وضعیت امروز سالخوردگی در ایران و مقایسه آن با سایر کشورهای جهان

مرکز آمار ایران هر پنج سال یک‌بار سرشماری نفوس را انجام و گزارش آن را منتشر می‌کند. نتایج سرشماری بین سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ در وب‌سایت این مرکز در دسترس است که مستند به آن می‌توان وضعیت جمعیتی ایران و تغییرات آن را بررسی کرد. اولین پرسش این است که جامعه امروز ایران به لحاظ وضعیت پیری در چه مرحله‌ای قرار دارد؟ میزان سالخوردگی یک جامعه را براساس درصد جمعیت بالای ۶۵ سال می‌سنجند اگر درصد جمعیت بالای ۶۵ بین ۷ تا ۱۴ درصد باشد آن جامعه وارد مرحله اول سالخوردگی شده است. اگر درصد جمعیت بالای ۶۵ بین ۱۴ تا ۲۱ درصد باشد آن جامعه به مرحله دوم و اگر بالای ۲۱ درصد باشد وارد مرحله سوم شده است. جمعیت بالای ۶۵ سال ایران در سال ۱۳۹۵ که آخرین سرشماری انجام‌شده، ۵.۲۱ درصد بوده که نشان می‌دهد ایران هنوز وارد مرحله اول سالخوردگی نیز نشده، بنابراین کشوری جوان به شمار می‌آید.

مطالب بیشتر در سایت ایران وایر

جمعیت ایران به تفکیک رده سنی بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵

مطابق جدول فوق، درصد جمعیت بالای ۶۵ سال ایران طی ۱۱ سال معادل ۰.۲۷ درصد افزایش یافته است.

آیا ایران در مقایسه با سایر کشورهای جهان کشوری پیر به‌حساب می‌آید؟ برآوردهای بانک مرکزی در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که معدل جمعیت بالای ۶۵ سال جهان، ۹ درصد است. با این حساب ایران با حدود ۶ درصد وضعیت خوبی دارد و نسبتا کشوری جوان به‌حساب می‌آید.

براساس این گزارش ژاپن با ۲۷ درصد بیشترین جمعیت سالخورده را در میان کشورهای جهان دارد. آمریکا ۱۶ درصد، ترکیه ۸ درصد و عربستان سعودی ۳ درصد جمعیتشان را افراد بالای ۶۵ سال تشکیل می‌دهند.

برآورد کارشناسان از جمعیت بالای ۶۵ سال ایران در سال ۱۴۳۰ چیست؟

کارشناسان برای برآورد میزان پیری یک جامعه سه شاخص میانگین سنی، میانه سنی و شاخص سالخوردگی را محاسبه می‌کنند. آمار نشان می‌دهد که هر سه شاخص در ایران با شیب ملایم، رو به بالا در حرکت است به‌طوری‌که میانگین سنی از ۲۹.۸ در سال ۱۳۹۰ به ۳۱.۱ در سال ۱۳۹۵ و میانه سنی از ۲۷ سال در سال ۱۳۹۰ به ۳۰ سال در سال ۱۳۹۵ و شاخص سالخوردگی از ۳۵.۱ در سال ۱۳۹۰ به ۳۸.۶ در سال ۱۳۹۵ رسیده است.

کارشناسان مرکز آمار ایران ۴ سناریو را برای برآورد جمعیت ایران در سال ۱۴۳۰ پیش‌بینی کرده‌اند:

اجماع کارشناسان مرکز آمار ایران روی تحقق سناریو دوم است آن‌ها پیش‌بینی می‌کنند روند کاهش نرخ باروری با شیبی ملایم تداوم خواهد داشت و در سال ۱۴۳۰ ایران چیزی حدود ۱۰۴ میلیون نفر جمعیت خواهد داشت.

اگر این اجماع را ملاک برآورد جمعیت سالخورده قرار دهیم جمعیت بالای ۶۵ سال ایران در سال ۱۴۳۰ چند درصد کل جمعیت را تشکیل خواهد داد؟

بررسی جمعیت ایران به اساس رده های سنی نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۵ جمعیت بین ۳۰ تا ۶۴ سال ایران که در سال ۱۴۳۰ در صورت حیات، گروه سنی بالای ۶۵ سال را تشکیل می‌دهند، ۳۵.۸۳۴.۰۶۹ نفر است. طبیعی است که همه این ۳۵ میلیون نفر در سال ۱۴۳۰ در قید حیات نخواهند بود چراکه آمار جمعیتی ایران در طول ۶۰ سال گذشته نشان داده هیچ‌گاه جمعیت بالای ۷۰ سال ایران بالای ۳ میلیون نفر نبوده است.

بر این اساس و در فرض خوش‌بینانه که امید به زندگی را بالا ارزیابی کنیم و پیش‌بینی کنیم افراد بیشتری در آینده بالای ۷۰-۷۵ سال در قید حیات خواهند بود، جمعیت بالای ۶۵ سال ایران در سال ۱۴۳۰ کمتر از ۲۰ میلیون نفر یعنی حدود ۲۰ درصد جمعیت ایران را تشکیل خواهند داد. در صورت تحقق چنین فرضی، ایران هنوز به مرحله سوم سالخوردگی هم وارد نشده چه رسد به اینکه ایران سالخورده‌ترین کشور جهان باشد.

