ساخت‌وساز بدون تایید نقشه و دریافت پروانه

ساختمان ۱۷ طبقه پلاسکو هنگامی که در سال ۱۳۴۱ به بهره برداری رسید، بلندترین ساختمان تهران بود. حبیب‌الله القانیان، مالک آن، و رئیس انجمن کلیمیان تهران، در سال ۱۳۵۸ اعدام شد. همچون بسیاری دیگر از ساختمان‌هایی که پس از انقلاب مصادره شدند، ساختمان پلاسکو هم به دست بنیاد مستضعفان افتاد و مغازه‌داران، مستاجر بنیاد شدند. برخی از مغازه‌داران، صاحب سرقفلی مغازه خود بودند.

ساختمان پلاسکو، واقع در چهارراه استانبول تهران، ۳۰ دی ماه ۱۳۹۵ دچار آتش سوزی شد و فروریخت. در این حادثه ۲۲ نفر، از جمله ۱۶ آتش نشان، جانشان را از دست دادند. دلیل شروع آتش درگزارش رسمی "اتصال برق و احتمالا نشت همزمان گاز از کپسول گاز" اعلام شد.

تنها دو طبقه پایین پلاسکو از آتش در امان ماند و این ساختمان دیگر قابل استفاده نبود. با وجود آواربرداری سریع، ساخت این ساختمان بسیار بیش از حد انتظار طول کشید و ۵۷۴ واحد صنفی این ساختمان بلاتکلیف ماندند.

ساختمان سوخته پلاسکو که با دیوار موقتی که تصویر آتش‌نشانان روی آن نقاشی شده محصور شده بود، در سال‌های اخیر به بخشی از منظر شهری در مرکز تهران تبدیل شده بود تا اینکه نیمه دوم سال ۱۳۹۸ اختلافات شهرداری و بنیاد مستضعفان رسانه‌ای شد. علی‌محمد سعادتی، شهردار منطقه ۱۲ تهران در گفتگو با رسانه‌ها اعلام کرد که شهرداری در جلسات متعدد از بنیاد مستضعفان خواسته که نقشه‌های ساختمان جدید پلاسکو را ارایه کند که این کار را نکرده ‌است. شهردار این منطقه مرکزی تهران همچنین اعلام کرد که اجازه داده برای مستحکم‌کردن گود ایجاد شده در پی تخریب ساختمان قدیم پلاسکو و پیشگیری از خطر برای خیابان جمهوری و ساختمان‌های مجاور اقدام شود اما آنها هنوز نقشه‌ها را هم ارائه نکردند.

افزون بر هزینه پروانه ساخت، پارکینگ‌ مورد نیاز هم از موارد اختلاف شهرداری و بنیاد است. شهردار منطقه ۱۲ بار دیگر آذرماه تاکید کرد که ساخت پلاسکو باید متوقف شود و بنیاد مستضعفان باید به قانون احترام بگذارد: "نه در شأن مردم و کسبه و نه در شأن بنیاد مستضعفان است که یک ملک غیرقانونی احداث شود."

حدود دو ماه بعد از این اظهارات شهردار منطقه ۱۲، باشگاه خبرنگاران جوان ۳۰ دی ماه ۱۳۹۸ با انتشار گزارش تصویری خبر داد که اسکلت ساختمان جدید پلاسکو در اردیبهشت سال ۱۳۹۹ به پایان می‌رسد. در این گزارش اعلام شد که ساختمان جدید ۲۰ طبقه، شامل ۵ طبقه زیر و ۱۵ طبقه روی زمین است و تا سال ۱۴۰۰ به پایان می‌رسد. چنانچه در نامه‌های شهرداری به بنیاد مشخص است، یک طبقه از این بنا برای یادبود "آتش نشانان شهید" در نظر گرفته شده‌است.

