بابک غفوری آذر - رادیو فردا
زوج سوار بر موتوری در جاده‌های شمال با پس زمینه موزیک ترانه‌‌ای خاطره انگیز به دریاچه می‌رسند. نمای بعدی سوار بر قایق هستند و درباره اینکه چه کسی «لامپ» موتور را روشن کرده صحبت می‌کنند.
موسیقی خاطره‌انگیز همزمان با تیتراژ پایانی اوج می‌گیرد تا اشاره‌های سازندگان یک مجموعه تلویزیونی به تعدادی از محبوب ترین و پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای پیش از انقلاب ایران کامل شود.
آنچه در بخش‌های پایانی فصل ششم سریال «پایتخت» از سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد، بازآفرینی بخش‌هایی از فیلم‌های «همسفر»، «ممل آمریکایی» و «در امتداد شب» در سریالی بود که فصل‌های قبلی آن به تهیه کنندگی سازمان سینمایی اوج متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تولید شده بود.
سریالی که از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های نمایشی سال‌های اخیر تولید شده در رادیو و تلویزیون حکومتی ایران یاد می‌شود و در بخش‌های مختلف آن ارجاعاتی به اتفاقات و شخصیت‌های سیاسی روز مطابق نظر مدیران حاکم بر رادیو و تلویزیون حکومتی ایران دیده می‌شد.
حالا اما سازندگان این سریال با چراغ سبز ناظران پخش و مدیران به ناگهان یاد فیلم‌های محبوب دوران پیش از انقلاب افتاده‌اند.
تقلید و بازآفرینی از فیلم‌های و سریال‌های محبوب پیش از انقلاب ایران، اتفاق تازه‌ای در فضای نمایشی ایران نیست. سینمای ایران مدتهاست که در حال بازآفرینی برخی از فیلم‌های قدیمی و پرفروش دوران حکومت گذشته است. برخی از فیلم‌های پرفروش سال‌های اخیر بازآفرینی فیلم‌های گذشته هستند.
👈مطالب بیشتر در سایت رادیو فردا
اما آنچه در سریال پایتخت دیده شد، تفاوت مهمی با بازآفرینی‌های دیگر داشت. تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در تمام سال‌هایی که مجموعه پایتخت را به روی آنتن می‌فرستاد از آن به عنوان یکی از موفق‌ترین آثارش یاد می‌کرد و تعداد بینندگانش را به رخ منتقدانش می‌کشید.
در فصل‌هایی قهرمان‌های این سریال وقایع سیاسی و اجتماعی روز را مطابق دیدگاه‌های سازمان تولیدکننده‌اش بازتاب دادند. حتی در یکی از فصول به سوریه رفتند و با شبه نظامیان گروه حکومت اسلامی (داعش) جنگیدند یا در فصلی دیگر سوار بر تریلی شدند که نام یکی از مهم‌ترین پروژه‌های ساختمانی و پر از ابهام نهادهای اقتصادی وابسته به سپاه پاسداران (اطلس مال) را بر رویش نمایش می‌داد.
حالا سریالی که در آخرین فصلش قهرمانش را به هیبت راننده یک نماینده مجلس درآورده بود و از گرانی‌های گلایه می‌کرد، صحبت از روشن کردن لامپ می‌شد و موتورسواری دونفره در جاده‌های شمال را نمایش می‌داد.
یادآوری فیلم‌های محبوب قدیمی در تلویزیون ایران در شرایطی انجام می‌شود که سازندگان همان فیلم‌ها بعد از انقلاب یا از جریان فیلم و سریال سازی در سینما و تلویزیون ایران حذف شدند یا اگر همان اجازه فعالیت پیدا کردند، همواره در حاشیه بودند. در زیر مروری می‌کنیم بر آفرینندگان سه فیلمی که در پایتخت بخش‌هایی از آنها بازآفرینی شد.
مسعود اسداللهی
کارگردان فیلم پرفروش «همسفر» با بازی بهروز وثوقی و گوگوش، پس از انقلاب فیلمی به نام «قرنطینه» ساخت که ابتدا توقیف و بعد با تغییرات فراوان به مدت کوتاهی اکران شد. اکران این فیلم با مخالفت‌هایی از جمله انتشار مطلب تندی در روزنامه جمهوری اسلامی روبه‌رو شد و نمایش فیلم بی سر و صدا پایان یافت و اجازه کار دیگری به آقای اسداللهی داده نشد.
او ایران را از طریق مرز پاکستان ترک کرد و فعالیت‌های هنری‌اش را در خارج از ایارن پی گرفت. از جمله بازی در نمایش «اتللو در سرزمین عجایب» به نویسندگی غلامحسین ساعدی بازی کرد. آقای اسداللهی نقش کوتاهی هم در فیلم «رمب ۳» بازی کرد و این سال‌ها در تلویزیون‌های فارسی زبان خارج از کشور برنامه‌هایی با محور مسائل فرهنگی دارد.
پرویز صیاد
آفریننده شخصیت محبوب «صمد» و کارگردان پرفروش‌ترین فیلم پیش از انقلاب، «در امتداد شب» پس از انقلاب تمام اموالش از جمله سینما تئاتر کوچک تهران که محل اجرای آثار متفاوت بود، مصادره شد.
او از ثابت قدم‌ترین افراد در انتقاد از سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران از جمله سینمای بعد از انقلاب ایران بوده است. دو فیلم بلند در خارج از کشور ساخت و همچنان شخصیت صمد را در نمایش‌هایی با مضامینی مرتبط با تحولات سیاسی و اجتماعی به روی صحنه می‌برد.
شاپور قریب
کارگردان فیلم «ممل آمریکایی»، پس از انقلاب اجازه فعالیت پیدا کرد اما همواره بامحدودیت‌های مختلفی روبه رو بود. از جمله فیلم پرفروش «بگذار زندگی کنم» را ساخت اما آثارش مورد تحقیر منتقدان قرار می‌گرفت و فرصت ساخت فیلم‌های مهم‌تر را پیدا نکرد. سال ۱۳۹۱ با بیماری آلزایمر درگذشت.
بهروز وثوقی و گوگوش
زوج بازیگر فیلم‌های «همسفر» و «ممل آمریکایی» از محبوب‌ترین و مهم‌ترین بازیگران تاریخ سینمای ایران، پس از وقوع انقلاب اجازه بازی در هیچ فیلمی را پیدا نکرده‌اند. رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران از آنها به عنوان افرادی نزدیک به خانواده پهلوی یاد می‌کنند. همچنان نزد مردم ایران از محبوب‌ترین هنرمندان هستند و نامشان را در مخافل مختلف هنری برده می‌شود.
شدت واکنش‌ها به قسمت‌های پایانی سریال «پایتخت» باعث ورود عبدالعلی علی‌عسگری، رئیس سازمان صدا و سیما به موضوع شد تا در یکی از عجیب‌ترین نامه‌های نوشته شده در تاریخ نظارت‌های فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، رئیسی از معاونش بخواهد تا عاملان آنچه «عملیات مرموز و فتنه انگیز ستون پنجم فرهنگی دشمن» خوانده شده است را معرفی کند. نتیجه چنین درخواست و احتمال معرفی مقصرانی در این زمینه نامعلوم است اما نکته مشخص این است:
بهره‌گیری از فیلم‌های محبوب سینمای پیش از انقلاب ایران نشان از تداوم محبوبیت آفرینندگانشان چهار دهه پس از انقلاب دارد. این موضوع همچنین نمایانگر مشکلات عمیق سینماگران مورد تائید جمهوری اسلامی ایران و رادیو و تلویزیون حکومتی ایران در جذب مخاطب بود.
