بی بی سی - خبرنگار نشریه اکونومیست از بازداشت خود در تهران در تابستان سال گذشته خبر داده است (+لینک به فایل صوتی). نیکولاس پلهام روایت بازداشت و تحت نظارت قرار گرفتنش توسط سپاه پاسداران را در مقالهای مفصل منتشر کرده است. این مقاله که در "مجله ۱۸۴۳" وابسته به اکونومیست، چاپ لندن منتشر شده به اختلاف سازمان اطلاعات سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات اشاره دارد.
نیکولاس پلهام، به عنوان خبرنگاری که شهروند بریتانیاست سه سال در انتظار صدور روادید ایران بوده ولی به صورتی "غیرمنتظره" در اولین روز ماه ژوئیه ۲۰۱۹ اجازه مییابد که به تهران سفر کند. این اولین سفر خبرنگار اکونومیست به ایران نبوده و پیشتر برای پوشش انتخابات با همکارانش به این کشور رفته بود. با این همه، اینبار به تنهایی به تهران سفر کرد.
او در هتل سیمرغ تهران توسط هفت مامور لباس شخصی در حالی بازداشت میشود که قصد تسویه حساب با هتل و حرکت به سوی فرودگاه داشته است. ماموران به عنوان حکم بازداشت یک "دست نوشته" ارایه میکنند و میگویند که بر اساس این حکم که "به امضای قاضی رسیده" میتوانند تا ۴۸ ساعت او را در بازداشت نگهدارند.
نیکولاس پلهام نوشته که به او "برای پاسخ به چند پرسش" امکان انتخاب داده میشود که این سوال و جواب یا در هتل یا در خودرو و در مسیر فرودگاه صورت بگیرد. ماموران در پاسخ به درخواست او برای وکیل یا نماینده سفارت میگویند که صرفا میخواهند "کمی بیشتر درباره سفر" او بدانند و "دلیلی برای تاخیر یا پیچیده کردن" ماجرا نیست.
یکی از مسایل مورد پرسش بازجو، زبانهایی است که خبرنگار این نشریه انگلیسی زبان میداند. او همچنین علاوه بر سوالاتی درباره خانوادهاش بر سر تعداد دفعاتی که او به اسرائیل سفر کرده بود هم به بازجو پاسخ داده است. بازجو اصرار داشته که او قادر است به زبان فارسی حرف بزند.
به نوشته نیکولاس پلهام پس از سپری شدن ۹ ساعت از بازداشتش، او به یک سلول منتقل میشود. او توضیح میدهد که در زمان بازداشتش در آوریل ۲۰۱۹ آمریکا سپاه پاسداران را در فهرست سازمانهای تروریستی قرار داده بود. همچنین سه روز پیش از سفرش به ایران، نیروی دریایی بریتانیا یکی از نفتکشهای این کشور را در تنگه جبل الطارق، به ظن نقض تحریم اتحادیه اروپا برای صدور نفت به سوریه، توقیف کرده بود.
خبرنگار اکونومیست مینویسد: "مقامات ایرانی که من میشناختم، اطمینان داده بودند که من در امان خواهم بود ولی زمان صدور ویزا عجیب به نظر میرسید".
نیکولاس پلهام در روایت از دومین روز بازداشتش مینویسد که مترجم بازجویش از او پرسیده که "چگونه میتواند کتابهایش را بخرد" و اصرار بازجو بر اینکه او فارسی میداند ادامه مییابد. این خبرنگار بریتانیایی پس از مدتی به یک واحد دو خوابه آپارتمانی منتقل میشود. او اجازه بستن در اتاق را نداشته و تا بامداد چراغ اتاق روشن بوده است.
در این آپارتمان بازجویی به همراه مترجمی دیگر ادامه مییابد. در پاسخ به درخواست مجدد این خبرنگار برای دسترسی به وکیل و اطلاع دادن به سفارت بریتانیا، گفته شده که این اقدام سبب تشکیل "پروندهای طولانی مدت" یا "حبس در زندان اوین" خواهد شد.
خبرنگار اکونومیست مینویسد که پس از ورودش به تهران با اقتصاددانی ملاقات داشته که ۲۱ روز در سلول انفرادی زندان اوین محبوس بوده است. این زندانی روایت کرده که شکنجه روانی شده است.
وقتگذرانی در خانه امن با رقص ایرانی
به نوشته نیکولاس پلهام، بازجوی خبرنگار اکونومیست خود را مامور بازوی اطلاعاتی سپاه پاسداران معرفی کرده است.
