فرامرز داور - ایران وایر
جلسه شورای امنیت سازمان ملل روز گذشته دهم تیر برای ارایه گزارش دبیرکل درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ که توافق هسته‌ای برجام را تایید و محدودیت‌هایی ازجمله تحریم ۵ ساله تسلیحاتی بر ایران اعمال می‌کرد، برگزار شده است. این آخرین گزارش دبیرکل درباره اجرای قطعنامه، پیش از پایان تحریم تسلیحاتی ایران در ۲۷ مهر است.
در گزارش دوازده صفحه‌ای به شورای امنیت، دبیرکل گفته طراحی و تولید سلاح‌هایی که علیه عربستان سعودی بکار گرفته شده منشا ایرانی دارد و در طول دو سال توسط یک واحد مشخص سازنده سلاح در ایران ساخته شده و دارای علامت‌های فارسی است. دبیرکل سازمان ملل می‌گوید گروه تحقیق بقایای سلاح‌های بکار رفته در حمله به فرودگاه بین‌المللی عفیفه در بهار گذشته و حمله به تاسیسات نفتی عربستان را بررسی کرده و یافته‌هایی که در گزارش آورده، حاصل ارزیابی گروه کارشناسان است.
این اولین بار است که دبیرکل سازمان ملل صراحتا چنین گزارشی منفی درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ از سوی ایران می‌دهد. این قطعنامه پیش‌بینی کرده است که تحریم خریدوفروش سلاح با ایران در مهر ۱۳۹۹ پایان بگیرد.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
به دلیل شیوع ویروس کرونا جلسه شورای امنیت به‌صورت ویدیویی برگزار و «محمدجواد ظریف» وزیر خارجه جمهوری اسلامی که به دلیل مخالفت آمریکا با ورود او به ایالات‌متحده در جلسات پیشین شورا نتوانسته بود شرکت کند، از طریق ویدیو کنفرانس از تهران در این جلسه حاضر شد.
«مایک پمپئو»، وزیر خارجه آمریکا هم از ابتدا در این جلسه حاضر بود و به‌عنوان یکی از اولین سخنرانان، جمهوری اسلامی را ناقض قطعنامه ۲۲۳۱ خواند و گفت تا برداشته شدن تحریم تسلیحاتی ایران فقط چهار ماه زمان مانده و خواستار تمدید این تحریم در شورای امنیت شد.
تا زمانی که پمپئو در جلسه حاضر بود کرسی ایران در اختیار «مجید تخت روانچی» نماینده دایم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل بود و ظریف به نشست وصل نشد اما پس از ترک جلسه از سوی وزیر خارجه آمریکا، ظریف هم از تهران به جلسه پیوست.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی سخنرانی خود را با جمله‌ای از دکتر «محمد مصدق» نخست‌وزیر ملی‌گرای ایران در جلسه ۵۹ سال پیش شورای امنیت آغاز کرد: «شورای امنیت تاسیس شد تا ملل بزرگ و کوچک به‌طور یکسان بتوانند دور یک میز بنشینند و برای حفظ صلح مطابق با اهداف و اصول ملل متحد همکاری کنند...» و در ادامه ایالات‌متحده را متهم به نقض قطعنامه ۲۲۳۱ به دلیل خروج از توافق کرد و گفت که آمریکا دیگر اعضای سازمان ملل را به دلیل اجرای این قطعنامه به تحریم تهدید می‌کند.
ظریف عبارات پایانی سخنرانی‌اش را هم از مصدق وام گرفت: «شورا یک نهاد حقوقی نیست، بلکه در درجه اول یک نهاد سیاسی است که بالاترین مسئولیت‌های سیاسی را برعهده دارد؛ بنابراین بی‌تردید درک خواهد کرد که ما به فشار چه از جانب دولت‌های خارجی و چه از جانب نهادهای بین‌المللی تن در نمی‌دهیم.»
غیر از ظریف که طبیعتا برای دفاع از موضع جمهوری اسلامی در جلسه حاضر شده بود، دو عضو دیگر شورا یعنی روسیه و چین هم از سیاست‌های جمهوری اسلامی تمجید و با طرح تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت مخالفت کردند. روسیه از رویکرد ایالات‌متحده در قبال جمهوری اسلامی انتقاد کرد و گفت دولت ترامپ با روش کنونی «جایی برای مذاکره باقی نگذاشته» و نماینده چین هم گفت که باید با صداقت رفتار کنیم و با رسیدن به موعد پایان تحریم تسلیحاتی ایران مانع تحمیل تحریم جدید به جمهوری اسلامی شویم.
