آیدا قجر - ایران وایر
«فریبا عادل‌خواه» با ارسال پیامی از طریق یکی از شبکه‌های اجتماعی، به همکاران خود در فرانسه خبر داده که وضعیت او و «رولاند مارشال» خوب است. این پیام که میان برخی همکاران و چهره‌های آکادمیک فرانسه پخش شده، به جز ابراز سلامتی، مورد دیگری در آن مطرح نشده است.
در ماه ژوییه گذشته خبر بازداشت فریبا عادل‌خواه، پژوهش‌گر ایرانی فرانسوی در رسانه‌های داخل ایران منتشر شد. در آن زمان گفته می‌شد فرد دیگری هم که ملیت فرانسوی دارد، همراه او بازداشت شده است. اما نه مقامات جمهوری اسلامی و نه دولت فرانسه بازداشت فرد دیگر را تایید نکرده بودند.
پس از بازداشت «روح‌الله زم»، مدیر کانال تلگرامی «آمدنیوز» در تاریخ دو‌شنبه ۱۶ اکتبر، مقامات فرانسوی تایید کردند که رولاند مارشال، پژوهش‌گر فرانسوی متخصص حوزه آفریقا که روز پنجم ژوئن برای پیوستن به عادل‌خواه وارد ایران شده بود، بازداشت شده است. همکاران فریبا عادل‌خواه می‌گویند مارشال پارتنر او است.
حالا یکی از همکاران عادل‌خواه به «ایران‌وایر» خبر داده که این پژوهش‌گر ایرانی فرانسوی با ارسال پیامی از داخل زندان، همکارانش را از سلامت خود و پارتنرش مطلع کرده است: «در آن پیام، فریبا نوشته حالم خوب است؛ حال هر دو ما خوب است. یعنی مشخص می‌شود که فریبا به اینترنت و گوشی موبایل دسترسی دارد. البته نکته مهم دیگری در گفت‌وگوی آنها نیست. اگر هم نکته خاصی بوده است، برای ما ارسال نکرده‌اند.»
در عین‌حال نمی‌توان تایید کرد که ارسال‌کننده پیام به واقع فریبا عادل‌خواه است؛ یعنی مشخص نیست که آیا واقعا پشت خطی که به همکاران عادل‌خواه پیام ارسال شده است، خود این پژوهش‌گر قرار داشته باشد.»
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
اما به نظر می‌رسد که تغییری در شرایط آنها در حال وقوع است. تاکنون تنها ارتباط همکاران فرانسوی عادل‌خواه با او از طریق «ژان فرانسوا بایار»، رییس سابق دانشکده «CERI-Science Po»، محل پژوهش عادل‌خواه و مارشال بوده است . بایار در ارتباط مداوم با خانواده این پژوهش‌گر قرار داشت. این اولین‌بار است که پیامی مستقیم از سوی عادل‌خواه برای همکارانش ارسال می‌شود.
در عین‌حال که ارسال این پیام بیان‌گر دسترسی عادل‌خواه به اینترنت و گوشی موبایل است، از سوی دیگر نشان می‌دهد که او از شرایط رولاند مارشال نیز خبر دارد. البته پیش‌تر مقامات فرانسوی گفته بودند این دو پژوهش‌گر در دو زندان مختلف نگه‌داری می‌شوند. کنسول فرانسه در ایران چندبار با عادل‌خواه دیدار داشته است و در ملاقات‌های مداوم با مارشال قرار دارد.
همکاران عادل‌خواه ابراز امیدواری کرده‌اند با توجه به این اتفاق، مذاکرات فرانسه با جمهوری اسلامی برای آزادسازی این دو پژوهش‌گر در حال به نتیجه رسیدن است.
مقامات فرانسوی بارها همکاران و دوستان عادل‌خواه را از خبری کردن شرایط آنها یا شکستن سکوت‌شان منع کرده و گفته بودند بهتر است که مذاکرات و فشار به جمهوری اسلامی از مسیر دیپلماتیک پی‌گیری شود.
