در غیاب قاسم سلیمانی و خارج از برجام
بازی «برد-برد» به سبک خامنه‌ای و ترامپ
زیتون ـ یلدا امیری
سپاه پاسداران در ساعت یک و بیست دقیقه بامداد ۱۸ دی به با موشک‌های بالستیک به دو پایگاه عین‌الاسد در عراق و پایگاه دیگری در نزدیک فرودگاه اربیل در اقلیم کردستان عراق متعلق به نیروهای آمریکایی حمله کرد. این اقدام در تلافی کشته شدن قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه بود و به اسم او هم نام گرفت. گفته می شود که در این عملیات از ۳۵ موشک قیام و ذوالفقار استفاده شده است.
سپاه پاسداران که مسئولیت این حمله را برعهده دارد، در اطلاعیه‌ای سایر دولت‌های متحد آمریکا را تهدید کرد که «هر سرزمینی، به هر ترتیب مبدا اقدامات خصمانه و تجاوزگرانه علیه جمهوری اسلامی ایران قرار گیرد، هدف قرار خواهد گرفت.»
دیگ منازعات میان ایران و آمریکا تا نزدیکی نقطه جوش رسید. کسانی که خواهان خونخواهی قاسم سلیمانی بودند از انتقام ایران خشنود شدند و بقیه روز چهارشنبه ۱۸ دی ماه را در نگرانی و انتظار واکنش آمریکا سپری کردند.
با سخنان دونالد ترامپ اما در بعد از ظهر روز چهارشنبه، التهاب فروکش کرد.
ترامپ با تاکید بر اینکه هیچ نیروی آمریکایی یا عراقی در حمله ایران به پایگاه ما در عراق کشته یا زخمی نشد، گفت آمریکا آماده است تا صلح را در آغوش بگیرد. پیش از این ترامپ تهدید کرده بود که در صورت هر اقدام ایران ۵۲ نقطه حیاتی ایران را بمباران خواهد کرد.
در ساعات اولیه این حمله شبکه‌های خبری سی‌ان‌ان و فاکس نیوز در آمریکا به نقل از منابع خود گزارش داده بودند که در این حملات سربازان آمریکایی کشته نشده اند. این رسانه‌ها تنها زخمی شدن چند عراقی را در این حملات گزارش کردند. اما رسانه٬های ایرانی وابسته به سپاه پاسداران از کشته شدن بیش از ۸۰ نفر و زخمی شدن ۲۰۰ نفر خبر داده بودند. نهایتا با اعلام رسمی رئیس جمهور آمریکا اخبار سی‌ان‌ان و فاکس نیوز تایید شد.
رئیس جمهور آمریکا در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ایران باید از جاه‌طلبی هسته‌ای دست بکشد. زمان آن رسیده که بریتانیا، آلمان، فرانسه و چین این واقعیت را درک کنند و از توافق برجام بیرون بیایند.
او ایران را یک حکومت حامی تروریسم در جهان نامید و گفت: «ما هرگز اجازه این را نخواهیم داد. هفته گذشته به دستور من بزرگترین و برترین تروریست جهان، قاسم سلیمانی کشته شد.»
ترامپ گفت:«ارتش آمریکا تحت دولت من بازسازی کامل شد و نیروهای مسلح آمریکا از هر زمان دیگر قدرتمند‌تر است اما ما نمی‌خواهیم از آنها استفاده کنیم. نیروهای عالی آمریکا برای هر رویدادی آماده هستند. ایران قصد دارد از برنامه خود دست بردارد که برای منطقه و جهان خیلی خوب است.»
دونالد ترامپ، در اولین واکنش خود پس از این حملات در توییتی نوشته بود: «همه چیز خوب است! موشک‌ها از سوی ایران به دو پایگاه نظامی در عراق شلیک شد. ارزیابی تلفات و خسارات در جریان است. تا الان همه چیز خوب است! ما قوی‌ترین و مجهزترین ارتش دنیا را داریم. فردا صبح بیانیه‌ای منتشر می‌کنم.»
