هرچند قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، جز در موارد اندک و هنگام «جنگ» علیه داعش، حضورش در عراق را علنی نکرده بود، در روزهای اول شعله‌وری آتش تظاهرات گسترده اخیر در عراق، شایعه نقش معاون سلیمانی در مدیریت اتاق عملیات برای مقابله با اعتراض‌های مردمی به‌شدت میان مردم بغداد رواج یافت.
احمد جبوری، نماینده پارلمان عراق، به‌صورت علنی قاسم سلیمانی و حاج حامد، معاونش، را متهم کرد که از طریق یک اتاق عملیات، گروه تک‌تیراندازها را هدایت می‌کنند و موجب افزایش تلفات تظاهرکنندگان شده‌اند. برخی از روزنامه‌های عراق نیز از مشارکت هادی عامری، جمال ابراهیمی معروف به ابومهدی المهندس و قیس خزعلی در این اتاق عملیات خبر دادند. این سه نفر از رهبران تندروی نیروهای موسوم به «حشد شعبی» به حساب می‌آیند. اما خارج از این اخبار پراکنده، ایرج مسجدی، دیگر عضو سپاه قدس و سفیر ایران در بغداد، در روزهای تظاهرات مردم عراق به‌شدت فعال بود و علاوه بر شرکت در جلساتی با حضور رهبران حشد شعبی و تشکل‌های سیاسی شیعه، به اربیل سفر کرد و با مسعود بارزانی بر سر زد‌و‌بند احتمالی در جلسات پارلمان عراق و حمایت از عادل عبدالمهدی گفت‌و‌گو کرد. برخی گروه‌های سیاسی مانند تشکل «سائرون» مقتدی صدر و «النصر» حیدر عبادی، نخست‌وزیر پیشین، خواهان استعفای عبدالمهدی شده بودند.
با ادامه تظاهرات مردم عراق در هفته گذشته و افزایش خشونت‌ها و شمار کشته‌شدگان، شعارهای مخالف دخالت نظام ولی فقیه در امور داخلی عراق «تند‌و‌تیز» شد و تاثیر بسزایی بر صحنه سیاسی و عمومی سرزمین بین‌النهرین گذاشت. دفاع از حکومت ایران در این شرایط بسیار سخت شد و فردی مانند قیس خزعلی که در گذشته به خطابه‌های دفاعی از نظام ولی فقیه معروف بود مجبور شد این بار به‌جای نظام ولی فقیه، خود را به «امام حسین» منتسب کند و نیروهایش را مدافع حسین و تظاهرکنندگان را «دشمن» حسین معرفی کند. حسن کرمی، فرمانده یگان ویژه نیروی انتظامی، هم بعد از واکنش تند مقام‌های عراقی به خبر اعزام ۷۵۰۰ نفر از نیروهای این یگان برای تامین امنیت مراسم اربعین در عراق، مجبور شد حرفش را پس بگیرد و تقصیر را گردن مترجمی بیندازد که گفته‌هایش را به عربی ترجمه کرده است.
اما در عراق بحث بر سر مسبب خشونت علیه تظاهرکنندگان همچنان داغ است و انگشت اتهام عوامل ایرانی را نشانه رفته است. در این میان و بر اساس مستنداتی که به پارلمان، وزارت کشور و دفتر مشاور امنیت ملی عراق رسیده است، بانی خشونت علیه تظاهرکنندگان مثلث پلیس فدرال، نیروهای سوات و حفاظت اطلاعات حشد شعبی است. بیشتر فرماندهان پلیس فدرال از سپاه بدر که وابسته به ایران است، انتخاب شده‌اند و بسیاری از تظاهرکنندگان معتقدند که این فرماندهان دستور شلیک مستقیم به آن‌ها را داده‌اند. نیروهای سوات را نوری المالکی، یکی دیگر از وابستگان جمهوری اسلامی ایران، تشکیل داد و هنوز به حزب الدعوه نخست‌وزیر سابق عراق وفادار مانده‌اند. اما نیروی حفاظت اطلاعات حشد شعبی به سفارش نخست‌وزیر فعلی، عادل عبدالمهدی، به‌وجود آمد. افراد این نهاد از میان نیروهای نخبه اطلاعاتی، امنیتی و رزمی حشد شعبی انتخاب شدند و به‌طور غیر‌مستقیم با قاسم سلیمانی ارتباط دارند.