در عین‌حال، پس از بازداشت روح‌الله زم در عراق، این گمانه‌زنی پررنگ شد که فرانسه یا در جریان بازداشت این کنش‌گر سیاسی بوده است یا می‌خواهد از موقعیت پیش آمده بهره‌برداری کند و بیشتر از قبل به جمهوری اسلامی فشار بیاورد تا این دو پژوهش‌گر را آزاد کند. سوابق مبادله اسرا میان فرانسه و جمهوری اسلامی به این گمانه‌زنی‌ها دامن زده است.
فرانسه ۱۰ سال پس از بازداشت «انیس نقاش» که پیش‌تر اقدام به قتل «شاپور بختیار» کرده بود، در حالی که به حبس ابد محکوم شده بود، به ایران برگردانده شد. در سال ۲۰۱۰، فرانسه برای آزادی «کلودیت رایس»، روزنامه‌نگار فرانسوی که در جریان اعتراضات سال ۱۳۸۸ بازداشت شده بود، «علی وکیلی‌راد»، قاتل شاپور بختیار را بعد از اتمام دوران محکومیت، به ایران برگرداند. در همان زمان، «مجید کاکاوند» که با اتهام «انتقال تکنولوژی به ایران»، به درخواست امریکا در فرانسه بازداشت شده بود، از تمامی اتهام‌ها تبرئه شد و به ایران بازگشت.
مدتی پیش هم نام دیگری برای معاوضه اسیر میان فرانسه و ایران مطرح شد. «جلال روح‌الله‌نژاد» با اتهام «دور زدن تحریم‌های امریکا علیه ایران»، در فرانسه بازداشت شده است.
تا پیش از دستگیری روح‌الله زم، برخی گمانه‌زنی‌ها در مورد معاوضه روح‌الله‌نژاد با عادل‌خواه و مارشال مطرح بود. حالا اما نام دیگری بر این احتمال افزوده شده که معلوم نیست فرانسه در آن نقشی داشته است یا صرفا از موقعیت پیش آمده بهره‌برداری می‌کند.
البته وزارت امور خارجه فرانسه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده که نقشی در بازداشت روح‌الله زم نداشته است. اما همسر زم و هم‌چنین برخی از ادمین‌ها و همکاران آمدنیوز معتقدند فرانسه از سفر این کنش‌گر سیاسی به عراق اطلاع داشته است.
«لطیف زمانی»، وکیل روح‌الله زم در این خصوص به «ایران‌وایر» گفته است: «برای این‌که روی پاسپورت پناهندگی ایشان ویزا صادر شده باشد، باید هم ایشان را سفارش کرده و هم یک اطمینان بالایی به ایشان برای این سفر داده باشند. اگر چنین چیزی رخ داده باشد، دولت فرانسه قطعا مسوولیت دارد. چون فرد با پاسپورت پناهندگی فرانسه سفر کرده است و در جریان سفر ناپدید شده است که البته حالا می‌دانیم از سوی جمهوری اسلامی ربوده شده است.»
نقش داشتن فرانسه در ربوده شدن روح‌الله زم زمانی مطرح شد که «ژرژ ملبرونو» در گزارشی که روزنامه فیگارو منتشر کرد، نوشت فرانسه در این ربایش نقش داشته است. گزارش او از این جهت دارای اهمیت بود که ملبرونو در سال ۱۳۸۳ برای مدتی در عراق گروگان گرفته شده بود و فرانسه بعد از پرداخت مبلغ زیادی به گروهی تروریستی، او و خبرنگاری دیگر به نام «کریسیان شنو» را آزاد کرد. در نتیجه این خبرنگار با جزییات عملیات آزاسازی دولت فرانسه آشنایی دارد.
هنوز مشخص نیست که مذاکرات فرانسه با جمهوری اسلامی برای آزادسازی عادل‌خواه و مارشال در چه سطحی برقرار است. اما به نظر می‌رسد با دسترسی پیدا کردن عادل‌خواه به ابزار ارتباط جمعی، گشایشی در وضعیت او و رولاند مارشال در حال به وقوع پیوستن است.