یک سیلی با ۳۵ موشک
پیش از رییس‌جمهور امریکا رهبر جمهوری اسلامی هم درباره این حمله سخن گفته بود. آیت‌الله خامنه‌ای صبح روز چهارشنبه، در دیدار با مردم قم، به گونه ای سخن گفت که ظاهرا این اقدام ارتباطی با انتقام سختی که وعده داده بود، ندارد و تنها تنبیهی مختصر بوده است، او با اشاره به حملات موشکی به پایگاه‌های نظامیان امریکا در عراق گفت: «بحث انتقام بحث دیگری است، دیشب یک سیلی به آنها زده شد اما در مقام مقابله، این اقدامات نظامی به این شکل کفایت نمی کند بلکه باید حضور فسادبرانگیز امریکا در منطقه تمام شود. حضور آنها در این منطقه و در هر جای دیگر دنیا، جز جنگ، اختلاف، فتنه، ویرانی و خراب شدن زیربناها هیچ نتیجه دیگری نداشته است و آنها همین فساد و ویرانگری را برای ایران عزیز و جمهوری اسلامی هم آرزو و اصرار دارند و مسئله مذاکره و نشستن پشت میز، مقدمه آن دخالتها و حضورها است، بنابراین حضور امریکایی‌ها در منطقه باید به پایان برسد.»
بار دیگر پای حوادث آبان ماه به میان کشیده شد
آیت الله خامنه ای در سخنان روز چهارشنبه خود نشان داد که با وجود تمامی استفاده های تبلیغاتی که جمهوری اسلامی از مرگ قاسم سلیمانی کرد همچنان نگران حوادث آبان ماه است، او با اشاره مکررش به دشمنی که نقشه می کشد تا در عزم و اراده مردم اخلال ایجاد کند، گفت: «آنها تلاش می‌کنند با تردیدافکنی در ایمان و غیرت دینی مردم، قدرت تهاجمی و دفاعی جمهوری اسلامی را از بین ببرند. البته توطئه آمریکایی‌ها فقط منحصر به این ترفند نیست بلکه آنها به دنبال ضربه زدن به نظام اسلامی در میدانهای سیاست، اقتصاد و مسائل امنیتی نیز هستند.»
رهبر جمهوری اسلامی با مرتبط کردن حوادث آبان ماه به عناصر آمریکایی بار دیگر اتهاماتی بزرگ را متوجه مردم معترض کرد و گفت: «قبل از وقوع قضایای آبان، یک عنصر آمریکایی با عده‌ای ایرانی مزدور و وطن‌فروش در یک کشور کوچک اما واقعا شریر و خبیث اروپایی دور هم جمع شدند و نقشه‌های قبلی خود را برای حوادثی که چند روز بعد اتفاق افتاد به‌روز کردند. مردم از حادثه بنزین اوقاتشان تلخ بود و به محض آنکه برخی مردم که تعداد آنها نیز زیاد نبود به‌عنوان اعتراض بیرون آمدند، مغرضان، فریب‌خوردگان و عمال دشمن که از قبل آنها را آماده کرده و به عده‌ای از آن مزدوران پول داده بودند، شروع به اجرای آن نقشه یعنی تخریب، آتش زدن و ویران کردن مراکز دولتی و مردمی کردند تا جنگ راه بیندازند.»
او مدعی شد که آمریکایی‌ها در روز اول آن حوادث به خیال اینکه کار ایران تمام شده است، خوشحال شدند و گفت: البته دو روز بعد که معلوم شد کار خود آنها تمام شده است نه ایران، بسیار اندوهگین و غصه‌دار شدند.
پای آمریکا را از منطقه بریده و قطع می‌کنیم
حسن روحانی، رئیس دولت جمهوری اسلامی نیز روز چهارشنبه در جلسه هیات دولت از سپاه پاسداران بابت عملیات شب گذشته تشکر کرد و گفت: «اگر آمریکا از این به بعد بخواهد مرتکب جنایت دیگری شود باید بداند که پاسخ محکم تری را خواهد گرفت. آمریکایی ها اگر آگاهی و هوشیاری داشته باشند در این مقطع اقدام دیگری انجام نمی دهند اما اگر این کار را انجام دادند هم مردم و هم نیروهای مسلح کشور آماده اقدام متقابل در برابر آنها هستند.»
