حجاریان که به عنوان نماینده دولت در تشکیل ساختار وزارت اطلاعات نقش اصلی را ایفا کرده، از روزهای سختی سخن گفته است که علیرغم مخالفت سران سه قوه، توانسته است طرح تشکیل وزارت اطلاعات را به سرانجام برساند. وی معتقد بود وزیر اطلاعات باید از مجلس رأی اعتماد بگیرد، مجلس بتواند از او سوأل بکند، امکان نظارت، تحقیق و تفحص، استیضاح و برکناری وجود داشته باشد تا در خدمت مردم و دموکراسی باشد. مخالفان طرح - هر کدام به نوعی - این استدلال را مطرح می‌کردند که دستگاه اطلاعاتی باید زیر نظر قوه قضائیه، رئیس جمهوری یا رهبری باشد. برای نمونه سپاهی‌ها اعتقاد داشتند که با این طرح دستگاه اطلاعاتی بروکراتیزه و از قدرت رهبری کاسته می‌شود.

اگر چه حجاریان در نهایت، نتیجه تلاش و کار خود را بیهوده تلقی می‌کند و می‌گوید در نظامی که فقط یک جزء آن دموکراتیک است در نهایت آن جزء نیز به ابزاری در خدمت قدرت تبدیل می‌شود و کارآیی دموکراتیک نخواهد داشت. در واقع حجاریان اعتراف کرده است که وزارت اطلاعات اگرچه زیر نظر مجلس است و امکان نظارت و استیضاح از آن نیز وجود دارد اما چون در یک سیستم غیر دموکراتیک قرار گرفته است عملاً در خدمت مردم و دموکراسی نیست.

- پس از قتل‌های زنجیره‌ای و افشای نقش وزارت اطلاعات در آن قتل‌ها که منجر به برکناری وزیر و تغییر در برخی از سیاست‌ها و نیروهای وزارتخانه شد، ایده سازمان اطلاعات موازی ابتدا در قوه قضائیه مطرح و اجرایی شد که مجلس و دولت بر آن نظارت و سلطه‌ای نداشتند. پس از مدتی و در دولت احمدی‌نژاد، از این نیز فراتر رفتند و عملاً سازمان اطلاعات سپاه بر دامنه فعالیت‌های خود افزود و در بسیاری از موارد در مسائل امنیتی و اطلاعاتی و حتی فراتر از آن دخالت کرد تا آنجا که اکنون رقابت سختی میان این دو نهاد اطلاعاتی در جریان است که البته در عمده موارد مانند جریان فعالان محیط زیستی که وزارت اطلاعات بر خلاف اطلاعات سپاه آنها را جاسوس نمی‌داند بیشتر به نفع اطلاعات سپاه به پایان می‌رسد و قوه قضائیه نظر اطلاعات سپاه را صائب و مؤثر می‌داند.

حجاریان با ناامیدی از سرنوشت وزارت اطلاعات سخن می‌گوید اما وضعیت فعلی کشور و دخالت‌های بی حد و حصر اطلاعات سپاه که حدودی برای آن متصور نیست و در تمامی زمینه‌های امنیتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی حال و آینده تصمیم دخالت می‌کنند باز ما را به این نتیجه می‌رساند که همچ‌چنان حق با حجاریان بوده است و اگر دستگاه اطلاعاتی به حال خود رها شود و تحت نظارت نهادی دموکراتیک و مردمی یا درون یک سیستم دموکراتیک نباشد احتمال فساد در آن و اتخاذ تصمیمات نادرست و زیان‌بار فراوان است. طرفه آن که اگر این نهاد به رهبری که رأس نظام است نزدیک‌تر باشد آن احتمال بیشتر خواهد شد و ممکن است حتی هوس دخالت در امور رهبری نیز - چه به صورت مستقیم (با تحت فشار قرار دادن و گرفتن نقطه ضعف) و چه غیر مستقیم (با دادن اطلاعات غلط) را در سر بپرورانند.

گام آخر و نهایی هم ناگفته پیداست، این دستکاه اطلاعاتی-امنیتی با این قدرت نظامی-اقتصادی-سیاسی چرا «رهبرسازی» نکند؟ آیا نشانه‌های آن دیده نمی‌شود؟

*نام نویسنده یادداشت نزد زیتون محفوظ است.