در روزهای گذشته، عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق، تلاش کرد با ارائه یک بسته اصلاحی متمرکز بر دو محور ترمیم کابینه و وعده‌های اقتصادی، از میان کشته‌های تظاهرات اخیر، که برخی منابع تعداد آن‌ها را حدود ۱۲۰۰ نفر برآورد کرده‌اند، عبور کند. اما این عبور نمی‌تواند به‌راحتی صورت گیرد و عادل عبدالمهدی یکی از متهمان «مثلث کشتار» است.
این مساله چنان در وضعیت امروز عراق تنیده شده است که نه فقط گروه‌های سیاسی، بلکه مرجعیت شیعه نیز علیه آن موضع گرفت. آیت‌الله سیستانی در بیانیه‌ای که به نمایندگی از او در نماز جمعه خوانده شد، عادل عبدالمهدی را مسئول خشونت‌ها علیه تظاهرکنندگان خواند و حتی فراتر رفت و نخست‌وزیر عراق را مسئول دادن چراغ سبز به تک‌تیراندازها برای کشتن معترضان دانست. این موضع‌گیری عبدالمهدی و حامیانش را در وضعیت شکننده‌ای قرار می‌دهد. او و رهبران حشد شعبی وابسته به جمهوری اسلامی ایران دیگر راه گریزی ندارند، یا باید مسئولیت کارهایشان را بر عهده بگیرند و عواقبش را تحمل کنند یا به دروغ‌های خود ادامه دهند و به‌زودی خود را در برابر ملت عراق خواهند دید.
نبرد برای کاهش سلطه حشد شعبی بر حکومت عراق از ماه‌ها پیش آغاز شده بود. در سپتامبر گذشته، نمودار سازمانی حشد شعبی با مصوبه جدید هیات وزیران عراق تغییر کرد. ابومهدی المهندس، یارِ غار قاسم سلیمانی، از معاونت این نیروها کنار گذاشته شد و قدرتِ فالح فیاض، رییس حشد شعبی، بیشتر شد. فالح فیاض از اعضای قدیمی حزب الدعوه است و اکنون، پست مهم مشاور امنیت ملی عراق را نیز به عهده دارد. فالح فیاض، برخلاف ابومهدی المهندس و دیگر رهبران حشد شعبی وابسته به قاسم سلیمانی، بیشتر مایل است در خلعت دولت ملی عراق ظاهر شود تا یک گروه شبه‌نظامی وابسته به ایران. فیاض در عین این‌که با جمهوری اسلامی ایران روابط خوبی دارد، روابط عمیقی نیز با مقام‌های آمریکایی ایجاد کرده است و اصرار دارد در منازعه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی عراق، بی‌طرفی‌اش را حفظ کند. دو هفته پیش، ایرج مسجدی در مصاحبه با تلویزیون دجله اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از خاک عراق به نیروهای آمریکایی حمله کند. این سخن فالح فیاض را به‌شدت عصبانی کرد و تذکر لازم به سفیر ولی فقیه در بغداد داده شد.
تظاهرات اخیر در عراق قدرت افرادی چون فالح فیاض را در سلسله مراتب حکومت عراق افزایش و قدرت گروه‌های وابسته به جمهوری اسلامی ایران را کاهش داده است. در یک هفته اخیر، «بغداد حره حره و ایران بره بره» (آزادی بغداد مساوی است با بیرون انداختن ایران) فقط فریاد حنجره‌های معترضان بود اما اکنون، بیشتر گروه‌های سیاسی و مرجعیت شیعه در برابر عملکرد ایران در سرزمین بین‌النهرین ایستاده‌اند. متهم کردن عبدالمهدی و حشد شعبی به کشتار تظاهرکنندگان، در واقع متهم کردن قاسم سلیمانی به ریختن خون مردم عراق است که دیگر به‌سختی می‌تواند از آن سر بلند کند. اعتراض‌های اخیر جوانان عراق به‌راستی قاسم سلیمانی را در خیابان‌های بغداد و دیگر شهرهای عراق ساقط کرد.
ـــــــــــــــــــــــــــــ
این مقاله در سایت شبکه [ایران اینترنشنال] منتشر شده است.
