ضریب جینی از جمله شاخص هایی است که می توان با استفاده از آن وضعیت توزیع درآمد در یک جامعه را سنجید. عدد این شاخص بین صفر و یک است. هر چه این عدد به صفر نزدیک تر باشد، به منزله برابرتر بودن درآمدها در جامعه است و هر چه به یک نزدیکتر باشد، نشان دهنده آن است که شکاف درآمدی در جامعه تشدید شده است.
به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ همان گونه که از نمودار زیر ملاحظه می‌گردد، ضریب جینی در حالی که در سال ۱۳۹۲، حدود ۰.۳۶۵ گزارش شده است این ضریب در طی سال‌های اخیر رشد کرده است و در سال ۱۳۹۷ به ۰.۴۰۹۳ رسیده است. این نشان می‌دهد که شکاف درآمدی بین فقیر و غنی در این سال‌ها بیشتر شده و به عبارت بهتر فقیر فقیرتر و پولدار پولدارتر شده است!
قطعا یکی از دلایلی که در این سال ها باعث ایجاد این شکاف درآمدی بین فقیر و غنی شده، نبود سیاست‌های مالیات‌ستانی از بسیاری شیوه‌های درآمدزا و سوداگرانه در اقتصاد ایران است.
پنج گروهی که در اقتصاد ایران مالیات نمی دهند
اولین گروه دارندگان کارت های بازرگانی اجاره ای هستند. آمار و ارقام متفاوتی در مورد فرارهای مالیاتی این گروه ارائه شده است اما آخرین اظهارنظر در این رابطه به سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز بازمی گردد. حمیدرضا دهقانی نیا سخنگوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در نوزدهم آبان ماه سال جاری طی مصاحبه ای گفت: ۲۸ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی وجود دارد که همه آن ها به دلیل صدور کارت‌های یکبار مصرف یا همان کارت‌های اجاره‌ای بازرگانی است.
دومین گروه که گفته می‌شود تاکنون حق مالیات خود را آن گونه که باید پرداخت نکرده اند، پزشکان و وکلا هستند. حسین بانکی کارشناس سیاستگذاری حوزه سلامت که در برنامه پایش مورخه ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ حضور پیدا کرده بود در مورد فرار مالیاتی پزشکان گفت: مقدار مالیاتی که دندان پزشکان و پزشکان متخصص باید بپردازند ۶ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان است، حال آنکه رقم مالیات پرداختی توسط دندان پزشکان و پزشکان متخصص بسیار کمتر از این میزان است. در مورد رقم فرار مالیاتی وکلا نیز برآورد‌ها حکایت فرار مالیاتی ۱۲هزار میلیارد تومانی دارد.
سومین گروه، ثروتمندان هستند. امیدعلی پارسا رئیس سازمان امور مالیاتی کشور طی مصاحبه ای با اشاره به درآمد میلیاردی سیصد هزار نفر و عدم پرداخت مالیات توسط آنها گفت: این افراد میلیاردر درآمد مشمول مالیات دارند و بیش از ۵۰ درصد آنها مؤدی مالیاتی نیستند؛ در واقع این افراد در سازمان امور مالیاتی هیچ پرونده‌ای ندارند.
چهارمین گروه که باید از آنها طبق قانون مالیات اخذ شود مالکان مسکن‌های خالی از سکنه می‌باشد. طبق آمار حدود ۲.۶ میلیون مسکن خالی از سکنه در کشور وجود دارد که باید مالکان آنها طبق قانون مالیات پرداخت کنند، اما به دلیل عدم توانایی در شناسایی این مسکن ها، دولت نمی‌تواند از آنها مالیات اخذ کند.
پنجمین گروه اهالی فرهنگ و هنر هستند. هر چند اوضاع مالی برخی از اهالی فرهنگ و هنر چندان مساعد نیست هستند کسانی که درآمدهای میلیاردی سالانه دارند و مالیات آن را نیز پرداخت نمی کنند. به عنوان نمونه برخی از بازیگران و اهالی موسیقی درآمدهای میلیاردی را سالانه کسب می کنند و به دلیل معافیت از پرداخت مالیات، تمام این درآمد نصیب آن ها می شود.