به‌جز اندونزی و آفریقای جنوبی که موضع میانه‌ای بین ایران و آمریکا از خود نشان دادند، دیگر اعضای شورای امنیت چنین دیدگاهی نداشتند. این گروه از کشورها ازجمله سه کشور اروپایی شریک توافق هسته‌ای برجام گرچه از ایالات‌متحده به دلیل «رویکرد منفی» در قبال توافق هسته‌ای انتقاد کردند اما جمهوری اسلامی را به دلیل آنچه در گزارش دبیرکل درباره نقض قطعنامه ۲۲۳۱ و گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در همکاری نکردن با بازرسان آمده، مورد انتقاد قرار دادند و تلویحا از تمدید تحریم تسلیحاتی ایران حمایت کردند.
به‌این‌ترتیب، شورای امنیت سازمان ملل متحد وارد یک قطب‌بندی کاملا مشخصی در ارتباط با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران شده است که بر مبنای آن احتمال وتوی پیش‌نویس ایالات‌متحده برای تمدید تحریم ایران بالا است.
آمریکا این پیش‌نویس را در میان اعضای شورای امنیت توزیع کرده تا کشورها نظرات اصلاحی خود را بگوید و با درج آن در پیش‌نویس، موضوع به رای‌گیری گذاشته شود.
برای به دست آوردن حداکثر حمایت، آمریکا نماینده ویژه خود در امور ایران را به کشورهای منطقه خاورمیانه فرستاده است. عربستان سعودی گزارش دبیرکل به شورای امنیت در مورد اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ از سوی ایران را، تایید نقش جمهوری اسلامی در حمله موشکی به تاسیسات نفتی آرمکو و یکی از فرودگاه‌های عربستان خوانده که ظرفیت افزایش تنش میان ایران و عربستان را دارد اما ماموریت فرستادگان ایالات‌متحده به منطقه به نظر نمی‌رسد تفاوتی در رای چین و روسیه ایجاد کند.
روابط این دو کشور در یکی از سردترین دوره‌های تاریخی خود با ایالات‌متحده است. چین به‌طور پیوسته در شورای امنیت به‌جز مواردی که مستقیما به این کشور ارتباط پیدا می‌کرده موضع ممتنع داشته و از حق وتو استفاده نکرده است اما رویکردی که درباره تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی از خود نشان داده این احتمال را تقویت کرده که بخواهد رویارویی با آمریکا را از همین نقطه یعنی وتوی پیش‌نویس تمدید تحریم ایران آغاز کند.
آمریکا تهدید کرده که در صورت مخالفت اعضای شورای امنیت با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از سازوکار حل اختلاف توافق هسته‌ای برجام استفاده می‌کند و نه‌تنها مانع پایان تحریم تسلیحاتی می‌شود بلکه همه تحریم‌های سازمان ملل را هم با این کار احیا می‌کند اما براساس کارنامه‌ای که از خود نشان داده، دور از انتظار نیست که سرانجام هیچ‌کدام از دو کار را پیگیری نکند.
ایالات‌متحده در حدود چهار سالی که از عمر دولت ترامپ می‌گذرد نشان داده سیاست معطوف به نتیجه‌ای درباره ایران ندارد. به‌طور مثال، در موردی همچون مخالفت با صادرات سوخت از سوی ایران به ونزوئلا دولت ترامپ چنان مخالفتی از خود نشان داد که با اعزام نظامیان آن کشور به‌سوی ونزوئلا، احتمال برخورد نظامی با نفت‌کش‌های حامل بنزین ایران وجود داشت اما درنهایت بدون هیچ‌گونه مانعی از سوی آمریکا، این صادرات انجام شد.
اینک پایان تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت با انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هم‌زمان شده است. هر دوی این‌ها می‌توانند بر روی دیگری اثر بگذارد. پایان تمدید ایران بر رقابت‌های انتخاباتی و رای ترامپ و نیاز او به جلب نظر رای‌دهندگان با افزایش فشار به جمهوری اسلامی. در این میان البته راه سومی هم وجود دارد که مذاکره دو طرف با یکدیگر با هدف بهبود شرایط زندگی شهروندانی ایرانی است که آیت‌الله «علی خامنه‌ای» آن را منتفی کرده و گفته به هیچ‌وجهی به آن رضایت نمی‌دهد.