برآورد سازمان بین‌الملل از پیرترین کشورهای جهان در ۲۰۵۰

سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۷ در گزارشی برآورد خود از وضعیت سالخوردگی مناطق مختلف جهان در سال ۲۰۵۰ پرداخته است. براساس این گزارش، در سال ۲۰۵۰ جمعیت سالخورده اروپا به ۳۵ درصد خواهد رسید و پیرترین قاره جهان خواهد بود. بعد از اروپا، آمریکای شمالی با ۲۸ درصد، آمریکای لاتین با ۲۵ درصد، آسیا با ۲۴ درصد و آفریقا با ۹ درصد به ترتیب بیشترین جمعیت پیر را خواهند داشت. میانگین جمعیت سالخورده جهان در سال ۲۰۵۰ حدود ۲۲ درصد خواهد بود. در حال حاضر میانگین جمعیت بالای ۶۵ سال جهان ۹ درصد و ۳ درصد بالاتر از نرخ سالخوردگی در ایران است که اگر همین نسبت حفظ شود جمعیت بالای ۶۵ سال ایران در سال ۲۰۵۰ بین ۲۰- ۱۵ درصد خواهد بود.

موسسه World Population Review در گزارش سال ۲۰۲۰ نرخ باروری در جهان، ایران را با ۱.۶۳ در ردیف ۱۵۷‌ام از میان ۱۸۹ کشور جهان قرار داده است.

از این حیث ایران به کشورهای توسعه‌یافته نزدیک‌تر است تا کشورهای درحال‌توسعه، به‌طوری‌که در جدول رتبه‌بندی کشورهای جهان به لحاظ نرخ باروری، کشورهایی که بعد از ایران قرار گرفته‌اند عمدتا اروپایی و آمریکایی هستند. از این حیث اگر به برآورد سازمان ملل نگاه کنیم ایران می‌تواند در سال ۲۰۵۰ هم ردیف کشورهای اروپایی و آمریکایی به لحاظ جمعیت بالای ۶۵ سال باشد ولی نظر به تفاوت‌های معنادار زندگی در ایران و غرب به لحاظ امنیت، بهداشت، آرامش روان و امید به زندگی، درصد جمعیت بالای ۶۵ سال ایران و غرب نمی‌تواند یکسان باشد. ضمن اینکه سازمان ملل سن امید به زندگی در ایران را بین ۷۵ تا ۷۹ سال برآورد کرده حال‌آنکه این سن در کشورهای غربی ۸۰ تا ۸۴ سال است.

جمع‌بندی

محمد اسماعیل اکبری، مشاور وزیر بهداشت، نسبت به پیرتر شدن جمعیت کشور هشدار داده و مدعی شده: «ایران در ۲۰ سال بعد از پیرترین کشورها محسوب شده و در ۳۰ سال آینده پیرترین کشور جهان هستیم». «ایران‌وایر» این ادعا را موردبررسی قرار داده است. نه کارشناسان و متخصصان مرکز آمار ایران و نه کارشناسان بین‌المللی چنین ادعایی را تایید نمی‌کنند. براساس برآوردهای متخصصان سازمان آمار ایران، جمعیت ایران در ۳۰ سال آینده با کاهش تدریجی نرخ باروری مواجه خواهد بود و در سال ۱۴۳۰ چیزی حدود ۱۰۱ میلیون نفر جمعیت خواهد داشت. ۳۵ میلیون از جمعیت امروز ایران بین ۳۰ تا ۶۴ سال سن دارند این افراد در سن ۱۴۳۰ در گروه سنی بالای ۶۵ سال قرار دارند، با توجه به نرخ مرگ‌ومیر پیش‌بینی می‌شود کمتر از ۲۰ میلیون این افراد در سال ۱۴۳۰ در قید حیات باشند که ۲۰ درصد جمعیت ایران را تشکیل می‌دهد؛ بنابراین اگر مطابق برآورد سازمان ملل میانگین جمعیت جهان در سال ۲۰۵۰ حدود ۲۲ درصد باشد در سال ۱۴۳۰ جمعیت سالخورده ایران باید چیزی حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد باشد؛ یعنی در سال ۱۴۳۰ ایران حتی به مرحله سوم سالخوردگی نیز وارد نشده است. ازاین‌رو، «ایران‌وایر» به ادعای محمد اسماعیل اکبری، مشاور وزیر بهداشت مبنی اینکه «در ۳۰ سال آینده پیرترین کشور جهان هستیم» نشان «حقیقت ندارد» می‌دهد.

• حقیقت ندارد: اظهار دروغی درباره یک واقعه مشخص تازه یا چیزی که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده است با استفاده از واقعیات و مدارک موجود.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در ایران‌وایر اینجا کلیک کنید.