هر کسی باید بر اساس درآمدش مالیات بپردازد
جلال محمودزاده نماینده مردم مهاباد در مجلس مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار تابناک اقتصادی درباره لزوم مقابله با فرارمالیاتی گفت: اجرای اقتصاد بدون نفت بدون مطالعه و برنامه زیرساختی موجب می شود تعدادی به سمت مشاغل بدون تابلو و زیر زمینی بروند و راهکارهایی برای فرار مالیاتی پیدا کنند تا مالیات بیشتری نپردازند. در این وضعیت ما برای جبران کسری مجبور می‌شویم بر افرادی که طبق قانون مالیات می‌دهند، فشار بیشتری وارد کنیم.
وی ادامه داد: در حال حاضر عده‌ای از افرادی که درآمد میلیاردی دارند و گردش مالی آنها قابل پیگیری نیست، فرار مالیاتی می‌کنند و همین باعث فشار به طبقه متوسط و پایین می‌شود؛ ضمن آنکه اختلاف طبقاتی را هم افزایش می‌دهد.
محمودزاده در مورد معافیت مالیاتی هنرمندان گفت: این مساله خلاف عدالت است و در افکار عمومی هم مشکلاتی ایجاد کرده است. این معافیت موجب می‌شود کسانی که با کمترین درآمد دارند مالیاتشان را می‌دهند ناراضی شوند. همچین باعث خواهد شد افرادی که می‌خواستند مالیات بدهند از روش‌های مختلف فرار مالیاتی کنند. بنابراین به نظر من نباید در دریافت مالیات تبعیضی باشد و هر کسی باید براساس درآمدش مالیات بپردازد.
برای سال آینده چقدر درآمد مالیاتی در نظر گرفته شده است؟
طبق قانون بودجه سال جاری رقم درآمدهای مالیاتی ۱۴۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که این رقم طبق مصوبه سران قوا برای سال جاری به ۱۲۷ هزار میلیارد تومان کاهش یافت.
در لایحه بودجه سال آینده رقم درآمدهای مالیاتی ۱۷۵ هزار میلیارد تومان پیش بینی شده است که این رقم در مقایسه با رقم مصوب سران قوا رشد ۳۸ درصدی و در مقایسه با رقم در نظر گرفته شده در قانون بودجه سال ۹۸ رشد ۲۵ درصدی را نشان می‌دهد.
آیا درآمد مالیاتی سال آینده محقق خواهد شد؟ برای تحقق درآمدهای مالیاتی دولت چه کاری باید انجام دهد؟
با توجه به رکودی که بر اقتصاد ایران حاکم شده است برخی معتقدند که ممکن است این درآمدهای مالیاتی محقق نشود و در این صورت بودجه با کسری مواجه خواهد شد که این کسری به تورم دامن خواهد زد و دوباره فقرا از افزایش نرخ تورم متضرر خواهند شد. به همین منظور حالا این پرسش مطرح می‌شود که آیا درآمدهای مالیاتی سال آینده محقق می‌شود یا خیر؟
برای پاسخ به این پرسش باید در ابتدا دید عملکرد سال جاری در زمینه وصول مالیات‌ها چگونه بوده است. جزئیات عملکرد هفت ماهه بودجه سال ۹۸ نشان می‌دهد در این مدت حدود ۷۸ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی وصول شده که این رقم ۶۱.۴ درصد مصوبه سران قوا و ۵۶ درصد قانون بودجه سال ۹۸ است؛ بنابراین، می‌توان پیش بینی نمود که در سال جاری همان رقم ۱۴۰ هزار میلیارد تومان تا حدودی محقق شود. پس در نهایت با محقق شدن این رقم، رشد درآمدهای مالیاتی در سال آینده (۱۷۵ هزار میلیارد تومان) نسبت به سال جاری ۲۵ درصد یا ۳۵ هزار میلیارد تومان خواهد بود.