نهادهای زیرمجموعه رهبری و ساخت و سازهای غیرقانونی

این نخستین بار نیست که نهادهای زیر نظر آیت‌الله خامنه‌ای، در تهران ساخت‌وساز غیرقانونی می‌کنند. در مرکز شهر تهران، نبض تجاری ایران، ساختمان‌ها، مغازه‌ها، پاساژها و گاراژهای بسیاری بعد از انقلاب توقیف شده یا وقفی در اختیار این نهادهاست. این املاک تا چند سال پیش تابلویی داشت که در آنها به مالکیت این نهادها اشاره ‌شده ‌بود اما اخیرا تابلوها جمع‌آوری شده‌‌اند. بسیاری از این املاک که امروز در بافت تاریخی شهر قرار گرفته، بدون درنظرگرفتن ضوابط شهری و میراث فرهنگی بازسازی می‌شوند.

در دوره شهرداری محمدباقر قالیباف، به دلیل همراه بودن شهردار، ساخت‌وسازهای غیرقانونی راحت‌تر انجام می‌گرفت. به این ترتیب که ساختمان‌ها، بر خلاف ضوابط شهرسازی و تراکم منطقه، مجوز ساخت می‌گرفتند و به ظاهر قانونی ساخته می‌شدند اما مغایر ضوابط بودند. ساختمان‌های ستاد اجرایی فرمان امام در خیابان خالداسلامبولی (وزرا) تنها یکی از این نمونه‌هاست. این برج‌های ۲۰ طبقه در منطقه‌ای ساخته شد که به‌دلیل عرض گذر و مسائل ترافیکی، مجوز ساخت ساختمان بیش از هشت طبقه داده نمی‌شود.

در مواردی از جمله ساخت ساختمان مرکزی بسیج مستضعفین در میدان سپاه، شهردار اصولگرای تهران اعتراض و در یادداشتی از این ساخت و ساز انتقاد کرد. ساخت این ساختمان با انتقاد شدید دیوان عدالت اداری نیز همراه شد. اما ساختمان بسیج به بهانه اینکه در داخل پادگان است، غیرقانونی و در حریم عمارت کوشک ساخته ‌شد. با وجود همه مخالفت‌ها این ساختمان بدون رعایت ضوابط شهرداری و میراث‌فرهنگی در پهنه "حفاظت فرهنگی و تاریخی" شهر ساخته شد.

بیشتر املاک نهادهای زیرمجموعه رهبری، علاوه بر تخلف در ساخت و ساز، مسائل ایمنی را نیز رعایت نمی‌کنند. ساختمان آلومینیوم که یکی دیگر از ساختمان‌های مصادره‌ای بنیاد مستضفعان است، وضعیتی مشابه پلاسکوی سابق دارد و با وجود هشدارهای اعضای شورای شهر تهران، مسئولان بنیاد به شرایط ناایمن این ساختمان توجهی نمی‌کنند. بسیاری دیگر از املاک بنیاد، از جمله در خیابان‌های چراغ برق و امیرکبیر که انبار کالاهای قابل احتراق است ناایمن هستند. در خیابان ناظم الاطباء تهران این بناها بارها دچار آتش‌سوزی شده‌اند.

این درحالی‌است که ساختمان "علاءالدین" با مالکیت شخصی به سرنوشت دیگری دچار شد. مالک این ساختمان شش طبقه، به هر ترتیب، موفق به دریافت پروانه ساخت طبقه هفتم شده بود. معاون سیاسی-انتظامی فرمانداری تهران ساخت طبقه هفتم این ساختمان را "تخلف محرز شهرداری منطقه ١١" خواند و در نهایت به دلیل ایمن نبودن ساختمان، مالک علاءالدین مجبور به تخریب طبقه هفتم و افزودن راه پله شد.

حالا بار دیگر بنیاد مستضعفان، با زیرپا گذاشتن قوانین شهرداری، اقدام به ساخت و ساز پلاسکو کرده‌ است.

چنانکه از شواهد برمی آید، مخالفت شهرداری و وزارت مسکن با ساخت ‍‍پلاسکو نیز راه به جایی نبرده و این ساختمان بدون پرداخت هزینه‌های شهرداری و دریافت پروانه، بسرعت در حال تکمیل است.