همچنین از نیکولاس پلهام خواسته میشود تا متنی را دیکته کند که آنها از موبایل او برای همسرش ارسال کنند که به این ترتیب از وضعیت او خبردار شود.
او در مقالهاش شرایط زندگی با ماموران را در این آپارتمان را تشریح کرده و مینویسد که چگونه با به صدا درآمدن در توسط شخصی که غذای سفارش داده شده را آورده بود، دست ماموران به روی سلاحشان میرفت. همینطور مینویسد که یکی از آنان "نقش معلم زبان" را ایفا میکرد و به این ترتیب او نام اشیا را به فارسی یاد میگرفته است. خبرنگار اکونومیست مینویسد که حتی یکی از ماموران پیشنهاد میکند تا با "آهنگهای عاشقانه ایرانی" که روی موبایلش پخش میکرده، برقصند.
بازجو "هر بامداد" با او ملاقات میکرده و در سومین روز گفته میشود که باید به "هتلی راحتتر" منتقل شود. به نیکولاس پلهام اجازه داده میشود که در شهر تردد کند ولی اجازه هیچگونه فعالیت رسانهای نداشته و "تمامی تردد و ملاقاتهایش" باید گزارش میشده است. بازجوی خبرنگار اکونومیست در هتل سیمرغ، به او میگوید که میتواند با خارج از کشور تماس بگیرد و هزینههای تماسها با سپاه پاسداران خواهد بود.
بازجوییهای چند ساعته او از این پس "غیررسمیتر" نسبت به روزهای پیشین بوده است. نظر او درباره موضوعاتی مثل اسرائیل و فلسطین، تحریمها و برگزیت پرسیده میشود.
در دهمین روز به او اعلام میشود که در نتیجه تحقیقات، مشخص شده او گزارشگر است و میتواند ۵ روز دیگر به کشور خود بازگردد. یکی از ماموران اطلاعات سپاه که در این مقاله از او با نام "علی" یاد شده از این خبرنگار میخواهد تا برایش از ورزشگاه امارات در لندن، جایی که باشگاه فوتبال آرسنال بازی میکند، تصویری بفرستد. با این حال زمان وعده شده بدون انجام کارهای اداری خروج او سپری میشود. اطلاعات سپاه پاسداران در این رابطه سکوت میکند و هفتهها میگذرد.
پرداخت جریمه برای اقامت غیرقانونی
نیکولاس پلهام نوشته که در زمان انتقالش توسط سپاه به محلی دیگر، دو موتورسیکلت آنها را تعقیب میکردند. او همچنین روایت کرده که پس از انتقالش به هتلی دیگر، برای بازجویی به آپارتمانهایی در حوالی میدان انقلاب احضار میشده است.
یکی از بازجویان از او اطلاعاتی درباره یک روزنامهنگار ایرانی میخواسته است. نیکولاس پلهام در طول بازجویی مظنون به پرداخت رشوه به این روزنامهنگار بوده است.
چهارم سپتامبر به خبرنگار اکونومیست با یک پیامک اطلاع داده میشود که روادید خروج او آماده است. وقتی از گذرنامهاش سوال میکند؛ گفته میشود که باید از هتل محل اقامتش دریافت کند. او توضیح میدهد که این پاسخ چه اندازه عادی بیان شد و چقدر برای او شگفتانگیز بوده است. مامور اطلاعات سپاه پاسداران از خبرنگار بریتانیا میخواهد که به اداره اتباع خارجی مراجعه کند. با این حال این اداره از موضوع ابراز بی خبری میکند.
به روایت خبرنگار اکونومیست مامورانی از یک نهاد امنیتی دیگر با او ملاقات میکنند ولی میگویند که پیش از هر چیز باید پرسشهایی را مطرح کنند. این شهروند بریتانیا مینویسد که بازجوییاش بیش از ۴۰ دقیقه به طول میانجامد. این ماموران پس از سپری شدن ۱۰ دقیقه از پایان بازجویی، به او میگویند که باید به دلیل اقامت پس از انقضای ویزا، چهار میلیون تومان، معادل ۲۰۰ دلار جریمه پرداخت کند. ماموران میگویند که نمیتوانند این هزینه را "به دلیل اشتباه سپاه پاسداران" تقبل کنند. او هرگز دفترهای یادداشتش را که قرار بود به سفارت بریتانیا در تهران تحویل داده شود، دریافت نکرد.
صدور روادید برای شهروندان ایالات متحده آمریکا و بریتانیا از سوی ایران به ندرت صورت میگیرد. خبرنگاران خارجی که در ایران فعالیت میکنند از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با هماهنگی وزارت اطلاعات مجوز دریافت میکنند.