دولت برای تحقق درآمدهای مالیاتی سال آینده سه راهکار پیش روی خود دارد: اول جلوگیری از فرارهای مالیاتی و دوم حذف برخی معافیت‌های مالیاتی و سوم تعریف پایه‌های مالیاتی جدید.
فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد و دارایی طی مصاحبه‌ای در پانزدهم مهر ماه سال جاری درباره میزان فرار مالیاتی ثبت شده در اقتصاد ایران گفت: برآورد‌ها عددی بین ۳۰ تا ۴۰ هزار میلیارد تومان را نشان می‌دهد.
اگر دولت بتواند از فرارهای مالیاتی جلوگیری کند، آنگاه می‌تواند به تحقق درآمدهای مالیاتی در نظر گرفته شده برای سال آینده امیدوار باشد. رقم فرارهای مالیاتی تقریباً برابر با مابه التفاوت عملکرد وصول درآمدهای مالیاتی در سال جاری (پیش بینی ۱۴۰ هزار میلیارد تومان) و درآمدهای مالیاتی در نظر گرفته شده برای سال آینده (۱۷۵ هزار میلیارد تومان) است.
همچنین با توجه به شرایط کشور برخی معافیت‌های مالیاتی نیز باید لغو شود. طبق گفته امیدعلی پارسا رئیس سازمان امور مالیاتی کشور حدود ۳۵ درصد اقتصاد ایران از پرداخت مالیات معاف است؛ برای نمونه دولت می‌تواند معافیت‌های مالیاتی هنرمندان را حذف کند و از این ناحیه درآمدهای مالیاتی برای خود به دست آورد؛ به علاوه دولت می‌تواند برای سال آینده پایه‌های مالیاتی جدیدی را تعریف کند.
وحید شقاقی شهری عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و کارشناس مسائل اقتصادی در این باره به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: دولت می‌تواند پایه‌های مالیاتی جدیدی را تعریف کند که دهک‌های بالای جامعه را هدف قرار دهد.
به گفته شقاقی، در دنیا بیش از ۴۰۰ پایه مالیاتی تعریف شده است که از آن جمله می‌توان به مالیات بر ثروت، مالیات بر مجموع درآمد خانوار، مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات تصاعدی بر مصرف، مالیات بر مصرف کالا‌های لوکس، مالیات بر اضافه واردات، مالیات سبز و ... اشاره نمود. پایه‌های مالیاتی در تمام اقتصاد‌های پیشرفته دنیا به گونه‌ای است که بیش از ۸۰ درصد درآمدهای دولت از طریق مالیات ستانی است، اما در کشور ما کمتر از ۵۰ پایه مالیاتی تعریف شده و حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد از درآمدهای دولت از طریق اخذ مالیات است.
این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه در اقتصاد ایران اصلا ثروتمندان مالیاتی پرداخت نمی‌کنند، افزود: هم اکنون اگر یک ثروتمندی از کشور خارج شود و قصد خروج سرمایه خود از کشور را داشته باشد، دولت باید از او مالیات بگیرد. در همه جای دنیا این نوع مالیات مرسوم است، اما در ایران اجرا نمی‌شود. هم اکنون در کانادا که اتفاقاً یک کشور مهاجرپذیر می‌باشد تا مهاجرفرست، این نوع مالیات از کسانی که از این کشور خارج می‌شوند و سرمایه خود را می‌برند اخذ می‌گردد. حالا در ایران هم عده‌ای از ثروتمندان قصد مهاجرت از کشور را دارند که این حق آنها است، اما باید دولت به دلیل امکانات و یارانه‌هایی که در گذشته به آنها پرداخت کرده است، بر خروج سرمایه از طریق آنها مالیات ببندد و بعد اجازه مهاجرت به آنها را بدهد.