روحانی در اشاره تلویحی به قطع نامه پارلمان عراق برای خروج نیروهای آمریکایی از عراق گفت که آمریکا باید پاسخ اصلی خود را از ملت های منطقه دریافت کند «آنها دست سردار سلیمانی عزیز ما را در این جنایت قطع کردند؛ انتقامش این است که پای آمریکا را از این منطقه بریده و قطع کنیم.»
نیروی نیابتی نداریم
در حالی که برخی از گمانه زنی ها حاکی از آن است که نیروهای نیابتی ایران در منطقه حملات بیشتری به نیروهای آمریکایی خواهند داشت، حسن روحانی منکر وابستگی حشد الشعبی، حزب و الله لبنان و حوثی های یمن به ایران شد و گفت: «ما نیروی نیابتی نداریم چرا که امروز ملت ها آزادند و هیچ نیرویی در هیچ کشوری تحت فرمان ما نیست به گونه ای که حشدالشعبی جزو نیروی مسلح رسمی عراق و تحت فرمان فرماندهی عراق قرار دارد.
حزب الله لبنان بخشی از دولت، پارلمان و حاکمیت در لبنان است و خودشان برنامه داشته و اهداف خود را دنبال می کنند؛ همچنین مردم یمن تابع فرمان ما نیستند و برای کشور خود مبارزه می کنند و ممکن است باز هم حوادثی همچون حادثه آرامکو را بیافرینند و این هیچ ارتباطی به مردم ، حکومت و نیروهای مسلح ایران ندارد. آمریکایی ها نباید خطا کرده و اگر در آینده با مشکلی در سطح دنیا مواجه شدند آن را گردن ایران بیندازند.»
ظریف: ایران اقدام متناسب انجام داد و به پایان رسید
واکنش های وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی به حمله موشکی سپاه پاسداران به مواضع آمریکایی اما برخلاف رهبر جمهوری اسلامی حاکی از آن بود که این اقدام را انتقام تمام و کمال ایران می‌داند و همانند آیت٬الله خامنه ای حرفی از ادامه واکنش ها نزد.
محمد جواد ظریف، در همان ساعات اولیه حمله، در توییتی اعلام کرد: «ایران اقداماتی متناسب برای دفاع از خود ذیل ماده ۵۱ منشور ملل متحد را اتخاذ و به پایان رساند و پایگاهی که از آن حمله مسلحانه بزدلانه علیه شهروندان و مقامات ارشد ما انجام شده بود را هدف قرار داد. ما به دنبال تشدید تنش یا جنگ نیستیم ولی در برابر هرگونه تجاوزی از خود دفاع خواهیم کرد.»
ظریف چهارشنبه پیش از ظهر پس از پایان جلسه هیات دولت هم در جمع خبرنگاران، با اشاره به پاسخ انتقام‌جویانه ایران به کشته شدن سلیمانی گفت: «به برادران عزیزمان در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تبریک عرض می‌کنم. همانطور که در شان نظام جمهوری اسلامی ایران است، پاسخ به یک پایگاه متجاوز در منطقه به عنوان اقدام نظامی علیه اقدام تروریستی آمریکا در به شهادت رساندن سردار شهید سپهبد سلیمانی و همراه‌شان را انجام دادند. او با بیان اینکه همانطور که گفته بودیم پاسخ جمهوری اسلامی، پاسخ مشخص و متناسب خواهد بود، گفت: اگرچه هیچ چیز متناسب با شهادت سردار سلیمانی نیست، اما این اقدام در پاسخ علیه مراکز نظامی آنهم یک مرکز نظامی اشغالگر که بعد از اعلام مجلس عراق، دیگر صلاحیت و مشروعیت حضور هم در عراق حتی به شکل ظاهری ندارد، انجام شد.»
با این تفاسیر به نطر می‌رسد وعده انتقام سخت جمهوری اسلامی نهایتا به موشک باران دو پایگاه نظامی بدون تلفات منجر شد. حال چنانچه از شواهد برمی‌آید مقامات دوطرف احساس برد کرده و تمایلی به ادامه درگیری٬ها ندارند و تعادل ناپایدار پیشین بار دیگر برقرار شد، این بار بدون قاسم سلیمانی.
