تصمیم غیرمترقبه پریزیدنت ترامپ برای خروج نیروهای خود از شمال سوریه و اجازه تلویحی به دولت ترکیه برای اقدامات نظامی در خاک سوریه، مباحث و تفسیرهای مختلفی را در چند روز گذشته بهمراه داشت.
نگارنده این سطور در تلاش است تا با کنار هم قرار دادن خطوط سیاسی این ماجرا و کاوش در آنچه که در ماههایگذشته در مورد عملکرد اردوغان در منطقه و اظهار نظرها در سطح بین الملل شاهد بودیم؛ به پشت پرده چرایی این تصمیمزیرکانه رئیس جمهور آمریکا پی ببرد.
آنچه مسلم است، وجود روابط پر از تنش میان دولت اسلامگرای ترکیه و جهان غرب و بخصوص آمریکا است که درسالهای نزدیک و به دفعات شاهد آن بوده‌ایم.
موضع گیری مکرر، صریح و خصمانه شخص رجب طیب اردوغان در مورد اسرائیل بعنوان متحد استراتژیک آمریکا را میتوان شاه بیت این اختلافات نامید.
دولت ترکیه و در رأس آن شخص اردوغان، مدتهاست که با بلندپروازیهای خود و سوء استفاده از احساسات ناسیونالیستیو قوم گرایی طبقه عوام ترکیه؛ در تلاش است تا خود را بعنوان یک قدرت نظامی و اقتصادی در منطقه معرفی کند.
تلاشی که از سوی منتقدین سیاسی، از آن بعنوان احیای امپراطوری عثمانی نام برده میشود.
با نگاهی به میزان ناکامی اردوغان در این راه، و علل عقیم ماندن این رویا، متوجه می‌شویم که جهان بین الملل وبخصوص آمریکا و حتی اروپا سالهاست که با رویکرد سیاسی وی بخصوص در سیاست بین الملل، شدیدا زاویه دارند وبنظر می‌رسد حذف اردوغان و تلاش برای گذار ترکیه از امپراطوری خود خوانده این تحصیل کرده مدارس اسلامی امامخطیب، چیزی نیست که خواسته قلبی و مطلوب آنان نباشد.
در همه این سالها، شباهت‌های رفتاری و گفتاری اردوغان با دولتمردان جمهوری اسلامی و تلاش وی برای عقب نماندن ازغافله غرب ستیزی آن؛ چیزی نیست که از نظر تحلیلگران سیاسی دور بماند.
آنچه که در کارنامه سیاسی اردوغان بوضوح میشود مشاهده کرد؛ دوری و انزوای سیاسی در معادلات جهانی و اتکا بهشرکای سنتی منطقه است که البته در این مورد هم شاهد ناپایداری و نوسانات متعدد بوده‌ایم.
باید اذعان کرد، اگرچه این روزها شاهد نزدیکی هر چه بیشتر دولتمردان ترکیه و جمهوری اسلامی، بخصوص در امرتلاش برای بی اثر کردن سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا هستیم؛ ولی بر کسی پوشیده نیست که سیاست‌های قوم گرایانهدر احیای سرزمین توران و حمایت از تشکل‌های استقلال طلب در ایران و همچنین تلاش اردوغان برای به نمایش گذاشتنجایگاه ویژه خود در جهان اسلام و یدک کشیدن رهبری آن با کپی برداری از شاهان عثمانی، رقابتی پنهان و مضحک رابا رژیم ولایت فقیه دنبال می‌کند. امری که بارها باعث تنش در روابط سیاسی این دو کشور شده و در نهایت بخاطر اهدافمشترک سیاسی و ایدئولوژیک، فعلا به کناری گذاشته شده است!
تصمیم رئیس جمهور آمریکا در خروج نیروهای نظامی‌اش از کشورهای درگیر جنگ داخلی، که البته جزو شعارهایانتخاباتی‌اش بود؛ این بار از سوریه، این ابهام را در میان تحلیل گران سیاسی بوجود آورده است که با وجود اینهمهزاویه در سیاست‌های دو دولت آمریکا و ترکیه بخصوص در ماههای اخیر، چرا زمین بازی سوریه برای رویاپردازی هایشخص اردوغان، در اختیار او قرار می‌گیرد!
