هانا کاویانی - رادیو فردا
خبرگزاری‌های فارس و تسنیم، نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، روز چهارشنبه سوم اردیبهشت‌ماه، از پرتاب «موفق» یک ماهواره نظامی به مدار کره زمین خبر دادند. نام این ماهواره «نور» معرفی شده و به عنوان «نخستین ماهواره نظامی جمهوری اسلامی ایران» توصیف شده است.
اما جمهوری اسلامی و به طور مشخص سپاه پاسداران، چه هدفی را از پرتاب این ماهواره دنبال می‌کند و آیا فن‌آوری به کاررفته در پرتابه حامل این ماهواره، میتواند در زمینه‌های دیگری از جمله طراحی موشک‌های بالیستیک به کار رود؟
فابین هینز، کارشناس برنامه موشکی ایران در مؤسسه میدلبری کالیفرنیا، در گفت‌وگویی اختصاصی با رادیوفردا معتقد است که بررسی صحت ادعای سپاه در مورد پرتاب موفق این ماهواره کار سختی نیست، اما این موضوع تأییدی بر فعالیت سپاه در زمینه فضایی.
👈مطالب بیشتر در سایت رادیو فردا
او می‌گوید سؤال اصلی این است که این برنامه تا چه حد به سمتی می‌رود که زیر پوشش فناوری فضایی و برنامه ماهواره‌ای تبدیل به یک برنامه موشکی و نظامی شود، گرچه برای بررسی تأثیرات آن در حوزه امنیت، به اطلاعات بیشتری درباره فن‌آوری استفاده شده در آن نیاز است.
چطور از صحت این ادعای سپاه پاسداران می‌توان مطمئن شد؟
اینکه آیا این پرتاب موشک واقعاً انجام شده باشد یا خیر، موضوع سختی برای تایید کردن نیست. فکر می‌کنم تا ساعاتی دیگر دولت آمریکا بتواند بگوید این موضوع صحت دارد یا خیر، چون شناسایی و رویت اشیا در فضا کار سختی نیست. البته این را هم اضافه کنم که وضعیت کنونی به دلیل کرونا، وضعیتی عجیب است.
جمهوری اسلامی معمولاً خیلی درباره توان موشکی‌اش دروغ نگفته است؛ بزرگنمایی کرده اما دروغ خیلی بزرگی نگفته است. اما حتی اگر پرتاب موفق نبوده هم این یک اتفاق بزرگ است، چرا که همچنان تاییدی است درباره فعالیت سپاه در زمینه فضایی. موفقیت یا شکست این پرتاب مرحله بعدی خواهد بود.
با تصور اینکه یک ماهواره نظامی توسط سپاه در مدار قرار گرفته باشد، چنین ماهواره‌ای پیش از آنکه درباره اهمیت امنیتی آن صحبت کنیم، چه استفاده‌هایی میتواند داشته باشد؟
استفاده‌های زیادی برای یک ماهواره نظامی وجود دارد، مثلاً در زمینه ارتباطات و شناسایی. اما به نظر من موضوع جذاب‌تر این است که این پرتابه به چه کار می‌آید، و این خیلی بستگی به این دارد که چه فناوری‌ای استفاده کرده باشند.
در پرتاب ماهواره یک بخش مهم این است که شما به هرحال درباره مراحل مختلف پرتاب تجربه کسب می‌کنید؛ مثلاً در زمینه مراحل مختلف جدا شدن بخش‌های نختلف موشک از همدیگر، که میتواند در تولید موشک بالیستیک هم به کار بیاید.
اما این بیشتر بستگی به این دارد که از چه سوختی استفاده کرده باشند؛ اینکه پیشران با سوخت جامد کار کند یا با سوخت مایع، و اگر سوخت مایع است، از چه نوعی است.
در تئوری اگر از سوخت جامد یا از نوعی از سوخت مایع استفاده شده باشد، میتواند در ساخت موشک بالیستیک دوربرد مورد استفاده قرار گیرد. وقتی به این برنامه، پیش از سال ۲۰۱۱، یعنی ۹ سال پیش، نگاه کنیم تقریباً مشخص بود که این برنامه‌ای مثل برنامه هسته‌ای ایران است. یعنی الزاماً در حال ساخت موشک قاره‌پیما نبودند، اما برنامه‌ای فضایی را پیش می‌بردند که همه فن‌آوری لازم برای ساخت موشک قاره‌پیما را داشت.
