امیرساسان شرفی: همانطور که می‌دانید با شیوع بیماری کرونا و خطر ویروس کووید ۱۹، جهان در طی چند ماه گذشته دچار تغییرات عظیمی گشته است، بگونه‌ی که جامعه خداباوران را هم تحت تاثیر خود قرار داده است. امسال مسیحیان و کلیمیان ناچار شدند مراسم و اعیاد خود را بصورت گروهی اجرا نکنند و انجام مراسم دینی و آئینی ادیان دچار وقفه گردید.
از طرفی دیگر علمای سنتی اصرار بر بازگشائی مجدد اماکن مذهبی دارند و مدعی هستند وقتی مردم به مسافرت می‌روند و یا بر سر کار خود حاضر می‌شوند، بنابراین در مساجد و معابد هم می‌توانند با رعایت اصول بهداشتی و حفظ فاصله حضور یابند. در این خصوص سوالاتی را با محسن کدیور، پروفسور اسلام شناسی در دانشگاه دوک در میان گذاشتیم:
با عرض سلام و تشکر از حضرتعالی که وقت خود را در اختیار ما گذاشتید،
• آیا اساسا به لحاظ فقهی امکان برگزاری مراسم دینی مانند نماز جماعت با رعایت فاصله ۱,۵ متر بین هر فرد نمازگزار وجود دارد؟ آیا در اماکن مقدسه با توجه به انبوه جمعیت، امکان کنترل و نظارت بر آن و رعایت اصول بهداشتی وجود دارد؟
کدیور: ما در اسلام هیچ مراسم جمعی واجبی نداریم که ترک آن به لحاظ شرعی مشکل داشته باشد و انجام مناسک دینی همگی بصورت انفرادی نیز قابل انجام می‌باشند، به جز نماز جمعه که آنهم انجام آن برای اهل سنت واجب و برای تشیع غالبا مستحب بحساب می‌آید، درضمن زمانی که امر مهمتری، همچون حفظ جان مسلمانان، مطرح می‌شود، وجوب این امور موقتا ساقط می‌شود. حتی در سفر به حج و به جای آوردن مراسم آن اگر خطری وجود داشته باشد که سلامت مومنان را تهدید کند، وجوب آن ساقط می‌شود.
بعبارتی دیگر می‌توان بیان کرد که تمامی نمازها از جمله نماز تراویح نیز بصورت فرادا (فردی) قابل انجام هست، اما انجام نماز جماعت آنهم با فاصله‌ی یک و نیم متر از یکدیگر به لحاظ شرعی از منظر شیعه اشکال دارد و جماعت منعقد نمی‌شود. اما از منظر اهل سنت چنین فاصله‌ای مخل جماعت نیست.
در روزگاری که انجام مناسک دینی بصورت آنلاین و از طریق رسانه‌ها قابل انجام می‌باشد دیگر دلیلی وجود ندارد که بر انجام حضوری آن اصرار داشته باشیم. خطبه‌های نماز جمعه، خطبه‌های مذهبی، تلاوت قرآن، مراسم دعا و زیارت اماکن مذهبی همگی به شکل غیرحضوری و آنلاین و از راه دور قابل برگزاری است.
• دلیل اصرار روحانیت سنتی بر بازگشائی این اماکن چیست؟
کدیور: دغدغه روحانیون سنتی یا حکومتی در بازکردن درب مساجد و اماکن مذهبی دغدغه دینی نیست، در حقیقت بسیاری منابر سنتی و حکومت دینی با چنین خرافاتی ارتزاق کرده‌اند، و کارشناسان بهداشتی نباید مرعوب و تسلیم چنین زورگوئی‌های سیاسی بشوند. اصرار بر بازگشائی این اماکن بیشتر عرفی و سیاسی بوده و ریشه‌ی دینی ندارد.
• این اماکن در دینداری طریقیت دارند یا موضوعیت؟
کدیور: بدون شک این اماکن در دین ورزی طریقیت دارند و موضوعیت ندارند. راهی به سوی تقربه خداوند هستند و خودشان موضوع دینداری نیستند.
تهیه و تنظیم: امیرساسان شرفی
