رژیم چنج" استوار نباشد، به سرعت می تواند اپوزیسیون را در صورت بروز "جنگ کثیف" بین قدرت های خارجی و جمهوری اسلامی، به مداخله ولو ناخواسته به نفع یکی از دو سو درگیر و ابزار جنگ نیابتی بدل سازد. هم از این رو صدای سوم که علاوه بر جمهوری خواهان بخشی از نیروهای رادیکال نیز با ان همراه هستند- هرچند در نابرابری توازن قدرت ممکن است پروژه ای رمانتیک یا غیر واقعی به نظر آید - مطلوب ترین راه گذار به دمکراسی در ایران است. هرچند فرایند آن بطئی باشد.

پیش بینی رخدادهای آینده در متن اقتدار نظامی جمهوری اسلامی و تشدید سیاست های سرکوبگرایانه داخلی آن، تنش های بین المللی و به موازات آن انزجار همگانی از نظام و گسترش اعتراضات (ولو در لحظه فعای عموما دفاعی) و گسل های گوناگون تعمیق شده در جامعه بسیار دشوار است. این نیز واقعیتی است که سیاست ورزی نیازمند تولید امید است که باید آنرا از توهم تفکیک ساخت. با این همه در منگنه دوگانگی کنشگر سیاسی و جامعه شناس باید اعتراف کنم راه دمکراسی در ایران بسیار دشوارتر از روندی است که بسیاری از کنشگران سیاسی می پندارند. بر من روشن نیست بالاخره جمهوری خواهان ایران قادر خواهند شد با تقویت پروژه تشکیل قطب جمهوری خواهی و به موازات آن اتخاذ سیاست "مدیریت تضاد" بلوک های سیاسی مختلف (ائتلاف منفی)، به نقطه ثقل نیرومندی برای پاسخ گفتن به نیاز بسیج همگانی علیه استبداد دینی بدل شوند؛ یا با درجا زدن و تکرار سیاست های ناکام و ازموده شده، به تدریج حیاتی نباتی خواهند یافت. درست به قصد چنین هشداری و همزمان ادای سهمی فردی، در جمع دوستان حضور یافتم تا برای همگرایی جمهوری خواهان آرزوی موفقیت کنم.