یک موضوع مهم دیگر هم، اندازه این پرتابه است. آیا یک پرتابه کوچک با ماهواره‌ای کوچک بوده یا پرتابه‌ای بزرگتر. این چیزی است که از طریق عکس تشخیص آن سخت است.
البته همچنان تأکید می‌کنم ادامه فعالیت سپاه به موازات برنامه فضایی وزارت دفاع در این زمینه از همه این‌ها مهم‌تر است.
دقیقاً می‌خواستم به همین موضوع برگردیم که این پرتاب و حال ادعای موفق بودنش در زمانی اتفاق می‌افتد که چند پرتاب ناموفق از سوی وزارت دفاع و وزارت ارتباطات جمهوری اسلامی داشته‌ایم.
این پرتاب یک اتفاق مهم است. برنامه فضایی ایران که خیلی هم درباره آن تبلیغ شده، توسط نهادهای غیرنظامی پیش برده می‌شود؛ مانند سازمان فضایی ایران. درست است که پرتابه‌ها توسط ارتش ساخته می‌شود اما کنترل روند در دست غیرنظامیان است.
ما پیشتر درباره این تحقیق کردیم و متوجه شدیم که حوالی سال ۲۰۰۵ یک برنامه فضایی موازی وجود داشت و آن زمان توسط سازمان جهاد خودکفایی سپاه اداره می‌شد و نمی‌دانیم که حال آیا تغییر کرده است یا خیر.
این کمی عجیب است. چون شما معمولاً یک برنامه فضایی دارید. ممکن است دفاتر رقیب در حوزه طراحی وجود داشته باشد، اما یک برنامه فضایی کاملاً موازی ندارید. خصوصاً یک برنامه فضایی موازی که به صورت مخفیانه دنبال می‌شود. در تحقیقات آن زمان ما به تأسیسات شاهرود رسیدیم که خیلی جای جالبی است. سکوی پرتاب، محل تولید پیشران با سوخت جامد و محل آزمایش دارد.
تا فوریه، زمستان سال گذشته، ایرانی‌ها به وجود این تأسیسات اعتراف نکرده بودند. در نتیجه یک جای مخفی در وسط بیابان بود، و البته نزدیک به یکی از آخرین زیست‌گاه‌های یوزپلنگ ایرانی که گمانه‌زنی‌هایی درباره ارتباط پرونده محیط زیستی‌ها با آن پایگاه وجود دارد.
اما آنچه در فوریه اتفاق افتاد، آزمایش یک پیشران با سوخت جامد در تأسیسات شاهرود بود، که یک فناوری بسیار پیشرفته است که برای موشک دوربرد هم استفاده دارد.
این اتفاق افتاد، ایران هم عکس‌هایی از آن منتشر کرد و حال پرتاب از همین تأسیسات توسط سپاه انجام شده است، و این خب هشدارهای متعددی را پیش می‌آورد. چون برنامه فضایی ایران با ماهواره‌برهایی مثل سفیر یا سیمرغ، پرتابه‌هایی نیستند که در عرصه نظامی مورد استفاده قرار گیرند، و نمی‌توانند به عنوان موشک قاره‌پیما کار کنند و ظرفیت آن را ندارند.
شاید بتوان تغییر کاربری داد و کارهای پیچیده‌ای در این زمینه کرد، ولی فن‌آوری استفاده شده در آن‌ها قدیمی است. شاید شوروی دهه شصت این کار را می‌کرد ولی امروز این کار را نمی‌کنند.
الان سؤال اصلی این است که این برنامه سپاه تا چه حد به این سمت می‌رود که بتواند زیر پوشش فناوری فضایی و برنامه ماهواره‌ای تبدیل به یک برنامه موشکی و نظامی بشود. برای بررسی تأثیراتی که در حوزه امنیت خواهد گذاشت، لازم است اطلاعات بیشتری درباره فن‌آوری استفاده شده در این پرتاب داشته باشیم.
