در نگاه مسوولان جمهوری اسلامی، ارتش ایران همواره بعد از سپاه پاسداران و به‌عنوان دومین نیروی نظامی کشور در نظر گرفته شده است؛ اما پس از قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا و افزایش تحریم‌های سپاه، آبا ارتش ایران قدرتمندتر شده است؟
بهنام قلی‌پور - رادیو فردا
ارتش ایران دومین نیروی نظامی ایران است که در ۴۰ سال اخیر همواره زیر سایه سپاه پاسداران بوده و روحانیون حاکم بر این کشور نگاهی ثانویه همراه با تردید به آن داشته‌اند.
روحانیون حاکم بر ایران، ارتش و ساختار آن را محصول حکومت پهلوی می‌دانند و طی ۴۰ سال گذشته هرگز نقشی استراتژیک به این نیروی نظامی نداده‌اند، اما در سال‌های اخیر این نیرو شاهد تغییراتی کم‌سابقه است.
با اضافه شدن نام سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا و افزایش دامنه تحریم‌های این نیروی نظامی، فرصتی کم‌نظیر در اختیار ارتش قرار داده تا خود را از زیر سایه این نیروی نظامی و ایدئولوژیک بیرون کشیده و نقش پررنگ‌تری در جمهوری اسلامی ایفا کند.
سه ماه پس از این تصمیم آمریکا بود که فرماندهان ارتش اعلام کردند رویکرد این نهاد نظامی از حالت «دفاعی» خارج‌شده و حالت «هجومی» به خود گرفته است.
برخی کارشناسان معتقدند این تغییر سیاست نظامی و برخی تغییرات مدیریتی در بدنه ارتش درواقع امتیازی برای ارتش ایران محسوب می‌شود که نشان از ارتقای محدود جایگاه آن در ساختار نظامی ایران دارد.
👈مطالب بیشتر در سایت رادیو فردا
تغییرات فرماندهی ارتش ایران بعد از ۱۲ سال و نیز انتخاب وزیر دفاع از میان صفوف ارتش، نشان از حرکت جدیدی برای بازسازی و ارتقا ارتش دارد که با انتصاب سرلشکر «محمد باقری« به ریاست ستاد کل نیروهای مسلح کلید خورده است. باقری هرچند از سپاه آمده، اما رابطه خوبی با ارتشیان دارد.
«بابک تقوایی» ازجمله کارشناس مسایل نظامی ایران است که دراین‌باره به ایران‌وایر می‌گوید که «تلاش آیت‌الله خامنهای و مسئولین رژیم در جلوگیری از استقلال ارتش و افزایش فرمان‌پذیری پرسنل و فرماندهانش است.»
این کارشناس نظامی می‌گوید که «حضور احمدرضا پوردستان در صحن مجلس، اعتراض او به بودجه کم ارتش و بیان مشکلات معیشتی و ضعف ناشی از نبود تجهیزات مدرن همگی چهره‌ای غیر مطیع از او در مقابل خامنهای ساخت که متعاقبا منجر به برکناری او شد.»
به اعتقاد او «تحولات مدیریتی و تغییر فرماندهان ارتش در سال‌های اخیر برنامه آیت‌الله خامنهای در راستای جلوگیری از ایجاد شخصیت کاریزماتیک فرماندهان سابق ارتش در میان پرسنل ارتش بوده است.»
تقوایی می‌گوید: «در آینده پس از مرگ خامنهای، فرماندهان ارتش جهت جلوگیری از دست دادن مقام خود قاعدتا چنانچه حکومت به‌طور کامل به دست سپاهیان قبضه شود از آن‌ها فرمان‌برداری خواهند کرد.»
این کارشناس نظامی همچنین بر این باور است که «بدنه ارتش آمادگی پیوستن به اعتراضات و فرمان‌ناپذیری از این فرماندهان مکتبی و وابسته را خواهد داشت که البته بستگی به سطح اعتراضات مردمی داشته و دارد»
تقوایی همچنین معتقد است که «به دنبال اعتراضات سال ۱۳۹۷ و حضور بسیاری از پرسنل ارتش در میان معترضین، نگرانی روحانیون از احتمال پیوستن ارتش به اعتراضات بیش‌ازپیش افزایش یافت و متعاقبا به دستور خامنهای طرح‌هایی توسط سازمان عقیدتی و سیاسی ارتش جهت مکتبی‌تر نمودن و افزایش اعتقاد پرسنل به ولایت‌فقیه تعریف شده است.»