برای پاسخ به این سئوال باید کمی به عقب برگردیم.
شاهد بودیم که در پی بالا گرفتن تنش‌ها در روابط میان ترکیه و غرب، ضمن مخالفت چندین باره اروپا با عضویت اینکشور در اتحادیه اروپا، بسیاری از قراردادهای تجاری نیز به حالت تعلیق درآمد؛ قرارداد استراتژیک فروش جنگنده هایفوق پیشرفته اف ۳۵ از طرف آمریکا لغو شد و با رویکردی جدید در تجارت جهانی، نرخ تورم و رکود اقتصادی در ترکیهوارد فاز نامطلوب و خطرناکی گردید.
ادامه زدن ساز مخالف از سوی ترکیه در برابر سیاست‌های منطقه‌ای غرب و در رأس آن آمریکا، بخصوص در مورد تداومرویکرد خصمانه نسبت به اسرائیل و نیز متحدان آمریکا در منطقه از جمله عربستان و همچنین دهن کجی توأم با نوعیلجبازی سیاسی در نزدیکی بیشتر به رژیم جمهوری اسلامی ایران و نادیده گرفتن تحریمها و بیان آشکار ادامه خرید نفت وگاز از آن؛ مواردی است که باید یادآوری کرد و بنظر می‌رسد بزودی نتایج نامطلوبی برای اقتصاد ترکیه و شخصاردوغان به همراه خواهد داشت.
شخصا معتقدم، تشویق پنهان ترکیه برای ورود به باتلاقی بنام سوریه، ترفندی است که امپراطوری نوظهور اردوغان را قبلاز طلوع با غروبی زود هنگام مواجه خواهد کرد.
اقتصاد شکننده، مشکلات کردها در مناطق گسترده‌ای از کشور، نارضایتی روزافزون داخلی از شرایط رو به افولاقتصادی، تسویه حساب‌های سیاسی سنگین در میان ارکان لشگری و کشوری و در نهایت برجسته شدن شائبه فاصلهگرفتن شخص اردوغان از آرمانهای کمال آتاتورک و در رأس آن جمهوریت و سکولاریسم در میان قشر فرهیخته و روشنفکرترکیه؛ شرایط را بقدری برای اردوغان دشوار کرده است که با کوچکترین اشتباه در عرصه سیاسی، پایان خود را رقمخواهد زد.
نگارنده با نگاهی متفاوت از آنچه که در روزهای اخیر در مورد تصمیم آقای ترامپ در مورد خروج نیروهای آمریکایی ازسوریه، گفته شده است؛ معتقد به این مهم است که پریزیدنت ترامپ با آگاهی از رویکرد دولت ترکیه در منطقه و سنگاندازی‌های آن در اجرای برنامه‌های دولت آمریکا و متحدین‌اش در خاورمیانه، ضمن هشدارهای دیپلماتیک به ترکیه درمورد عدم تجاوز به حقوق کردهای مستقر در شمال سوریه که عملا از سوی دولت ترکیه اجرا نخواهد شد؛ از هم اکنونوعده فروپاشی اقتصادی ترکیه را می‌دهد و در حقیقت با شناختی که از شخصیت و افکار بلندپروازنه اردوغان دارد؛ بااین موافقت ظاهری برای تحرکات نظامی ترکیه در شمال سوریه، عملا پوست خربزه را به زیر پای رجب طیب اردوغانانداخت.
حال باید منتظر شد و دید که آیا دولت ترکیه و شخص رئیس جمهور جاه طلب و اسلامگرای آن، آیا از این زورآزمایی وترفند سیاسی، سالم بیرون خواهد آمد یا اینکه ما بزودی شاهد تحولات سیاسی بزرگ در جامعه پویا و کشور ترکیهخواهیم بود.
همایون نادری‌فر
با میهن جَزَنی،علی میرفطروس