تقوایی در بخش دیگری از گفتگو با ایران‌وایر پیش‌بینی کرده که «با توجه به آنکه فرماندهان کنونی ارتش بر مبنای سرسپردگی کامل به فرماندهی کل قوا بر پست خود گمارده شده‌اند لذا انتظاری نمی‌رود که این افراد نیروهایشان را به سمتی هدایت کنند که به سمت معترضان در آینده بپیوندند.»
اما او معتقد است که «پیوستگی به معترضین همیشه از بدنه صورت می‌گیرد بخصوص از میان پرسنلی که به درجه‌های نظامی پایین‌تر از سرگرد در حال خدمت هستند.»
به گفته تقوایی «فرماندهان کنونی به سمت قدرتمندتر دعوای سیاسی بین جناح‌های حاکم حرکت کرده و متعاقبا آن فردی که از سوی آن‌ها و حتی سپاه پاسداران به رهبری برگزیده شود را می‌پذیرند و در تعیین رهبر آینده و مجادلات سیاسی آن نقشی نخواهند داشت.»
«مهران توسلی»، یکی از تحلیل‌گران مسایل سیاسی ایران معتقد است که آیت‌الله «علی خامنهای» «به نحوی متقاعد شده که موازنه میان ارتش و سپاه» را به‌گونه‌ای تغییر دهد که توان کنترل آن را هم داشته باشد.
او در گفت‌وگو با «ایران اینترنشنال» نارضایتی ارتشی‌ها از میزان حقوق خود در مقایسه با نیروهای سپاه پاسداران و نوسازی نشدن بدنه ارتش طی ۴۰ سال گذشته را از مهم‌ترین دلایل این تغییرات عنوان کرده است.
توسلی می‌گوید که «تزریق خون جدید به ارتش»، «استخدام‌های جدید» با «تغییر دستورالعمل عضوگیری برای ارتش» از مهم‌ترین برنامه‌های «اصلاحی» در مسیر بازسازی این نیروی نظامی است.
این کارشناس مسایل سیاسی معتقد است: «درصورتی‌که نارضایتی‌ها به‌طور اصولی در ارتش حل نشود و آن‌ها به بازی گرفته نشوند و درصورتی‌که جانشینی رهبری آینده با توافق درون ساختار قدرت و توجه به افکار عمومی حل نشود، آنگاه ممکن است جناح‌های قدرت برای یارگیری سیاسی به سراغ ارتش بیایند که می‌تواند برای سیستم چالش‌برانگیز باشد.»
وب‌سایت خبری- تحلیلی «میدل ایست آی» هم تغییرات در ساختار ارتش را اقدامی در جهت خروج این نیروی نظامی از زیر سایه سپاه پاسداران و حرکت به سمت استقلال ارزیابی کرده است.
مركز مطالعات و تحقيقات «المزماة» هم در این زمینه نوشته که «ارتش ایران بر این باور است که سپاه پاسداران از مرز وظایف و اختیارات خود عبور کرده و رفتار آن فراتر از یک نیروی نظامی رفته است و انگار مافوق قانون عمل می‌کند.»
به نوشته این مرکز «ارتش ایران معتقد است که سپاه پاسداران یک ارگان نظامی و موازی با آن است و وظایفی که به عهده ارتش است را انجام می‌دهد. این مساله منجر به فقدان روح اتحاد و وحدت در رهبری نیروهای نظامی و باعث ایجاد اختلاف و شکاف بین این دو نیرو» شده است.
براساس برخی برآورد‌ها ارتش ایران در حال حاضر بیش از ۴۰۰ هزار نیروی کادر و سرباز وظیفه دارد که در سال‌های اخیر گزارش‌های جسته‌وگریخته‌ای از شرایط وخیم اقتصادی آن‌ها منتشر شده است.
نتایج یک تحقیق «دانشگاه دفاع ملی» نشان می‌دهد ارتش ایران در حوزه نیروی انسانی با ۶۸ ریسک دست‌وپنجه نرم می‌کند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، کمبود منابع مالی است.
همین محدودیت مالی، تاکنون به ارتش اجازه نداده که بتواند ۷۵ هزار نیروی موردنیاز خود را جذب کند، چراکه از عهده پرداخت حقوق و مزایای آن‌ها ناتوان است و درعین‌حال، درگیر حل‌وفصل مشکلات مالی کادر‌های رسمی خود و بازنشستگانش است.
با تمام این مشکلات و موانع اما به نظر می‌رسد تغییرات در ارتش به نفع ساختار کلی این نیروی نظامی در مقابل با سپاه پاسداران آغاز شده است و احتمالا به این نیرو اجازه داده‌شده که گام‌هایی برای استقلال بیشتر در زمینه نظامی جدا از سپاه پاسداران بردارد.
